Sự Chia Cắt của Vương Quốc Israel: Vương Quốc Giu-đa và Vương Quốc Y-sơ-ra-ên
Lịch sử của dân tộc Y-sơ-ra-ên trong Kinh Thánh là một bức tranh sống động về ân điển, giao ước, sự vâng phục và cả những hệ quả thảm khốc của sự bất tuân. Một trong những bước ngoặt bi thảm nhất chính là sự tan rã của vương quốc thống nhất dưới thời Sa-lô-môn để chia thành hai vương quốc riêng biệt: Vương quốc Giu-đa (phía Nam) và Vương Quốc Y-sơ-ra-ên (phía Bắc). Sự kiện này không đơn thuần là một cuộc chia ly chính trị, mà là sự ứng nghiệm của lời phán xét thần thượng, bắt nguồn từ những tội lỗi tích tụ qua nhiều thế hệ. Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu vào bối cảnh, nguyên nhân trực tiếp và căn cơ, cùng những bài học thuộc linh sâu sắc cho Cơ Đốc nhân ngày nay.
Sự chia cắt không phải là một sự kiện bất ngờ. Nó được báo trước từ rất lâu, ngay cả trong thời kỳ hoàng kim của vương quốc thống nhất dưới thời Đa-vít và Sa-lô-môn. Để hiểu trọn vẹn, chúng ta phải quay lại với Giao Ước Điều Kiện mà Đức Giê-hô-va đã lập với dân Y-sơ-ra-ên và đặc biệt với các vua của họ.
Trong Phục Truyền Luật Lệ Ký 17:14-20, Môi-se đã truyền những điều răn cho vị vua tương lai: vua không nên lấy nhiều ngựa, nhiều vợ, hay tích trữ nhiều bạc vàng; và phải chuyên đọc Luật Pháp mọi ngày để học biết kính sợ Chúa. Đặc biệt, câu 20 nhấn mạnh: "...hầu cho người chớ lên lòng kiêu ngạo anh em mình, và chẳng xây bỏ điều răn bên hữu hay bên tả..."
Đức Chúa Trời cũi thiết lập một giao ước đặc biệt với nhà Đa-vít trong 2 Sa-mu-ên 7:12-16, hứa rằng ngôi nước của dòng dõi người sẽ được vững lập đời đời. Tuy nhiên, giao ước này cũng hàm chứa điều kiện: "Nếu nó phạm tội ác, ta sẽ sửa phạt nó bằng roi và thương vít của loài người" (câu 14). Lời hứa về Đấng Mê-si đến từ dòng dõi Đa-vít là vĩnh viễn, nhưng sự thịnh vượng của vương quốc trần thế lại phụ thuộc vào sự vâng phục.
Sa-lô-môn, con trai Đa-vít, khởi đầu với một tấm lòng kính sợ Chúa tuyệt vời. Ông cầu xin sự khôn ngoan để cai trị và được Chúa ban cho cả sự giàu có, vinh hiển (1 Các Vua 3:5-14). Ông xây dựng đền thờ tráng lệ, đưa vương quốc đến đỉnh cao chưa từng có. Thế nhưng, chính tại điểm này, ông đã vi phạm nghiêm trọng các điều răn trong Phục Truyền 17.
1 Các Vua 11:1-8 ghi lại một cách đau lòng: "Vua Sa-lô-môn ham mến nhiều người đàn bà ngoại... Người có bảy trăm hoàng hậu và ba trăm cung phi; các phi tần của người làm cho nghiêng lòng người. Trong buổi già yếu, các phi tần của Sa-lô-môn dụ lòng người đi theo các thần khác; lòng người chẳng trọn lành với Giê-hô-va Đức Chúa Trời mình..." Ông đã xây các nơi cao cho thần Chemosh và Molech – những thần tượng gớm ghiếc đòi hỏi sự hiến tế trẻ em – trên núi đối ngang Giê-ru-sa-lem.
Hậu quả thật khốc liệt. Đức Giê-hô-va phán cùng Sa-lô-môn trong 1 Các Vua 11:11: "Bởi vì ngươi đã làm điều đó, không giữ giao ước và luật lệ ta truyền cho ngươi, ta chắc sẽ đoạt lấy nước khỏi ngươi và cho kẻ tôi tớ ngươi." Tuy nhiên, vì cớ Đa-vít, sự phán xét này sẽ không xảy ra trong đời Sa-lô-môn, và một chi phái (Giu-đa) sẽ được giữ lại cho con cháu người (câu 12-13). Ở đây, chúng ta thấy sự công bình (phán xét tội lỗi) và ân điển (vì cớ Đa-vít) của Đức Chúa Trời song hành.
