Câu chuyện về Rô-bô-am và Giê-rô-bô-am là gì?

Lịch sử của dân Y-sơ-ra-ên được ghi chép trong Cựu Ước không chỉ là những câu chuyện thuần túy, mà là những bài học thần học sâu sắc, được Đức Chúa Trời để lại như lời cảnh báo và hướng dẫn cho mọi thế hệ (I Cô-rinh-tô 10:11). Trong số những bước ngoặt bi thảm nhất, câu chuyện về Vua Rô-bô-am và Giê-rô-bô-am dẫn đến sự chia cắt vương quốc thống nhất của Đa-vít và Sa-lô-môn là một tấm gương đầy đau đớn về hậu quả của sự kiêu ngạo, lời khuyên dại dột và sự bội đạo. Sự kiện này không chỉ định hình lịch sử chính trị của Y-sơ-ra-ên, mà còn phơi bày những nguyên tắc vĩnh cửu về sự lãnh đạo, sự vâng lời và hậu quả tất yếu của tội lỗi.

Sự chia cắt vương quốc không phải là một sự kiện ngẫu nhiên, nhưng là sự ứng nghiệm lời phán xét của Đức Chúa Trời đối với tội lỗi của Vua Sa-lô-môn. Dù được ban cho sự khôn ngoan vô song, về già, Sa-lô-môn đã để lòng xây-cất với nhiều người nữ ngoại bang, chúng quyến dụ người theo các thần của chúng (I Các Vua 11:1-4). Đức Giê-hô-va đã phán cùng Sa-lô-môn: "Bởi vì ngươi đã làm điều đó, không giữ giao ước và luật lệ ta đã truyền cho ngươi, ta chắc sẽ đoạt lấy nước khỏi ngươi mà ban cho kẻ tôi tớ ngươi. Song vì cớ Đa-vít, cha ngươi, ta sẽ không làm điều đó trong đời ngươi; ta sẽ đoạt nước khỏi tay con trai ngươi" (I Các Vua 11:11-12). Đấng tiên tri A-hi-gia đã báo trước sự chia cắt này cho Giê-rô-bô-am, kẻ tôi tớ của Sa-lô-môn (I Các Vua 11:29-31). Như vậy, bối cảnh của câu chuyện được đặt trong khuôn khổ công lý thánh khiết của Đức Chúa Trời đối với giao ước, nhưng cũng hàm chứa sự nhân từ của Ngài đối với dòng dõi Đa-vít.

Sau khi Sa-lô-môn băng hà, Rô-bô-am con trai người lên nối ngôi tại Si-chem (I Các Vua 12:1). Từ nguyên tiếng Hê-bơ-rơ của "Rô-bô-am" (רְחַבְעָם - Rechav'am) có nghĩa là "dân chúng được mở rộng" hoặc "người mở rộng dân tộc", một cái tên mang ý nghĩa tích cực nhưng cuộc đời ông lại đi ngược lại hoàn toàn.

Dân chúng, dưới sự dẫn dắt của Giê-rô-bô-am, đã đến yêu cầu Rô-bô-am giảm nhẹ ách nặng nề và sự lao dịch khắc nghiệt mà Sa-lô-môn cha người đã đặt trên họ. Đây là một cơ hội vàng để Rô-bô-am xoa dịu lòng dân, chứng tỏ mình là một nhà lãnh đạo khôn ngoan và biết lắng nghe. Ban đầu, ông đã có một cử chỉ khôn ngoan: "Hãy đi trong ba ngày, đoạn trở lại cùng ta" (I Các Vua 12:5). Ông đã tìm kiếm lời khuyên.

Ông hỏi ý kiến các trưởng lão, những người đã từng phò tá cha mình. Họ khuyên ông nên "dùng lời hòa nhã đáp lại" và phục vụ dân chúng, thì họ sẽ trở nên tôi tớ trung thành của vua đời đời (I Các Vua 12:7). Đây là lời khuyên của sự khôn ngoan thực tiễn (Châm Ngôn 15:1) và khiêm nhường (Châm Ngôn 11:2).

Tuy nhiên, Rô-bô-am đã từ bỏ lời khuyên khôn ngoan ấy để hỏi những người bạn trẻ cùng lớn lên với mình. Họ khuyên người một cách kiêu ngạo và đầy đe dọa: "Ngươi phải đáp lại rằng: Ngón tay út ta còn lớn hơn lưng của cha ta. Vậy, cha ta có chất gánh nặng trên các ngươi, ta sẽ chất thêm; cha ta có sửa phạt các ngươi bằng roi, ta sẽ sửa phạt các ngươi bằng bọ cạp" (I Các Vua 12:10-11). Từ "bọ cạp" (עַקְרָב - `aqrab) ở đây có lẽ chỉ một loại roi da có móc sắt, biểu tượng cho sự trừng phạt tàn bạo hơn.

