Chúa Giê-su muốn nói gì khi đề cập đến việc kết bạn bằng của cải đời này (Lu-ca 16:9)?

Trong hành trình nghiên cứu Kinh Thánh, có những phân đoạn ban đầu có vẻ khó hiểu, thậm chí gây sốc, nhưng khi được đặt trong ngữ cảnh và soi sáng bởi toàn bộ Lời Chúa, chúng lại trở nên những kho báu khôn ngoan sâu sắc. Lu-ca 16:9 là một câu như vậy: “Còn ta nói cùng các ngươi: Hãy dùng của bất nghĩa mà kết bạn, để khi của ấy hết đi, họ tiếp các ngươi vào nhà đời đời!” (Kinh Thánh Tin Lành Việt Ngữ 1925). Câu nói của Chúa Giê-xu dường như mâu thuẫn với nhiều lời dạy khác của Ngài về sự công bình và thánh khiết. Bài nghiên cứu chuyên sâu này sẽ khai quật ý nghĩa nguyên thủy, bối cảnh, và ứng dụng thuộc linh của lời dạy quan trọng này.

Để hiểu câu 9, chúng ta phải bắt đầu từ đầu chương. Chúa Giê-xu kể cho các môn đồ dụ ngôn về một người quản gia (οἰκονόμος, *oikonomos* – người quản lý gia sản) bị tố cáo phung phí tài sản của chủ. Biết mình sắp bị sa thải, anh ta đã hành động nhanh chóng và quyết đoán. Anh gọi các con nợ của chủ đến và giảm đáng kể số nợ của họ (dầu 100 thùng giảm 50, lúa mì 100 giạ giảm 20). Hành động này, về mặt đạo đức trần thế, là gian lận và bất trung với chủ. Tuy nhiên, kết luận gây kinh ngạc: “Chủ bèn khen quản gia bất nghĩa ấy về việc người đã làm khôn khéo...” (câu 8a).

Từ ngữ Hy Lạp được dùng cho “khôn khéo” là φρονίμως (*phronimōs*), có nghĩa là một cách khôn ngoan, sáng suốt, biết suy tính. Chủ không khen hành vi bất lương, nhưng khen sự khôn ngoan thực tiễn và tầm nhìn xa của anh ta. Anh ta nhìn thấy cơn khủng hoảng sắp đến và dùng những nguồn lực còn trong tầm kiểm soát (dù là tạm thời) để đảm bảo tương lai của mình. Chúa Giê-xu sau đó đưa ra nhận xét then chốt: “Vì con cái đời nầy coi người đồng đời mình thì khôn khéo hơn con cái sáng láng” (câu 8b). “Con cái sáng láng” (υἱοὶ τοῦ φωτός, *huioi tou phōtos*) chính là những người thuộc về Chúa, là Cơ Đốc nhân chúng ta.

1. “Của bất nghĩa” (τὸν μαμωνᾶ τῆς ἀδικίας – *ton mamōna tēs adikias*):
Cụm từ này là chìa khóa. Mamōnas (μαμωνᾶς) là từ gốc A-ram, chỉ về của cải, tiền bạc, tài sản vật chất. Tự thân nó không xấu, nhưng trong thế giới sa ngã, nó thường bị chi phối bởi adikia (ἀδικία) – sự bất công, gian ác. Của cải đời này dễ trở thành công cụ của tham lam, bóc lột, và cám dỗ con người xa rời Đức Chúa Trời (1 Ti-mô-thê 6:10). Do đó, nó được gọi là “của bất nghĩa”, không phải vì bản thân đồng tiền xấu, mà vì nó tồn tại trong hệ thống thế gian sa ngã và dễ bị sử dụng cho mục đích bất chính. Nó mang tính chất tạm bợ, không vĩnh cửu.

