Chủ Nghĩa Wahhabi
Là một nhà nghiên cứu Kinh Thánh Tin Lành, khi tìm hiểu về các phong trào tôn giáo khác, chúng ta không chỉ mở rộng kiến thức mà còn có cơ hội soi chiếu và làm sâu sắc thêm sự hiểu biết về niềm tin độc nhất của mình nơi Chúa Cứu Thế Giê-xu. Chủ nghĩa Wahhabi là một phong trào cải cách Hồi giáo Sunni có ảnh hưởng sâu rộng, đặc biệt là tại bán đảo Ả Rập. Bài viết này sẽ cung cấp cái nhìn tổng quan, khách quan về chủ nghĩa Wahhabi và quan trọng hơn, đối chiếu nó dưới ánh sáng của Lẽ Thật Kinh Thánh, từ đó rút ra những bài học thiết thực cho đời sống đức tin Cơ Đốc.
Nguồn Gốc và Bản Chất của Chủ Nghĩa Wahhabi
Chủ nghĩa Wahhabi (hay Wahhabism) khởi nguồn từ phong trào cải cách tôn giáo do Muhammad ibn Abd al-Wahhab (1703-1792) khởi xướng vào thế kỷ 18 tại vùng Najd, Ả Rập. Mục tiêu chính của ông là kêu gọi quay trở lại sự thuần khiết nguyên thủy của đạo Hồi thời kỳ đầu, dựa trên kinh Qur'an và Hadith (lời dạy của nhà tiên tri Muhammad), loại bỏ mọi hình thức thực hành mà ông cho là "mới mẻ" (bid'ah) hay mang tính đa thần (shirk).
Học thuyết này được xây dựng trên nền tảng thần học của Ibn Taymiyyah (thế kỷ 13-14), một nhà thần học Hồi giáo nổi tiếng với quan điểm bảo thủ và chống lại các trường phái triết học hay thần bí. Al-Wahhab hợp tác chặt chẽ với Muhammad ibn Saud, người sáng lập Nhà nước Saudi đầu tiên, tạo nên mối liên minh giữa quyền lực chính trị và tôn giáo (giáo quyền và thế quyền) vẫn còn ảnh hưởng đến Vương quốc Ả Rập Xê-út ngày nay.
Những Điểm Giáo Lý Chính Yếu và Sự Đối Chiếu với Kinh Thánh
Để hiểu rõ bất kỳ hệ thống niềm tin nào, chúng ta cần nhìn vào các giáo lý nền tảng của nó. Dưới đây là một số trụ cột của tư tưởng Wahhabi và sự soi sáng từ Kinh Thánh.
1. Thuyết Độc Thần Nghiêm Ngặt (Tawhid) và Sự Phân Biệt với Đức Chúa Trời Ba Ngôi
Wahhabism nhấn mạnh cực đoan đến Tawhid (thuyết độc thần), tuyên bố rằng mọi hành vi thờ phượng chỉ được dành riêng cho Allah. Họ phản đối kịch liệt bất kỳ điều gì có thể được coi là "shirk" – tội liên kết đối tác với Allah. Điều này dẫn đến việc họ lên án việc tôn kính các thánh nhân, thăm viếng lăng mộ, kỷ niệm ngày sinh của Nhà tiên tri, và thậm chí cả một số thực hành truyền thống của Hồi giáo Sufi (thần bí).
Góc Nhìn Kinh Thánh: Kinh Thánh cũng rao truyền mạnh mẽ về một Đức Chúa Trời chân thần duy nhất. Phân đoạn nền tảng Phục Truyền 6:4 chép: “Hỡi Y-sơ-ra-ên! hãy nghe: Giê-hô-va Đức Chúa Trời chúng ta là Giê-hô-va có một không hai.”
Tuy nhiên, mặc khải trọn vẹn của Kinh Thánh cho chúng ta biết Đức Chúa Trời duy nhất này tồn tại trong Ba Ngôi Vị: Đức Chúa Cha, Đức Chúa Con (Ngôi Lời), và Đức Thánh Linh. Đây không phải là ba thần, mà là một Đức Chúa Trời trong ba Ngôi Vị đồng đẳng và đồng tồn tại. Ma-thi-ơ 28:19 ghi lại mệnh lệnh của Chúa Giê-xu: “Vậy, hãy đi dạy dỗ muôn dân, hãy nhân danh Đức Cha, Đức Con, và Đức Thánh Linh mà làm phép báp-têm cho họ.” Sự mặc khải về Chúa Ba Ngôi là một chân lý siêu việt, không phải do lý trí con người suy diễn ra, nhưng được Đức Chúa Trời bày tỏ qua Chúa Giê-xu Christ.