Ngày thứ ba, Rô-bô-am đáp lời dân sự một cách xấc xược, cứng cổ theo lời khuyên của những người trẻ. Thánh Kinh ghi nhận nguyên nhân sâu xa: "Ấy vậy, vua không nghe lời dân sự, vì điều đó bởi Đức Giê-hô-va dẫn đến, để làm cho ứng nghiệm lời Ngài đã cậy A-hi-gia, người Si-lô, mà phán cùng Giê-rô-bô-am, con trai của Nê-bát" (I Các Vua 12:15). Điều này cho thấy hai khía cạnh của chủ quyền Đức Chúa Trời: Ngài dùng sự lựa chọn ngu dại và tội lỗi của con người để hoàn thành mục đích tối cao của Ngài, đồng thời con người vẫn phải chịu trách nhiệm hoàn toàn về hành động của mình (Rô-ma 9:17-18). Lời đáp của Rô-bô-am đã trở thành tia lửa châm ngòi cho cuộc nổi loạn: "Hỡi Y-sơ-ra-ên! Mỗi người hãy trở về trại mình đi! Còn Đa-vít, hãy coi sóc nhà ngươi!" (I Các Vua 12:16). Chỉ có chi phái Giu-đa và Bên-gia-min (một phần) ở lại với Rô-bô-am, lập nên Vương quốc Giu-đa ở phương Nam.

Giê-rô-bô-am (יָרָבְעָם - Yarav`am) có nghĩa là "dân chúng tranh cạnh" hoặc "người làm cho dân sự đông đúc". Ông xuất thân là một đầy tớ có tài, được Sa-lô-môn lập lên coi sóc cả công việc của nhà Giô-sép (I Các Vua 11:28). Ông được Đức Chúa Trời, qua tiên tri A-hi-gia, xức dầu và hứa ban cho mười chi phái nếu ông biết vâng theo luật pháp Chúa (I Các Vua 11:38). Đây là một sự kêu gọi đầy ân điển.

Tuy nhiên, khi đã được tôn làm vua của mười chi phái phía Bắc, tức Vương quốc Y-sơ-ra-ên, lòng sợ hãi và tính toán chính trị của con người đã lấn át đức tin. Ông suy nghĩ: "Nếu dân sự nầy đi lên Giê-ru-sa-lem đặng tế lễ trong đền thờ của Đức Giê-hô-va, thì lòng dân sự nầy sẽ trở về cùng chúa mình, là Rô-bô-am, vua Giu-đa" (I Các Vua 12:27). Thay vì tin cậy vào lời hứa của Đấng đã lập mình, ông lại dựa vào sự khôn ngoan xác thịt. Ông đã phạm một tội hệ thống, định chế hóa sự thờ phượng sai lạc:

• Thiết lập thờ phượng thay thế: Ông đúc hai con bò con bằng vàng, đặt một tại Bê-tên và một tại Đan, nói với dân: "Hỡi Y-sơ-ra-ên! Nầy là các thần của ngươi đã đem ngươi lên khỏi xứ Ê-díp-tô" (I Các Vua 12:28). Đây là sự lặp lại tội lỗi của dân chúng tại chân núi Si-na-i (Xuất Ê-díp-tô Ký 32:4).
• Thiết lập chức tế lễ bất hợp pháp: "Người lập những chùa miễu trên các nơi cao, đặt những thầy tế lệm bởi đám dân, chẳng thuộc về chi phái Lê-vi" (I Các Vua 12:31). Điều này trực tiếp vi phạm luật pháp chỉ định chi phái Lê-vi cho chức vụ này (Dân Số Ký 3:10).
• Tự ý thay đổi lễ hội: "Giê-rô-bô-am lập ra một kỳ lễ trong tháng tám, vào ngày rằm, giống như kỳ lễ ở Giu-đa" (I Các Vua 12:32). Ông tự ý thay đổi lịch thờ phượng theo ý mình.

Hành động này được Kinh Thánh định tội một cách nghiêm khắc: "Việc ấy trở nên tội lỗi cho nhà Giê-rô-bô-am, và vì cớ đó nhà ấy bị diệt và trừ khỏi mặt đất" (I Các Vua 13:34). Tội "khiến cho Y-sơ-ra-ên phạm tội" (I Các Vua 14:16) đã trở thành khuôn mẫu cho tất cả các vua Y-sơ-ra-ên sau này, dẫn cả vương quốc vào con đường diệt vong cuối cùng bởi người A-si-ri.

