Tại Sao Chúa Ra Lệnh Cho Áp-ra-ham Hiến Tế Y-sác?
Trong lịch sử cứu rỗi, sự kiện Đức Chúa Trời ra lệnh cho Áp-ra-ham dâng Y-sác, con trai độc nhất của ông, làm của lễ thiêu (Sáng Thế Ký 22) là một trong những phân đoạn gây chấn động, thách thức và làm sâu sắc nhất đối với người đọc. Câu hỏi "Tại sao?" vang lên từ tấm lòng của mỗi chúng ta. Để hiểu được mệnh lệnh này, chúng ta không thể dùng tiêu chuẩn đạo đức hoặc cảm xúc thuần túy của con người, mà phải đặt nó trong bối cảnh giao ước của Đức Chúa Trời, sự phát triển đức tin của Áp-ra-ham, và quan trọng nhất, là trong ánh sáng của sự mặc khải cuối cùng nơi Chúa Giê-xu Christ.
I. Bối Cảnh Giao Ước và Lời Hứa
Trước khi đến chương 22, Kinh Thánh đã ghi lại một hành trình đức tin dài của Áp-ra-ham. Ông được Đức Chúa Trời kêu gọi ra khỏi quê hương (Sáng 12:1-3), và một giao ước đặc biệt được thiết lập: Áp-ra-ham sẽ trở nên một dân lớn, và qua dòng dõi ông, mọi dân tộc sẽ được phước (Sáng 12:2-3). Giao ước này được lặp lại, xác nhận nhiều lần (Sáng 13:14-17; 15:1-21; 17:1-21). Điểm then chốt là lời hứa về một dòng dõi đến từ chính Y-sác, con trai của lời hứa, sanh bởi Sa-ra (Sáng 17:19, 21:12). Y-sác không chỉ là con trai yêu dấu; người là phương tiện duy nhất để lời hứa của Đức Chúa Trời được thành tựu. Nếu Y-sác chết, toàn bộ kế hoạch giao ước dường như sụp đổ.
Chính trong bối cảnh này, Sáng Thế Ký 22:1 mở đầu: "Vả, sau các việc đó, Đức Chúa Trời thử Áp-ra-ham...". Từ "thử" trong tiếng Hê-bơ-rơ là "nāsâ" (נָסָה), có nghĩa là thử nghiệm, chứng minh, hoặc tinh luyện. Nó không mang ý nghĩa Đức Chúa Trời cám dỗ để khiến Áp-ra-ham phạm tội (Gia-cơ 1:13), mà là một cuộc khảo sát để làm vững chắc và bày tỏ bản chất thật của đức tin. Đức Chúa Trời biết trước kết quả, nhưng Áp-ra-ham và chúng ta cần biết đức tin của ông đã trưởng thành đến mức nào.
II. Phân Tích Sự Vâng Phục Tột Đỉnh của Áp-ra-ham
Mệnh lệnh được đưa ra một cách rõ ràng và khủng khiếp: "Hãy bắt con trai ngươi, tức Y-sác, con một ngươi, mà ngươi yêu mến, và đi đến xứ Mô-ri-a, nơi đó dâng đứa con làm của lễ thiêu..." (Sáng 22:2). Lời phán nhấn mạnh ba điều: (1) "con trai ngươi", (2) "Y-sác", (3) "con một ngươi mà ngươi yêu mến". Điều này không để lại chỗ cho sự nhầm lẫn. Áp-ra-ham phải đối diện với sự mâu thuẫn tột độ giữa lời hứa của Đức Chúa Trời (phải có dòng dõi qua Y-sác) và mệnh lệnh của Đức Chúa Trời (hủy diệt Y-sác).
Sự vâng phục của Áp-ra-ham là tức thì và trọn vẹn (câu 3). Chìa khóa để hiểu thái độ này nằm ở Hê-bơ-rơ 11:17-19: "Bởi đức tin, Áp-ra-ham dâng Y-sác trong khi bị thử thách... người tự nghĩ rằng Đức Chúa Trời có quyền khiến kẻ chết sống lại; bởi đó thật hình bóng, người đã lại được con mình." Áp-ra-ham tin vào quyền năng phục sinh của Đức Chúa Trời. Ông tin rằng ngay cả khi Y-sác chết, Đức Chúa Trời cũng sẽ khiến người sống lại để giữ trọn lời hứa của Ngài (Rô-ma 4:17). Đức tin của ông không phải là sự liều lĩnh mù quáng, mà là sự tin cậy tuyệt đối vào bản tính thành tín của Đức Chúa Trời.