2. “Hãy dùng... mà kết bạn” (ποιήσατε ἑαυτοῖς φίλους – *poiēsate heautois philous*):
Động từ poieō (ποιέω) nghĩa là “làm”, “tạo nên”. Ở đây, Chúa Giê-xu ra lệnh: “Hãy tự tạo cho mình những người bạn”. Làm thế nào? Bằng cách sử dụng mamōnas. Người quản gia trong dụ ngôn đã dùng tài sản của chủ (và hành động bất chính) để mua chuộc thiện cảm, tạo mối quan hệ với những con nợ, nhằm mục đích ích kỷ về sau. Chúa Giê-xu lật ngược bài học: Các con, là con cái sự sáng, hãy dùng của cải tạm bợ đó theo cách chính đáng và khôn ngoan thuộc linh, để tạo dựng mối quan hệ với những người sẽ đón tiếp các con vào nơi ở đời đời.

3. “Họ tiếp các ngươi vào nhà đời đời” (ἵνα ὅταν ἐκλίπῃ δέξωνται ὑμᾶς εἰς τὰς αἰωνίους σκηνάς – *hina hotan eklipē dexōntai hymas eis tas aiōnious skēnas*):
“Họ” ở đây chỉ ai? Đây không phải là những người bạn trần thế mà ta mua chuộc, nhưng có thể được hiểu theo hai tầng nghĩa bổ sung:
- Thứ nhất: Những người nghèo khó, túng thiết mà chúng ta dùng của cải để giúp đỡ, chia sẻ. Khi họ qua đời và được vào thiên đàng (vì đã tin Chúa hoặc qua hành động yêu thương của chúng ta mà họ nhận biết Chúa), họ sẽ trở thành những nhân chứng đón tiếp chúng ta. Điều này phù hợp với Lu-ca 12:33-34 và 14:12-14.
- Thứ hai và quan trọng hơn: Chính Đức Chúa Trời và các thiên sứ trên trời. Khi chúng ta dùng của cải cách trung tín và rộng rãi cho công việc Nhà Chúa, chúng ta đang tích trữ cho mình một “cơ nghiệp không hư mất trên trời” (Ma-thi-ơ 6:20). Đến ngày sau rốt, Chúa sẽ đón chúng ta vào nhà đời đời. Các bản dịch khác như NIV diễn ý: “sử dụng của cải trần thế để kết bạn, để khi nó không còn, họ sẽ đón bạn vào nơi ở vĩnh cửu” – “they” có thể ám chỉ Đức Chúa Trời và cộng đồng các thánh.

Ngay sau câu 9, Chúa Giê-xu mở rộng bài học với những nguyên tắc quản gia quan trọng:

• Trung tín trong việc rất nhỏ (câu 10-12): “Ai trung tín trong việc rất nhỏ, cũng trung tín trong việc lớn... Nếu các ngươi không trung tín về của bất nghĩa, có ai đem của thật giao cho các ngươi?” Của cải đời này là “việc rất nhỏ”, “của bất nghĩa”. Nếu chúng ta không quản lý trung tín những thứ tạm bợ này, làm sao Đức Chúa Trời có thể giao cho chúng ta của cải thật – tức là những phước hạnh thuộc linh, trách nhiệm trong Vương Quốc đời đời của Ngài?
• Không thể làm tôi hai chủ (câu 13): Đây là đỉnh điểm của lời dạy: “Chẳng ai được làm tôi hai chủ... Các ngươi không có thể làm tôi Đức Chúa Trời, lại làm tôi Ma-môn nữa.” Từ “Ma-môn” chính là mamōnas. Chúa Giê-xu phơi bày cốt lõi vấn đề: của cải có nguy cơ trở thành ông chủ cạnh tranh với Đức Chúa Trời. Lời kêu gọi “hãy dùng của bất nghĩa mà kết bạn” thực chất là lời kêu gọi hãy biến của cải thành đầy tớ để phục vụ mục đích đời đời, chứ không để nó làm chủ mình.