Từ nguyên ngữ Hê-bơ-rơ, động từ "shama" (nghe, vâng theo) đối lập với "surrender" (từ bỏ, nghiêng lòng theo). Sa-lô-môn đã không "shama" tiếng Chúa, nên vương quốc bị "surrendered" để chia cắt.
Sau khi Sa-lô-môn băng hà, con trai người là Rô-bô-am lên nối ngôi. Dân chúng, dưới sự dẫn dắt của Giê-rô-bô-am (một người được Đức Chúa Trời xức dầu qua tiên tri A-hi-gia để cai trị 10 chi phái – 1 Các Vua 11:29-31), đã đến yêu cầu nhà vua mới giảm bớt gánh nặng thuế khóa và lao dịch nặng nề mà Sa-lô-môn đã đặt lên họ.
Rô-bô-am đã khước từ lời khuyên khôn ngoan của các trưởng lão – những người khuyên ông nên dùng lời hòa nhã – và nghe theo lời của những bạn trẻ cùng lớn lên, những kẻ khuyên ông phải cai trị với bàn tay sắt. Câu trả lời bất hủ của ông được chép trong 1 Các Vua 12:14: "Cha ta có sửa phạt các ngươi bằng roi, ta sẽ sửa phạt các ngươi bằng bọ cạp."
Phản ứng của Đức Chúa Trời được nêu rõ trong 1 Các Vua 12:15: "Vậy, vua không nghe lời dân sự, vì điều đó bởi Đức Giê-hô-va dẫn đến, để làm cho ứng nghiệm lời Ngài đã cậy A-hi-gia, người Si-lô, mà phán cùng Giê-rô-bô-am, con trai của Nê-bát." Sự cứng lòng của Rô-bô-am là công cụ để lời phán xét đã được tuyên bố từ trước được thực hiện. Mười chi phái phương Bác đã ly khai, tôn Giê-rô-bô-am làm vua, lập nên Vương Quốc Y-sơ-ra-ên (Israel). Chỉ còn lại chi phái Giu-đa và Bên-gia-min (nhưng Bên-gia-min thường được nhắc chung với Giu-đa) trung thành với nhà Đa-vít, lập nên Vương Quốc Giu-đa (Judah) (1 Các Vua 12:16-20).
Sự chia cắt mở ra một chương đen tối trong lịch sử Y-sơ-ra-ên. Vương quốc Y-sơ-ra-ên (phía Bắc) ngay lập tức rơi vào tội thờ hình tượng. Lo sợ dân chúng sẽ trở về Giê-ru-sa-lem thờ phượng, Giê-rô-bô-am đã thiết lập một hệ thống thờ phượng giả mạo với hai con bò vàng tại Bê-tên và Đan, lập ra những thầy tế lễ không thuộc chi phái Lê-vi, và lập một kỳ lễ riêng (1 Các Vua 12:26-33). Hành động này được Kinh Thánh mô tả là "tội lỗi của Giê-rô-bô-am", một cụm từ lặp đi lặp lại như một lời nguyền rủa đối với hầu hết các vua đời sau của Y-sơ-ra-ên.
Vương quốc Y-sơ-ra-ên tồn tại khoảng 209 năm (930-722 TCN) với 19 đời vua từ 9 triều đại khác nhau (toàn bộ đều bị Kinh Thánh đánh giá là "làm điều ác"), cho đến khi bị Đế quốc A-si-ri xâm lược và bắt dân chúng đi lưu đày. Đây là sự ứng nghiệm của sự phán xét thông qua các tiên tri như Ô-sê và A-mốt.
Vương quốc Giu-đa (phía Nam) tồn tại lâu hơn (khoảng 345 năm, từ 930-586 TCN), với các vua thuộc dòng dõi Đa-vít. Dù có một số vua tốt như Ê-xê-chia và Giô-si-a đã thực hiện cải cách lớn, nhưng nhìn chung, họ cũng không tránh khỏi tội thờ hình tượng và bất trung. Cuối cùng, họ bị Đế quốc Ba-by-lôn chinh phục, đền thờ bị phá hủy và dân chúng bị lưu đày sang Ba-by-lôn.