Câu chuyện không chỉ là lịch sử, mà là tấm gương phản chiếu những khuynh hướng trong lòng mỗi con người.

1. Bài Học Về Sự Lãnh Đạo và Lắng Nghe: Rô-bô-am dạy chúng ta về sự nguy hiểm của việc bao quanh mình bằng những tiếng nói dễ nghe nhưng ngu dại (Châm Ngôn 13:20). Là Cơ Đốc nhân, chúng ta cần khiêm nhường tìm kiếm lời khuyên từ những người trưởng thành, kính sợ Chúa và có kinh nghiệm thuộc linh, đặc biệt là từ Lời Chúa. Trong gia đình, hội thánh và công việc, quyết định dựa trên sự kiêu ngạo và đe dọa sẽ luôn dẫn đến chia rẽ và hủy hoại.

2. Bài Học Về Sự Tin Cậy và Sợ Hãi: Giê-rô-bô-am được Chúa chọn, hứa ban và bảo vệ, nhưng ông lại để nỗi sợ mất quyền lực trần tạm điều khiển hành động, dẫn đến tội bội đạo. Chúng ta thường lo lắng về địa vị, tài chính, an ninh và tìm những giải pháp "thế tục" thay vì tin cậy vào lời hứa của Chúa (Ma-thi-ơ 6:33). Hãy nhớ rằng, phương tiện tội lỗi không bao giờ có thể đạt được mục đích tốt lành của Đức Chúa Trời.

3. Bài Học Về Sự Thờ Phượng Đích Thực: Tội của Giê-rô-bô-am cốt lõi là tội thờ phượng sai lầm. Ông tạo ra một hình thức thờ phượng tiện lợi, dễ chịu, phù hợp với chính trị nhưng xúc phạm đến sự thánh khiết của Đức Chúa Trời. Ngày nay, chúng ta có nguy cơ "tạo ra thần tượng" trong tâm trí mình—một Đấng Christ chỉ ban phước mà không đòi hỏi sự thánh khiết, một đức tin chỉ tập trung vào cảm xúc và tiện nghi cá nhân mà bỏ qua Lẽ Thật. Thờ phượng phải "trong tâm thần và lẽ thật" (Giăng 4:24), lấy Chúa và Lời Ngài làm trung tâm, không phải vì lợi ích hay sự ràng buộc của con người.

4. Bài Học Về Hậu Quả Của Tội Lỗi Cá Nhân và Tập Thể: Sự lựa chọn của Rô-bô-am và Giê-rô-bô-am không chỉ ảnh hưởng đến bản thân, mà còn kéo theo cả một dân tộc vào vòng xoáy thờ thần tượng, chiến tranh và cuối cùng là phu tù. Điều này nhắc nhở chúng ta về trách nhiệm nặng nề của những người lãnh đạo (trong gia đình, hội thánh, xã hội) và về cách tội lỗi cá nhân có thể gây vết nứt trong cộng đồng. Chúng ta được kêu gọi sống thánh khiết không chỉ vì phần rỗi của mình, mà còn vì sự gây dựng cho Thân Thể Đấng Christ (Ê-phê-sô 4:15-16).

Cuối cùng, câu chuyện về Rô-bô-am và Giê-rô-bô-am chỉ ra sự thất bại của các vị vua loài người và sự cần thiết của một Vị Vua hoàn hảo. Cả hai vương quốc cuối cùng đều sụp đổ vì tội lỗi của các vua và dân chúng. Lịch sử này dọn đường cho lời hứa về một Đấng Mê-si, thuộc dòng dõi Đa-vít, sẽ lập một vương quốc vĩnh cửu (Ê-sai 9:6-7). Đấng ấy chính là Chúa Giê-xu Christ, Vua của người Giu-đa (Ma-thi-ơ 2:2), Đấng cai trị với sự khôn ngoan trọn vẹn, khiêm nhường tuyệt đối và sự vâng phục Chúa Cha cho đến chết trên thập tự giá.

Là con dân của Vua Giê-xu trong Vương Quốc thuộc linh của Ngài, chúng ta được kêu gọi học thuộc lòng những bài học lịch sử này. Hãy từ bỏ sự kiêu ngạo của Rô-bô-am và nỗi sợ hãi dẫn đến bội đạo của Giê-rô-bô-am. Thay vào đó, hãy khiêm nhường vâng lời Chúa, tin cậy vào lời hứa Ngài, và trung tín thờ phượng Ngài trong mọi khía cạnh của cuộc sống. Chỉ trong sự vâng phục Vua Giê-xu, chúng ta mới tìm thấy sự hiệp nhất đích thực và phước hạnh lâu dài.