Câu chuyện về Hannah và Samuel là gì?

Câu chuyện về Hannah và Samuel được chép trong 1 Sa-mu-ên chương 1-3, là một trong những câu chuyện cá nhân cảm động và đầy biến cố nhất trong Kinh Thánh, đánh dấu bước ngoặt lịch sử của dân Y-sơ-ra-ên từ thời kỳ các Quan Xét hỗn loạn sang thời kỳ Quân Chủ. Đây không chỉ là câu chuyện về một người nữ vô sinh được Chúa nhậm lời, mà là một bản hòa ca thần học về sự cầu nguyện chân thành, giao ước tận hiến, và chủ quyền tuyệt đối của Đức Chúa Trời trong việc dấy lên những người lãnh đạo theo ý muốn Ngài.

Kinh Thánh mở đầu bằng câu: “Có một người quê ở Ra-ma-tha-im, về núi Ép-ra-im, tên là Ên-ca-na” (1 Sa-mu-ên 1:1). Ên-ca-na có hai người vợ: Hannah và Phê-ni-na. “Phê-ni-na có con, còn Hannah không có con” (câu 2). Tình trạng đa thê, dù không phải là ý muốn nguyên thủy của Đức Chúa Trời (Sáng Thế Ký 2:24), đã phổ biến trong xã hội thời đó và thường dẫn đến sự ghen ghét, tranh đua khốc liệt.

Điều quan trọng cần nhấn mạnh: sự vô sinh (infertility) trong văn hóa Cận Đông cổ đại không chỉ là một nỗi đau cá nhân, mà còn là một sự sỉ nhục xã hội và được xem như một dấu hiệu của sự rủa sả hay thiếu phước. Phê-ni-na, người vợ có con, đã “trêu chọc Hannah cách cay độc, để cho nàng buồn bực, vì Đức Giê-hô-va khiến cho nàng không sinh sản” (câu 6). Động từ Hê-bơ-rơ được dùng cho “trêu chọc” (רָעַם, *ra`am*) mang nghĩa mạnh hơn: hành hạ, chọc tức liên tục. Sự đau khổ của Hannah là một “tấn bi kịch kép”: đau vì không có con, và đau vì bị người trong chính gia đình mình hạ nhục mỗi ngày.

Một chi tiết then chốt: “Việc đó xảy ra hằng năm, khi nàng đi lên đền Đức Giê-hô-va” (câu 7). Đền thờ tại Si-lô lúc đó dưới sự lãnh đạo của thầy tế lễ Ê-li và hai con trai hư hỏng là Hóp-ni và Phi-nê-a. Như vậy, bối cảnh thuộc linh chung là một dân tộc suy đồi (được mô tả trong sách Các Quan Xét), và một chức vụ tế lễ thối nát. Chính trong bối cảnh u ám này, ánh sáng của lời cầu nguyện và sự tận hiến bắt đầu bừng lên từ một người nữ đau khổ.

Trong nỗi đau tột cùng, Hannah đã làm điều đúng đắn nhất: nàng đến trước mặt Đức Giê-hô-va. “Hannah lấy làm sầu khổ, khóc và cầu nguyện cùng Đức Giê-hô-va” (câu 10). Lời cầu nguyện của nàng được mô tả rất chi tiết:

• Cầu nguyện trong sự đau đớn tột cùng: “Nàng khóc lóc nhiều quá” (câu 10).
• Cầu nguyện với một lời hứa nguyện (vow): “Hannah hứa nguyện rằng: Ôi Đức Giê-hô-va vạn quân! nếu Ngài đoái xem sự khốn khổ của con đòi Ngài, nhớ lại và không quên con đòi Ngài, ban cho con đòi Ngài một đứa con trai, thì tôi sẽ phú dâng nó cho Đức Giê-hô-va trọn đời nó, và dao cạo sẽ chẳng đưa qua đầu nó” (câu 11).

Đây là một lời khấn nguyện đặc biệt. “Phú dâng” trong tiếng Hê-bơ-rơ là נָתַן (*nathan*), nhưng ý nghĩa ở đây là “cho vay lại” – Hannah dâng đứa con Chúa ban như một vật được thánh hiến trở lại cho Chúa. “Dao cạo sẽ chẳng đưa qua đầu nó” chỉ về sự khấn Na-xi-rê (Dân Số Ký 6:1-8), một sự biệt riêng ra thánh cho Đức Giê-hô-va. Hannah không chỉ cầu xin một đứa con cho riêng mình; nàng cầu xin một đứa con để dâng nó trọn đời phục vụ Đức Chúa Trời, đánh dấu đứa trẻ đó từ trong bụng mẹ.