Lịch sử này không chỉ là chuyện xưa, nhưng là bài học cảnh tỉnh cho Hội Thánh và mỗi tín đồ ngày nay.
1. Tội lỗi có hệ quả tập thể và kéo dài: Tội lỗi của một lãnh đạo (Sa-lô-môn) đã ảnh hưởng đến cả một dân tộc qua nhiều thế hệ. Điều này nhắc nhở chúng ta về trách nhiệm cá nhân, đặc biệt với những người có vị trí ảnh hưởng trong gia đình, Hội Thánh và xã hội. Sự lựa chọn của chúng ta không chỉ ảnh hưởng đến bản thân mà còn đến con cháu và cộng đồng (Xuất Ê-díp-tô Ký 20:5).
2. Sự nguy hiểm của sự thỏa hiệp và "nửa vời" trong đức tin: Sa-lô-môn không hoàn toàn từ bỏ Đức Giê-hô-va; ông vẫn dâng của lễ tại đền thờ (1 Các Vua 9:25). Nhưng ông đã thêm vào đó sự thờ phượng các thần tượng. Đức Chúa Trời đòi hỏi sự trọn vẹn của lòng chúng ta (Phục Truyền 6:5, Ma-thi-ơ 22:37). Ngày nay, "thần tượng" có thể là tiền bạc, danh vọng, mối quan hệ, hay chính bản thân – bất cứ điều gì chiếm vị trí tối cao thuộc về một mình Chúa.
3. Sự cứng lòng dẫn đến phán xét: Rô-bô-am đã có cơ hội để sửa chữa sai lầm của cha mình và hàn gắn, nhưng sự kiêu ngạo và cứng lòng đã đóng ấn số phận. Châm Ngôn 29:1 cảnh báo: "Kẻ nào thường bị quở trách mà cứng cổ mình, Sẽ bị bại hoại thình lình, không phương cứu chữa." Chúng ta cần có tấm lòng mềm mại, sẵn sàng nghe lời khuyên và sửa đổi.
4. Ân điển trong sự phán xét: Ngay cả trong cơn thịnh nộ, Đức Chúa Trời vẫn giữ lời hứa với Đa-vít. Ngài bảo tồn chi phái Giu-đa và thành Giê-ru-sa-lem, là nơi sẽ sinh ra Đấng Mê-si, Chúa Giê-xu Christ. Điều này dạy chúng ta rằng kế hoạch cứu rỗi của Đức Chúa Trời không bao giờ thất bại. Dù chúng ta có thể phải gánh chịu hậu quả tội lỗi, nhưng ân điển và sự thành tín của Ngài vẫn còn đến đời đời cho những ai ăn năn và trông cậy nơi Ngài.
Sự chia cắt của Vương quốc Israel thành Giu-đa và Y-sơ-ra-ên là một minh họa đau thương nhưng mạnh mẽ về nguyên tắc: "Gieo gì, gặt nấy" (Ga-la-ti 6:7). Nó bắt nguồn từ sự bất trung với Giao Ước, từ việc thay thế sự thờ phượng chân thật bằng sự thỏa hiệp với thế gian, và được thực hiện bởi sự cứng lòng của con người. Tuy nhiên, xuyên suốt câu chuyện, chúng ta thấy bàn tay chủ quyền của Đức Chúa Trời, Đấng vừa công bình trong sự phán xét, vừa thành tín trong lời hứa.
Lời kêu gọi cho chúng ta ngày nay là: Hãy xem xét chính mình. Chúng ta có đang "shama" – lắng nghe và vâng phục Lời Chúa cách trọn vẹn không? Hay chúng ta đang nghiêng lòng theo những "thần tượng" tinh vi của thời đại? Cầu xin Chúa ban cho chúng ta tấm lòng khôn ngoan, mềm mại như của Đa-vít, để gìn giữ mối tương giao nguyên vẹn với Ngài, hầu cho cá nhân, gia đình và Hội Thánh chúng ta không phải kinh nghiệm sự "chia cắt" thuộc linh hay sự phán xét, nhưng được đầy dẫy phước hạnh và sự hiện diện của Ngài.
"Hỡi con, hãy dâng lòng con cho cha, Và cho mắt con ưa thích các đường lối cha." (Châm Ngôn 23:26)