Trong tiếng Hy Lạp, từ “Ngôi” là hypostasis (ὑπόστασις), ám chỉ thực thể, bản thể riêng biệt. Thư Hê-bơ-rơ 1:3 mô tả Chúa Con là “hình bóng của bản thể (hypostasis) Ngài”. Còn từ “Đức Chúa Trời” là Theos (Θεός). Vì vậy, giáo lý Ba Ngôi dạy rằng có một Theos duy nhất tồn tại trong ba hypostasis. Điều này hoàn toàn khác biệt với quan niệm “shirk” của Hồi giáo, vì nó không phải là thờ phượng nhiều thần, mà là sự nhận biết bản chất phức hợp và vinh hiển của Đức Chúa Trời chân thần duy nhất.
2. Vai Trò của Chúa Giê-xu Christ: Nhà Tiên Tri hay Đấng Cứu Thế?
Trong Hồi giáo nói chung và Wahhabism nói riêng, Chúa Giê-xu (Isa trong tiếng Ả Rập) được công nhận là một nhà tiên tri vĩ đại, được sinh ra bởi nữ đồng trinh Maryam (Ma-ri), thực hiện nhiều phép lạ, và sẽ trở lại vào ngày tận thế. Tuy nhiên, họ phủ nhận hoàn toàn thần tính của Ngài, sự chết chuộc tội trên thập tự giá và sự sống lại của Ngài. Đối với họ, quan niệm “Con của Đức Chúa Trời” là một sự xúc phạm, một hình thức “shirk”.
Góc Nhìn Kinh Thánh: Đây là điểm then chốt phân biệt Cơ Đốc giáo với mọi tôn giáo khác. Chúa Giê-xu không chỉ là một nhà tiên tri hay thầy dạy đạo đức. Ngài chính là Đức Chúa Trời nhập thể. Giăng 1:1, 14 tuyên bố: “Ban đầu có Ngôi Lời, Ngôi Lời ở cùng Đức Chúa Trời, và Ngôi Lời là Đức Chúa Trời... Ngôi Lời đã trở nên xác thịt, ở giữa chúng ta.” Tiếng Hy Lạp “Logos” (Λόγος) - Ngôi Lời - chỉ về Chúa Giê-xu, là sự biểu lộ trọn vẹn và cuối cùng của Đức Chúa Trời cho nhân loại.
Sự chết và sống lại của Ngài không phải là một bi kịch, mà là kế hoạch cứu chuộc của Đức Chúa Trời. Rô-ma 4:25 chép: “Ngài đã bị nộp vì tội lỗi chúng ta, và sống lại vì sự xưng công bình của chúng ta.” Danh xưng “Christ” (Χριστός - Christos) trong tiếng Hy Lạp có nghĩa là “Đấng được xức dầu”, ứng nghiệm lời tiên tri Cựu Ước về Đấng Mê-si. Khước từ thần tính và sự chuộc tội của Chúa Giê-xu là khước từ con đường cứu rỗi duy nhất. Công vụ 4:12 khẳng định: “Chẳng có sự cứu rỗi trong đấng nào khác; vì ở dưới trời, chẳng có danh nào khác ban cho loài người, để chúng ta phải nhờ đó mà được cứu.”
3. Luật Pháp, Ân Điển và Mối Quan Hệ với Đức Chúa Trời
Wahhabism chủ trương áp dụng nghiêm ngặt Luật Sharia, đặc biệt là các hình phạt thân thể (hudud) và các quy định chi tiết về đời sống cá nhân, xã hội. Mối quan hệ với Đức Chúa Trời (Allah) được xây dựng chủ yếu trên sự vâng giữ luật pháp, sự tận hiến và sự sợ hãi. Mặc dù có khái niệm về lòng thương xót của Allah, nhưng trọng tâm vẫn là công đức và sự tuân thủ.
Góc Nhìn Kinh Thánh: Kinh Thánh cũng nói về luật pháp thánh khiết của Đức Chúa Trời (như Mười Điều Răn), nhưng mục đích của luật pháp là “khiến người ta nhận biết tội lỗi” (Rô-ma 3:20). Kinh Thánh tuyên bố rõ ràng rằng không một người nào có thể được xưng công bình trước mặt Đức Chúa Trời bởi việc làm theo luật pháp (Ga-la-ti 2:16). Con đường cứu rỗi của Đức Chúa Trời là ÂN ĐIỂN qua ĐỨC TIN nơi Chúa Giê-xu Christ. Ê-phê-sô 2:8-9 giải thích: “Vả, ấy là nhờ ân điển, bởi đức tin, mà anh em được cứu, điều đó không phải đến từ anh em, bèn là sự ban cho của Đức Chúa Trời. Ấy chẳng phải bởi việc làm đâu, hầu cho không ai khoe mình.”