Thầy tế lễ Ê-li, ban đầu hiểu lầm vì thấy môi Hannah “mấp máy” mà không có tiếng (câu 12-13), nhưng khi nghe Hannah giải bày, ông đã chuyển lời chúc phước: “Hãy đi bình an, nguyện Đức Chúa Trời của Y-sơ-ra-ên nhậm lời nàng đã cầu xin Ngài” (câu 17). Phản ứng của Hannah sau đó cho thấy đức tin thật: “Nàng nói: Nguyện con đòi ông được ơn trước mặt ông! Đoạn người nữ đi, vào ngồi bàn, mặt không còn như trước nữa” (câu 18). Chữ “mặt” (פָּנִים, *panim*) ở đây cũng có nghĩa là “sự hiện diện”. Hannah đã thay đổi hoàn toàn từ bên trong sau khi trao gánh nặng cho Chúa.

“Đức Giê-hô-va nhớ đến nàng” (câu 19). Động từ “nhớ” (זָכַר, *zakar*) trong Kinh Thánh không chỉ là nhớ lại, mà thường đi kèm với hành động can thiệp. Hannah thụ thai và sinh một con trai, đặt tên là Samuel. Tên Samuel (שְׁמוּאֵל, *Shmu’el*) có thể được hiểu là “Tên của nó là Đức Chúa Trời” (Shem + El), hoặc theo cách chơi chữ trong câu 20: “Tôi đã cầu xin nó nơi Đức Giê-hô-va” (שָׁאַל, *sha’al* – cầu xin). Dù hiểu theo cách nào, cái tên cũng ghi lại kỷ niệm về lời cầu nguyện được nhậm.

Sau khi cai sữa (có lẽ lúc Samuel khoảng 3-5 tuổi), Hannah giữ đúng lời hứa nguyện. Hành trình lên Si-lô lần này không phải với sự sầu khổ, mà với của lễ (một con bò đực, bột, rượu) và với đứa con quý giá nhất. Lời nàng nói với Ê-li thật đáng kinh ngạc: “Ôi, chúa! Tôi chỉ sanh đặng đứa trẻ nầy mà thôi. Đức Giê-hô-va đã nhậm lời tôi cầu xin. Vậy tôi cho nó lại Đức Giê-hô-va; trọn đời nó, nó sẽ được cho lại Đức Giê-hô-va” (câu 27-28). Hannah hiểu rằng Samuel thực sự thuộc về Chúa; nàng chỉ là người quản lý, người cho vay.

Chương 2 ghi lại “Bài Ca Của Hannah” – một trong những bài thánh ca vĩ đại trong Kinh Thánh, vang vọng bài ca của Ma-ri (Lu-ca 1:46-55) sau này. Bài ca này không tập trung vào đứa con của nàng, mà hoàn toàn tôn cao Đức Giê-hô-va là Đấng Toàn Năng, Thánh Khiết, và Chủ Tể.

“Lòng tôi nức nở trong Đức Giê-hô-va... Chẳng có một Đấng thánh nào giống như Đức Giê-hô-va; thật chẳng có Đấng nào khác hơn Ngài! Chẳng có hòn đá nào như là Đức Chúa Trời của chúng ta” (1 Sa-mu-ên 2:1-2).

Bài ca tuyên bố sự đảo ngược trật tự của Đức Chúa Trời: Ngài bẻ gãy cung của người mạnh (câu 4), kẻ no phải làm mướn vì bánh, còn kẻ đói được no nê (câu 5), Đức Giê-hô-va khiến cho chết và cho sống (câu 6). Đây chính là kinh nghiệm của Hannah: từ chỗ bị hạ nhục (thấp) đến chỗ được tôn cao, từ vô sinh (sự chết) đến sinh sản (sự sống). Bài ca kết thúc với lời tiên tri về Đấng Mết-si-a: “Ngài sẽ ban sức mạnh cho vua Ngài, và làm cho đấng chịu xức dầu của Ngài thêm lên cường đại” (câu 10).

Trong khi Hannah trở về và được Chúa ban thêm ba con trai và hai con gái (1 Sa-mu-ên 2:21), Samuel ở lại với Ê-li và “lớn lên trước mặt Đức Giê-hô-va” (câu 21). Sự tương phản rõ rệt: Hai con trai của Ê-li là “con trai của Bê-li-anh; chúng nó chẳng nhìn biết Đức Giê-hô-va” (câu 12), trong khi cậu bé Samuel “hầu việc trước mặt Đức Giê-hô-va... mặc một cái ê-phót nhỏ bằng vải gai” (câu 18) – dấu hiệu của chức vụ tế lễ.

Chương 3 ghi lại thời khắc định mệnh: Tiếng gọi của Đức Chúa Trời vang lên giữa đêm khuya. Ba lần Samuel chạy đến với Ê-li, và lần thứ tư, Ê-li nhận biết đó là tiếng Đức Giê-hô-va. Ê-li dạy Samuel đáp: “Hãy nói: Lạy Đức Giê-hô-va, xin phán, kẻ tôi tớ Ngài đang nghe!” (câu 9). Câu trả lời này trở thành phương châm của cả cuộc đời Samuel – một đời sống lắng nghe và vâng phục Lời Chúa. Sứ điệp đầu tiên Samuel nhận được là một sứ điệp phán xét nghiêm khắc dành cho nhà Ê-li, và Samuel đã trung tín truyền đạt lại mọi lời (câu 18).

