Tại sao Hoàng hậu Vả-thi từ chối ra mắt vua A-suê-ru?

Biến cố Hoàng hậu Vả-thi từ chối trình diện trước mặt Vua A-suê-ru được ghi lại trong phân đoạn Ê-xơ-tê 1:10-12 là một khúc quanh then chốt, mở đầu cho một trong những câu chuyện kỳ diệu nhất về sự quan phòng của Đức Chúa Trời trong Kinh Thánh. Hành động này của bà không đơn thuần là một cuộc cãi vã trong hoàng cung, mà là một sự kiện mang tính nền tảng, được Đức Chúa Trời dùng để sắp đặt một dân tộc thoát khỏi sự hủy diệt. Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu phân tích bối cảnh lịch sử, văn hóa, động cơ tiềm ẩn, cùng những bài học thuộc linh sâu sắc rút ra từ sự kiện này.

Sách Ê-xơ-tê mở đầu bằng một khung cảnh xa hoa tráng lệ của đế quốc Ba Tư dưới thời Vua A-suê-ru (thường được xác định là Xerxes I, trị vì 486-465 TCN). Nhà vua tổ chức một bữa tiệc kéo dài 180 ngày để “bày tỏ sự giàu sang sang trọng của nước mình và sự oai nghi rực rỡ của tôn vinh người” (Ê-xơ-tê 1:4). Sau đó là một bữa tiệc thứ hai kéo dài 7 ngày cho toàn dân tại kinh đô Su-sơ (Shushan), nơi “người ta uống rượu nhiều, theo lệnh của vua chẳng hề hạn chế” (Ê-xơ-tê 1:8).

Trong văn hóa Ba Tư cổ đại, danh dự (*kavod* trong tiếng Hê-bơ-rơ, mang nghĩa sự nặng, sự vinh quang, sự tôn trọng) là yếu tố sống còn, đặc biệt đối với một vị vua. Một hành động công khai từ chối mệnh lệnh của vua không chỉ là sự xúc phạm cá nhân, mà là một sự sỉ nhục (*herpah*) đối với uy quyền tối thượng của hoàng gia trước mặt tất cả các quan, các dân tộc. Việc nhà vua đang “vui lòng vì rượu” (câu 10) cũng là một chi tiết quan trọng. Từ Hê-bơ-rơ được dùng là tôv leb (lòng tốt, vui vẻ), nhưng bối cảnh cho thấy sự vui vẻ này đã bị rượu chi phối, dẫn đến một quyết định thiếu khôn ngoan.

Kinh Thánh ghi lại sự kiện một cách ngắn gọn: “Ngày thứ bảy, vua uống rượu vui vẻ, bèn truyền cho bảy hoạn quan... dẫn Hoàng hậu Vả-thi đến trước mặt vua, đội mão triều hoàng hậu, đặng tỏ ra phẩm sắc người cho các dân và các quan trưởng xem thấy; vì người rất đẹp. Nhưng Hoàng hậu Vả-thi không khứng đến theo mạng của vua truyền bởi các hoạn quan” (Ê-xơ-tê 1:10-12).

Vậy, tại sao Vả-thi từ chối? Kinh Thánh không nêu rõ lý do, nhưng qua phân tích bối cảnh và văn hóa, chúng ta có thể xem xét một số khả năng:

1. Vấn đề Danh Dự Và Phẩm Giá Cá Nhân: Việc nhà vua truyền lệnh cho bà đội “mão triều hoàng hậu” (*keter malkut*) và trình diện trước một đám đông toàn nam giới đang say rượu có thể bị xem là một sự sỉ nhục. Mão triều là biểu tượng của chức vị và quyền lực, nhưng việc phô trương nhan sắc như một “vật trưng bày” (*l'harot et yofyah*) trước đám đông này lại làm giảm giá trị của bà từ một hoàng hậu quyền uy xuống thành một món đồ trang sức. Trong văn hóa phương Đông, danh dự của một người phụ nữ quý tộc, đặc biệt là hoàng hậu, thường được bảo vệ trong khuôn khổ riêng tư.

