Phán Xét Bằng Sự Phán Xét Công Chính Theo Giăng 7:24
Lời Chúa Giê-xu trong Giăng 7:24 là một mạng lệnh vừa thách thức vừa mang tính nền tảng cho mọi mối quan hệ và sự nhận định trong cộng đồng đức tin: “Đừng cứ bề ngoài mà xét đoán; nhưng hãy xét đoán theo lẽ công bình.” Trong bối cảnh một nền văn hóa thích đánh giá vội vàng và một Hội Thánh đôi khi lẫn lộn giữa sự phân biệt thuộc linh với thái độ chỉ trích, câu Kinh Thánh này như một ngọn hải đăng. Bài nghiên cứu này sẽ đào sâu ý nghĩa của “sự phán xét công chính” (κρίσις δικαία), khám phá bối cảnh, nguyên tắc Kinh Thánh, và ứng dụng thiết thực cho đời sống Cơ Đốc nhân.
Để hiểu trọn vẹn Giăng 7:24, chúng ta phải đặt nó vào dòng chảy của sự kiện. Trong Giăng chương 7, Chúa Giê-xu lên Giê-ru-sa-lem dự Lễ Lều Tạm. Ngài giảng dạy trong đền thờ, và lời dạy của Ngài gây ra nhiều tranh cãi (Giăng 7:12-13). Đỉnh điểm là việc Chúa chữa lành một người bại trong ngày Sa-bát được ghi lại ở cuối chương 5. Hành động này khiến các nhà lãnh đạo Do Thái giáo tìm cách giết Ngài (Giăng 5:18). Trong chương 7, họ tiếp tục chất vấn và tìm khuyết điểm nơi Ngài.
Lời phán “Đừng cứ bề ngoài mà xét đoán” trực tiếp nhắm vào cách nhìn của họ. Từ “bề ngoài” trong nguyên văn Hy Lạp là ὄψις, có nghĩa là diện mạo, cái nhìn thấy được. Họ phán xét Chúa Giê-xu dựa trên:
1. Nguồn gốc địa lý: “Đấng Christ há sẽ đến từ Ga-li-lê sao?” (Giăng 7:41). Họ coi thường Ga-li-lê, cho đó là vùng đất của dân ngoại.
2. Sự hiểu biết học thức: “Người nầy chưa từng học, mà làm sao biết được Kinh thánh?” (Giăng 7:15).
3. Sự tuân thủ nghi thức tôn giáo: Họ vặn vẹo việc Ngài chữa bệnh trong ngày Sa-bát, dù hoàn toàn bỏ qua phép lạ và lòng thương xót đằng sau đó.
Đó là sự phán xét thiển cận, dựa trên thành kiến, định kiến xã hội, và sự hiểu biết nửa vời về luật pháp. Chúa Giê-xu không bài trừ việc phán xét (κρίνω - krinō), nhưng Ngài đòi hỏi một tiêu chuẩn phán xét hoàn toàn khác: theo lẽ công bình.
Để nắm bắt thần học then chốt, chúng ta cần mổ xẻ hai từ Hy Lạp then chốt:
1. Κρίσις (Krisis): Thường được dịch là “sự phán xét”, “sự xét đoán”. Từ này không chỉ mang nghĩa tiêu cực (lên án), mà còn là khả năng phân biệt, đánh giá, nhận định để đi đến một quyết định hay ý kiến đúng đắn. Nó liên quan đến quá trình xem xét cẩn thận. Trong Hê-bơ-rơ 5:14 dùng từ gốc này (diakrisis) để nói về khả năng “phân biệt điều lành điều dữ” của người trưởng thành thuộc linh.
2. Δικαία (Dikaiā): Xuất phát từ δίκαιος, nghĩa là “công bình”, “ngay thẳng”, “đúng đắn”. Trong Cựu Ước, từ Hê-bơ-rơ tương đương là צֶדֶק (tsedeq), mô tả sự ngay thẳng, công lý phù hợp với tiêu chuẩn của Đức Chúa Trời. Sự công chính này không phải là tiêu chuẩn của con người hay văn hóa, mà là tiêu chuẩn của chính Đức Chúa Trời – Đấng công bình tuyệt đối (Phục-truyền 32:4).