III. Mục Đích Thần Học và Biểu Tượng Cứu Chuộc
Cuộc thử thách này không chỉ dành cho Áp-ra-ham, mà còn là một sự mặc khải quan trọng cho toàn thể nhân loại về kế hoạch cứu rỗi của Đức Chúa Trời.
1. Xác Nhận và Hoàn Thiện Đức Tin của Áp-ra-ham: Áp-ra-ham đã từng có những lúc thiếu đức tin (ví dụ: vào Ê-díp-tô, sinh Ích-ma-ên). Nhưng giờ đây, đức tin của ông đã đạt đến đỉnh cao: ông sẵn sàng từ bỏ điều quý giá nhất, ngay cả khi nó đồng nghĩa với việc từ bỏ sự hiểu biết của mình về lời hứa. Đức Chúa Trời tuyên bố sau sự vâng phục này: "Vì ngươi đã làm điều đó, không tiếc con ngươi, tức con một ngươi, thì ta lấy chính mình ta mà thề rằng: sẽ ban phước cho ngươi... và các dân tộc trên thếế gian sẽ nhờ dòng dõi ngươi mà được phước..." (Sáng 22:16-18). Lời hứa giao ước được xác nhận và làm mạnh mẽ hơn sau sự thử thách.
2. Sự Mặc Khải về của Lễ Thay Thế: Khi Áp-ra-ham giơ tay lên để giết con, thiên sứ của Đức Giê-hô-va can lại. Áp-ra-ham ngước mắt lên, thấy một con chiên đực (có sừng) mắc trong bụi cây. Người bèn bắt nó dâng làm của lễ thiêu thay cho con trai mình (Sáng 22:13). Áp-ra-ham đặt tên chỗ đó là "Giê-hô-va Di-rê" (יְהוָה יִרְאֶה), nghĩa là "Đức Giê-hô-va sẽ sắm sẵn" (hay "Trên núi Ngài sẽ được thấy"). Đây là nguyên tắc căn bản của sự cứu chuộc: sự chết thay thế. Một sinh mạng vô tội (con chiên) chết thay cho sinh mạng đáng lẽ phải chết (Y-sác). Điều này là hình bóng hoàn hảo về Chúa Giê-xu Christ, Chiên Con của Đức Chúa Trời, chịu chết thay cho tội lỗi của chúng ta (Giăng 1:29; I Phi-e-rơ 1:19-20).
3. Một Sự Tiên Tri về Sự Hy Sinh của Chúa Giê-xu: Nhiều chi tiết trong Sáng 22 là hình ảnh tiên tri về thập tự giá:
- Con một (monogenēs): Y-sác là "con một" của Áp-ra-ham (theo lời hứa). Chúa Giê-xu là Con Một (Μονογενὴς) của Đức Chúa Trời (Giăng 3:16).
- Ba ngày hành trình (câu 4): Áp-ra-ham và Y-sác đi ba ngày, hình ảnh của sự chết và phục sinh sau ba ngày.
- Vác củi: Y-sác vác củi lên núi (câu 6), như Chúa Giê-xu vác thập tự giá lên đồi Gô-gô-tha.
- Sự vâng phục của người con: Y-sác, một thanh niên đủ sức kháng cự, đã vâng lời cha cách yên lặng, như Chúa Giê-xu vâng phục Cha cho đến chết (Phi-líp 2:8).
- Núi Mô-ri-a: Theo II Sử Ký 3:1, đây chính là nơi Vua Sa-lô-môn xây đền thờ tại Giê-ru-sa-lem. Truyền thống cho rằng đồi Gô-gô-tha (nơi Chúa Giê-xu chịu đóng đinh) cũng thuộc dãy núi này. Đức Chúa Trời thực sự đã "sắm sẵn" Chiên Con của Ngài tại chính nơi này hàng ngàn năm sau.
Mệnh lệnh khủng khiếp đó cuối cùng là để bày tỏ lòng thương xót lớn hơn. Đức Chúa Trời muốn cho Áp-ra-ham và cả chúng ta thấy rằng: Ngài sẽ không đòi hỏi sự hy sinh con người của chúng ta, nhưng chính Ngài sẽ cung cấp của lễ hoàn hảo để cứu chuộc chúng ta. Ngài dừng tay Áp-ra-ham để rồi chính tay Ngài sẽ phó Con Một của mình trên thập tự giá.