2. Vấn Đề Đạo Đức Và An Toàn: Bữa tiệc đã diễn ra 7 ngày, và rượu được uống không hạn chế. Việc bước vào một không gian như vậy, nơi các quý tộc đã say, có thể đem lại cho bà cảm giác bất an và thiếu tôn trọng. Hành động từ chối của bà có thể là một nỗ lực để bảo vệ phẩm giá và an toàn cá nhân trước một tình huống có thể trở nên hỗn loạn và thiếu kiểm soát.

3. Sự Phản Kháng Ngầm Chống Lại Sự Độc Đoán: Lệnh của nhà vua được đưa ra trong lúc say, có tính chất ra lệnh một chiều. Bằng cách từ chối, Vả-thi có thể đang phản đối cách đối xử độc đoán, coi bà như một tài sản có thể trưng bày theo ý muốn nhất thời của vua, thay vì là một đối tác và hoàng hậu của đế quốc.

Phản ứng của Vua A-suê-ru được miêu tả là “nổi thịnh nộ, phừng phừng lôi đình” (câu 12). Cơn thịnh nộ (*chemah gedolah me’od*) này xuất phát từ việc danh dự của vua bị tổn thương trước mặt toàn thể quần thần. Vấn đề lập tức được đưa ra thảo luận với hội đồng các mưu thần thông thạo luật pháp. Lời của quan Memucan (Ê-xơ-tê 1:16-20) cho thấy mối lo ngại về ảnh hưởng lan rộng của hành động Vả-thi: “Hành vi của hoàng hậu chẳng những làm hại cho vua mà thôi, nhưng còn cho hết thảy các quan trưởng và cả dân sự ở trong các tỉnh của vua A-suê-ru nữa... Các bà vợ của hết thảy các quan trưởng của vua cũng sẽ khinh bỉ chồng mình.”

Quan điểm của Memucan phản ánh một xã hội gia trưởng cực đoan, nơi sự vâng phục của người vợ được xem là nền tảng cho trật tự xã hội. Ông đề xuất một sắc lệnh không thể bãi bỏ (theo luật Ba Tư và Mê-đi) để phế truất Vả-thi và tìm một hoàng hậu khác xứng đáng hơn. Điều này cho thấy, vượt trên câu chuyện cá nhân, sự kiện này đã trở thành một vấn đề chính trị-xã hội hệ trọng, đe dọa đến trật tự đế quốc mà nhà vua đại diện.

Mặc dù trong toàn sách Ê-xơ-tê, danh xưng “Đức Chúa Trời” không hề được nhắc đến một lần, nhưng bàn tay quyền năng và sự quan phòng (*hashgachah pratit*) của Ngài hiện diện xuyên suốt trong từng chi tiết. Hành động của Vả-thi, dù xuất phát từ động cơ tự nhiên nào, đã được Đức Chúa Trời toàn tri sử dụng trong kế hoạch vĩ đại của Ngài để cứu dân Giu-đa.

Nếu Vả-thi không bị phế truất, sẽ không có cuộc thi tuyển hoàng hậu, và Ê-xơ-tê – một cô gái Giu-đa, con cháu của những kẻ bị lưu đày – sẽ không bao giờ trở thành hoàng hậu. Vị trí then chốt của bà sau này là công cụ để ngăn chặn âm mưu diệt chủng của Ha-man. Sứ đồ Phao-lô viết: “Vả, chúng ta biết rằng mọi sự hiệp lại làm ích cho kẻ yêu mến Đức Chúa Trời, tức là cho kẻ được gọi theo ý muốn Ngài đã định” (Rô-ma 8:28). Sự kiện này là một minh họa sống động: ngay cả những quyết định của con người trong sự yếu đuối, tức giận hay kiêu hãnh, vẫn nằm trong sự kiểm soát tối thượng của Đấng Tạo Hóa để hoàn thành mục đích tốt lành của Ngài.