Kết luận về thời thơ ấu của Samuel thật đẹp: “Đức Giê-hô-va ở cùng người; Ngài chẳng để một lời nào của người ra hư... Từ Đan cho đến Bê -e-Sê-ba, cả Y-sơ-ra-ên đều nhìn biết Samuel là kẻ tiên tri đã được lập của Đức Giê-hô-va” (câu 19-20). Từ một lời cầu nguyện vỡ lòng của một người mẹ, Đức Chúa Trời đã dấy lên một nhà tiên tri, quan xét, và người xức dầu cho hai vị vua đầu tiên, khai mở một kỷ nguyên mới.

Câu chuyện Hannah và Samuel để lại nhiều bài học sâu sắc:

1. Bản Chất Của Lời Cầu Nguyện Chân Thật: Lời cầu nguyện của Hannah xuất phát từ sự tuyệt vọng, thành thật với nỗi đau, và kết thúc bằng sự tín thác hoàn toàn (“mặt không còn như trước nữa”). Cầu nguyện không phải là trình bày một danh sách mong ước, mà là sự trút đổ tấm lòng trước Đấng Toàn Năng (Thi Thiên 62:8). Chúng ta được khích lệ đến với Chúa trong mọi nỗi đau, dù đó là sự vô sinh thuộc thể hay thuộc linh, sự thất bại, hay nỗi sỉ nhục.

2. Lời Hứa Nguyện Và Sự Tận Hiến: Hannah hứa nguyện điều quý giá nhất. Bài học cho chúng ta là thái độ “cho vay lại” với mọi phước hạnh Chúa ban: con cái, tài chính, tài năng, thời gian. Chúng ta chỉ là quản gia. Khi dâng hiến điều quý nhất, chúng ta mở đường cho phước hạnh lớn hơn (Hannah được thêm năm con).

3. Đối Diện Với Sự Trêu Chọc Và Bất Công: Hannah không trả đũa Phê-ni-na. Nàng mang nỗi đau đến với Chúa. Trong những mối quan hệ căng thẳng hay bị đối xử bất công, thay vì tranh chiến, hãy học Hannah – cầu nguyện và để Chúa biện hộ cho mình. Sự báo thù thuộc về Chúa (Rô-ma 12:19).

4. Nuôi Dạy Con Cái Với Tầm Nhìn Thuộc Linh: Hannah chỉ có Samuel trong vài năm đầu đời, nhưng nàng đã dạy con biết về Chúa và chuẩn bị tấm lòng con cho sự tận hiến trọn đời. Cha mẹ Cơ Đốc được kêu gọi nuôi dạy con cái “trong sự khuyên dạy và sửa trị của Chúa” (Ê-phê-sô 6:4), với tầm nhìn rằng chúng thuộc về Chúa và được Ngài kêu gọi cho mục đích đặc biệt.

5. Chủ Quyền Của Đức Chúa Trời Trong Những Sự “Trì Hoãn” Và “Vô Sinh”: Kinh Thánh nói rõ: “Đức Giê-hô-va khiến cho nàng không sinh sản” (1 Sa-mu-ên 1:5). Sự đóng kín tử cung của Hannah nằm trong kế hoạch lớn hơn của Đức Chúa Trời để dấy lên một Samuel. Những sự “đóng kín”, “chờ đợi”, hay “vô sinh” trong đời sống chúng ta (trong công việc, chức vụ, mối quan hệ) có thể chính là phòng thí nghiệm của Đức Chúa Trời để tạo nên một đức tin tinh luyện và chuẩn bị một phước hạnh lớn hơn (Gia-cơ 1:2-4).

Câu chuyện Hannah và Samuel là một minh họa sống động về cách Đức Chúa Trời sử dụng sự yếu đuối, nỗi đau và sự tận hiến của một cá nhân để mở ra một trang sử mới cho cả một dân tộc. Hannah dạy chúng ta cách cầu nguyện trong đau khổ và dâng hiến trong đức tin. Samuel dạy chúng ta thái độ “Xin phán, kẻ tôi tớ Ngài đang nghe!” – sẵn sàng lắng nghe và vâng phục Lời Chúa dù sứ điệp có khó khăn thế nào.

Mỗi Cơ Đốc nhân ngày nay được mời gọi sống như Hannah – biến nỗi đau thành lời cầu nguyện, và như Samuel – biến đời sống mình thành một chức vụ biệt riêng cho Đức Chúa Trời. Trong tay Ngài, một tấm lòng vỡ nát và một đời sống được tận hiến có thể trở thành công cụ phục hưng mạnh mẽ. “Đá mà thợ xây nhà bỏ ra, đã trở nên đá góc nhà” (Thi Thiên 118:22). Chính từ chỗ bị bỏ ra, bị hạ nhục, Đức Chúa Trời dựng nên những nền tảng mới cho vương quốc Ngài.