IV. Ứng Dụng Thực Tiễn Cho Đời Sống Cơ Đốc Nhân Ngày Nay
Câu chuyện này không chỉ là lịch sử; nó là bài học sống động cho hành trình đức tin của mỗi chúng ta.
1. Đức Tin Được Thử Nghiệm Là Đức Tin Chân Thật: Đức Chúa Trời có thể cho phép chúng ta bước vào những hoàn cảnh dường như mâu thuẫn với lời hứa của Ngài (sức khỏe, tài chính, các mối quan hệ...). Mục đích không phải để phá hủy chúng ta, mà để tinh luyện, thanh sạch và làm vững mạnh đức tin chúng ta (I Phi-e-rơ 1:6-7). Chúng ta học cách tin cậy Chính Ngài hơn là tin cậy vào phước hạnh Ngài ban.
2. Vâng Lời Trong Sự Bí Ẩn: Chúng ta thường muốn hiểu trọn kế hoạch của Chúa trước khi vâng lời. Áp-ra-ham đã vâng lời dù không hiểu hết. Sự vâng phục của chúng ta thường xảy ra trong bối cảnh thiếu hiểu biết, nhưng dựa trên sự hiểu biết về bản tính tốt lành và thành tín của Đức Chúa Trời đã được bày tỏ trong Kinh Thánh và trong Chúa Giê-xu.
3. Bài Học Về Sự Dâng Hiến Trọn Vẹn: Đức Chúa Trời đòi hỏi điều gì quý giá nhất trong đời chúng ta? Danh tiếng, sự nghiệp, một mối quan hệ, sự an toàn, hay ước mơ riêng? Câu chuyện này thách thức chúng ta xem xét: Liệu có điều gì chúng ta "tiếc" đến mức không thể dâng lên cho Chúa? Dâng hiến không có nghĩa là mất mát cuối cùng, như Áp-ra-ham đã nhận lại Y-sác và hơn thế nữa. Chúa muốn chúng ta kinh nghiệm Ngài là Đấng Giê-hô-va Di-rê, Đấng sẽ sắm sẵn mọi điều cần dùng khi chúng ta đặt Ngài lên đầu hết.
4. Nhìn Lên Chiên Con Thay Thế: Mỗi khi đối diện với tội lỗi, sự kết án, hay cảm giác không xứng đáng, chúng ta phải nhớ rằng Đức Chúa Trời đã sắm sẵn của lễ thay thế hoàn hảo là Chúa Giê-xu Christ. Chúng ta không cần phải "hiến tế" hay tự hành xác để được cứu. Ân điển được ban cho qua đức tin nơi Chiên Con đã chịu giết rồi (Ê-phê-sô 2:8-9). Sự thờ phượng của chúng ta là đáp lại tình yêu hy sinh đó.
Kết Luận
Sự kiện Đức Chúa Trời thử nghiệm Áp-ra-ham bằng cách đòi hỏi Y-sác là một cột mốc then chốt trong lịch sử cứu rỗi. Nó không phải là hành động của một vị thần độc ác, mà là hành động sư phạm đầy yêu thương của một Đức Chúa Trời muốn bày tỏ hai chân lý vĩ đại: (1) Đức tin thật phải đặt trọn vẹn nơi chính Ngài và lời hứa của Ngài, dù hoàn cảnh có mâu thuẫn đến đâu; và (2) Chính Đức Chúa Trời sẽ cung ứng của lễ chuộc tội. Ngài dừng tay của Áp-ra-ham để rồi chính tay Ngài sẽ trao Con Một yêu dấu của mình làm giá chuộc cho muôn người.
Núi Mô-ri-a là lời hứa về núi Gô-gô-tha. Chiên con bị mắc sừng trong bụi cây là hình bóng về Chiên Con bị treo trên thập tự giá. Khi chúng ta đọc câu chuyện này, đôi mắt đức tin của chúng ta cũng phải "ngước lên" để thấy rằng: Giê-hô-va Di-rê! Trên núi của Ngài, Đức Giê-hô-va đã sắm sẵn. Ngài đã ban Chúa Giê-xu Christ làm của lễ chuộc tội trọn vẹn cho chúng ta. Vì vậy, hãy sống với một đức tin được tinh luyện, một sự vâng phục trọn vẹn, và một lòng biết ơn sâu xa vì ân điển thay thế tuyệt vời đó.