1. Bài Học Về Sự Vâng Phục Trong Trật Tự Được Chúa Lập Nên: Dù động cơ của Vả-thi có thể hiểu được, nhưng hậu quả của việc công khai chống lại chồng/người lãnh đạo là rất nghiêm trọng. Kinh Thánh dạy: “Hỡi kẻ làm vợ, hãy vâng phục chồng mình như vâng phục Chúa” (Ê-phê-sô 5:22). Nguyên tắc này nhấn mạnh đến trật tự trong gia đình, tương tự như mối quan hệ giữa Hội Thánh với Đấng Christ. Sự vâng phục này không phải là sự hạ mình mù quáng, nhưng là sự thuận phục trong tình yêu thương và kính sợ Chúa, trong khuôn khổ Lời Chúa (Công vụ 5:29).

2. Bài Học Về Sự Khôn Ngoan Và Tiết Độ: Quyết định của Vua A-suê-ru trong lúc say rượu đã dẫn đến một chuỗi hậu quả không lường trước. Điều này cảnh tỉnh chúng ta về sự nguy hiểm của việc thiếu tiết độ, đặc biệt với chất gây say. Châm ngôn 20:1 cảnh báo: “Rượu khiến người ta nhạo báng, đồ uống say làm cho hỗn hào; phàm kẻ nào dùng rượu quá độ, chẳng phải là khôn ngoan.” Sự khôn ngoan (*chokmah*) được ban bởi Đức Thánh Linh giúp chúng ta giữ mình và đưa ra quyết định sáng suốt.

3. Bài Học Về Sự Khiêm Nhường Và Kiềm Chế Cơn Giận: Phản ứng thịnh nộ của nhà vua và quyết định vội vàng dưới sự xúi giục của các quan thần cho thấy hậu quả của sự kiêu ngạo và không kiềm chế được cơn giận. Châm ngôn 16:32 dạy: “Người chậm nóng giận thắng hơn người dõng sĩ; Và ai cai trị lòng mình thắng hơn kẻ chiếm lấy thành.” Chúng ta được kêu gọi sống trong tinh thần tự chủ, một bông trái của Đức Thánh Linh (Ga-la-ti 5:23).

4. Bài Học Về Niềm Tin Tuyệt Đối Vào Sự Quan Phòng Của Đức Chúa Trời: Câu chuyện nhắc nhở chúng ta rằng Đức Chúa Trời luôn làm việc phía sau hậu trường, ngay cả khi chúng ta không thấy Ngài, không nghe thấy tiếng Ngài, và hoàn cảnh dường như hoàn toàn hỗn loạn. Lòng tin cậy (*batach*) nơi sự dẫn dắt của Ngài trong mọi hoàn cảnh, dù thuận hay nghịch, là nền tảng của đời sống đức tin. Như Giê-rê-mi tuyên bố: “Vì ta biết ý tưởng ta nghĩ đối cùng các ngươi, là ý tưởng bình an, không phải tai họa, để cho các ngươi được sự trông cậy trong lúc cuối cùng của mình” (Giê-rê-mi 29:11).

Sự từ chối của Hoàng hậu Vả-thi không phải là một hành động ngẫu nhiên, mà là một mắt xích được Đức Chúa Trời toàn tri cho phép trong chuỗi sự kiện quan phòng đầy quyền năng của Ngài. Qua sự kiện này, chúng ta thấy được sự tương tác phức tạp giữa ý chí tự do của con người, những sai lầm, sự kiêu ngạo, cơn giận, và sự kiểm soát tối thượng của Đấng Tạo Hóa. Bài học không chỉ nằm ở việc phê phán hay bênh vực Vả-thi hay A-suê-ru, mà ở việc nhìn thấy bàn tay Đức Chúa Trời đang dẫn dắt lịch sử để bảo vệ và hoàn thành giao ước của Ngài với dân sự. Mỗi Cơ Đốc nhân được mời gọi sống với sự khôn ngoan, tiết độ, khiêm nhường và trên hết là một đức tin vững vàng, biết rằng Chúa chúng ta vẫn đang ngự trị, ngay cả khi Ngài dường như đang ẩn mình.

“Sự bí mật của Đức Giê-hô-va thuộc về kẻ kính sợ Ngài; Ngài tỏ cho họ biết giao ước của Ngài.” (Thi Thiên 25:14)