Lời dạy này không phải là sự biện minh cho sự bất lương hay thủ đoạn. Trái lại, nó là kim chỉ nam cho thái độ và hành động của chúng ta đối với vật chất.

1. Có Cái Nhìn Đúng Đắn Về Của Cải:
Của cải là trung lập, nhưng nguy hiểm. Nó là “của bất nghĩa” vì nằm trong hệ thống sa ngã, nhưng nó cũng là phương tiện Chúa ban để chúng ta quản lý (I Sử Ký 29:14). Chúng ta không nên thờ ơ hay khinh thường nó, nhưng cũng tuyệt đối không được tôn thờ nó.

2. Sống Với Tư Cách Quản Gia Trung Tín:
Mọi thứ chúng ta có—tiền bạc, nhà cửa, tài năng, thời gian—đều là của Chúa giao phó. Hãy quản lý cách khôn ngoan, có kế hoạch, với tầm nhìn về cõi đời đời. Điều này bao gồm việc lập ngân sách, dâng hiểu, tiết kiệm, và đầu tư cho công việc Chúa.

3. Dùng Của Cải Để “Kết Bạn” – Đầu Tư Vào Nước Trời:
- Hỗ trợ công việc truyền giáo và môn đồ hóa: Đóng góp cho các hội thánh, tổ chức truyền giáo là đầu tư trực tiếp vào việc đem nhiều linh hồn về với Chúa. - Rộng rãi với người nghèo khó: “Hãy bán của cải mình mà bố thí... Hãy sắm cho mình túi không hư, của cải không thiếu hụt ở trên trời” (Lu-ca 12:33). Khi giúp đỡ người thiếu thốn, chúng ta đang gửi kho báu về trời và “kết bạn” với những con người đó trong tình yêu của Đấng Christ. - Đầu tư vào cuộc sống thuộc linh của người khác: Dùng của cải để mở ra cơ hội phục vụ, tổ chức các nhóm học Kinh Thánh, hỗ trợ anh em trong khó khăn.

4. Luôn Giữ Sự Tỉnh Thức và Khôn Ngoan Thuộc Linh:
“Con cái đời này” lo lắng cho tương lai trần thế và hành động quyết liệt. Là “con cái sự sáng”, chúng ta phải càng khôn ngoan và quyết liệt hơn cho tương lai đời đời. Đừng để sự chần chừ, dễ tính, hay tham lam cướp mất cơ hội sử dụng của cải cách ý nghĩa.

Lu-ca 16:9 không phải là lời dạy về sự khôn khéo thế gian hay thủ đoạn. Đó là lời kêu gọi đầy uy quyền và khẩn thiết của Chúa Giê-xu: Hãy tỉnh thức! Hãy khôn ngoan! Hãy sử dụng mọi phương tiện tạm thời Chúa ban—kể cả thứ của cải dễ bị vấy bẩn bởi sự bất nghĩa của thế gian—cho một mục đích vĩnh cửu và thánh khiết. Hãy biến nó thành công cụ để bày tỏ tình yêu, mở rộng Nước Trời, tích trữ kho báu trên thiên đàng, và cuối cùng là làm vinh hiển Đức Chúa Trời.

Khi chúng ta sống với tư cách những quản gia trung tín, dùng của cải để “kết bạn” với Đức Chúa Trời và những người được cứu chuộc, chúng ta sẽ không bao giờ phải hối tiếc. Trong ngày cuối cùng, chúng ta sẽ nghe lời phán đẹp đẽ: “Hỡi đầy tớ ngay lành trung tín kia, được lắm; ngươi đã trung tín trong việc nhỏ, ta sẽ lập ngươi coi sóc nhiều; hãy đến hưởng sự vui mừng của chúa ngươi” (Ma-thi-ơ 25:21). Mong rằng mỗi chúng ta đều học được bài học khôn ngoan này và sống ra với sự khôn sáng của con cái sự sáng.