Tiếng Hy Lạp cho “ân điển” là charis (χάρις) – ân huệ nhưng không, không đáng được. Chữ “đức tin” là pistis (πίστις) – lòng tin cậy, sự tín thác. Mối quan hệ của Cơ Đốc nhân với Đức Chúa Trời bắt đầu bằng ân điển, được duy trì bằng ân điển, và kết thúc trong ân điển. Luật pháp dẫn chúng ta đến với Christ (Ga-la-ti 3:24), và sau khi được cứu, chúng ta sống trong sự tự do của Thánh Linh, không phải dưới ách nô lệ của luật pháp, nhưng vâng giữ điều răn của Ngài bởi tình yêu thương (Giăng 14:15).
Ứng Dụng Thực Tiễn Cho Đời Sống Cơ Đốc Nhân
Từ việc tìm hiểu trên, chúng ta có thể rút ra những bài học quý báu để củng cố và thực hành đức tin:
1. Trân Quý Sự Mặc Khải Trọn Vẹn trong Chúa Giê-xu: Wahhabism nhắc nhở chúng ta về nguy cơ của việc thu nhỏ Đức Chúa Trời. Nhưng là Cơ Đốc nhân, chúng ta được ban cho đặc ân biết Đức Chúa Trời không chỉ là một Đấng Tạo Hóa xa cách, mà là một Người Cha yêu thương, một Đấng Cứu Chuộc đã hi sinh, và một Đức Thánh Linh đang ngự trị. Hãy sống và rao truyền Chúa Giê-xu Christ cách trọn vẹn – Ngài vừa là Chúa, vừa là Cứu Chúa.
2. Sống Trong Tự Do và Trách Nhiệm của Ân Điển: Tránh rơi vào tinh thần “tôn giáo vị luật pháp” – tức là đánh giá bản thân và người khác dựa trên một bộ quy tắc bề ngoài. Chúng ta được kêu gọi sống trong ân điển và bằng năng quyền của Đức Thánh Linh. Sự thánh khiết thật bắt nguồn từ tấm lòng được biến đổi bởi tình yêu Christ, không phải từ sự ép buộc bởi luật lệ. Ga-la-ti 5:1 nhắc: “Ấy là để cho chúng ta được tự do mà Christ đã buông tha chúng ta. Vậy hãy đứng vững, chớ lại để mình dưới ách nô lệ nữa.”
3. Hiểu Biết để Thương và Cầu Nguyện: Việc nghiên cứu giúp chúng ta hiểu hơn về tâm tư và niềm tin của những người theo Hồi giáo nói chung, bao gồm những người chịu ảnh hưởng của chủ nghĩa Wahhabi. Thay vì kết án hay sợ hãi, chúng ta được kêu gọi cầu nguyện cho họ, để họ cũng được nghe Phúc Âm về tình yêu và ân điển của Đức Chúa Trời trong Chúa Giê-xu Christ. Hãy cầu xin Chúa mở mắt tâm linh họ (2 Cô-rinh-tô 4:4).
4. Bám Víu Lấy Kinh Thánh – Lời Đức Chúa Trời Đầy Đủ: Wahhabism nhấn mạnh việc quay về với kinh điển nguyên thủy. Là Cơ Đốc nhân, chúng ta cũng phải luôn quay về với Kinh Thánh – Lời được linh cảm và đầy đủ của Đức Chúa Trời (2 Ti-mô-thê 3:16-17). Hãy đọc, nghiên cứu, suy ngẫm và vâng theo Lời Chúa mỗi ngày. Đó là nền tảng vững chắc để chống lại mọi triết lý sai lầm.
Kết Luận
Chủ nghĩa Wahhabi, với sự nhấn mạnh vào thuyết độc thần nghiêm ngặt và sự quay về nguồn cội, đã định hình một phần lớn của thế giới Hồi giáo đương đại. Là những người tin theo Chúa Giê-xu Christ, chúng ta tôn trọng quyền tự do tín ngưỡng, nhưng không thể đồng ý với những giáo lý phủ nhận thần tính và công trình cứu chuộc của Con Đức Chúa Trời.
Cuối cùng, sự khác biệt sâu sắc nhất không nằm ở hình thức bề ngoài hay mức độ nghiêm khắc, mà nằm ở câu trả lời cho vấn đề tội lỗi và sự cứu rỗi. Kinh Thánh chỉ ra rằng con người không thể tự mình đạt đến sự công bình của Đức Chúa Trời. Nhưng “Đức Chúa Trời tỏ lòng yêu thương Ngài đối với chúng ta, khi chúng ta còn là người có tội, thì Christ vì chúng ta chịu chết” (Rô-ma 5:8). Đây là Phúc Âm, là Tin Lành – tin mừng trọng đại mà mỗi chúng ta cần nắm giữ, sống và chia sẻ với thế giới đang hư mất này.