Vậy, “sự phán xét công chính” (κρίσις δικαία) là quá trình nhận định, đánh giá và phân biệt được thực hiện dựa trên tiêu chuẩn chân lý khách quan, ngay thẳng, phù hợp với bản tính và ý muốn của Đức Chúa Trời. Nó đối lập hoàn toàn với sự phán xét dựa trên vẻ bề ngoài (ὄψις), tức là dựa trên cảm tính, thành kiến, lợi ích cá nhân, hoặc thông tin hời hợt.
Kinh Thánh cung cấp một khung mẫu rõ ràng để chúng ta thực hành mạng lệnh này:
1. Phán Xét Dựa Trên Động Cơ Và Bản Chất Bên Trong, Không Phải Hành Vi Bề Ngoài:
Chúa Giê-xu nhiều lần vạch trần sự giả hình của người Pha-ri-si: “Các ngươi rửa sạch bề ngoài chén và mâm, nhưng bề trong thì đầy sự tham lam và gian ác” (Lu-ca 11:39). I Sa-mu-ên 16:7 nhấn mạnh: “Loài người xem thấy điều ở trước mắt, nhưng Đức Giê-hô-va nhìn thấy trong lòng”. Sự phán xét công chính đòi hỏi chúng ta, với sự khiêm nhường và nhờ ơn Chúa, cố gắng nhìn nhận động cơ và tấm lòng (dù chúng ta không thể biết hết như Chúa), thay vì chỉ dừng lại ở hành động.
2. Phán Xét Phải Được Hướng Dẫn Bởi Lời Chúa Và Đức Thánh Linh:
Tiêu chuẩn tối cao cho sự “công chính” chính là Lời Đức Chúa Trời. Ê-sai 8:20 chép: “Hãy theo luật pháp và lời chứng! Nếu dân chẳng nói như vậy, chắc sẽ chẳng thấy rạng đông.” Sự phán xét của chúng ta phải được đối chiếu với Kinh Thánh. Hơn nữa, Đức Thánh Linh là Đấng dẫn chúng ta vào mọi lẽ thật (Giăng 16:13) và ban cho sự khôn ngoan để phân biệt (I Cô-rinh-tô 2:14-15). Một quyết định thiếu sự hướng dẫn của Lời Chúa và cầu nguyện tìm kiếm Thánh Linh khó có thể là công chính.
3. Phán Xét Phải Xuất Phát Từ Tình Yêu Thương Và Mục Đích Phục Hồi:
Đây là nguyên tắc then chốt phân biệt phán xét công chính với thái độ chỉ trích. Ga-la-ti 6:1 dạy: “Hỡi anh em, nếu có người nào tình cờ phạm lỗi gì, anh em là kẻ có Đức Thánh Linh, hãy lấy lòng mềm mại mà sửa họ lại”. Mục đích tối hậu là phục hồi, không phải đè bẹp. Ê-phê-sô 4:15 nhắc chúng ta phải “lấy lòng yêu thương nói ra lẽ chân thật”. Sự phán xét không có tình yêu thương sẽ trở nên độc đoán và phá hủy.
4. Phán Xét Phải Đi Đôi Với Sự Tự Xét:
Chúa Giê-xu dạy rõ nguyên tắc này trong Ma-thi-ơ 7:1-5: “Hỡi kẻ hay đoán xét, hãy trước hết lấy cây đà khỏi mắt mình đi, rồi mới thấy rõ mà lấy cái rác ra khỏi mắt anh em mình.” Sự phán xét công chính đòi hỏi sự khiêm nhường và tự nhận thức về những sai sót, thành kiến và tội lỗi của chính mình. Người không biết tự xét mình sẽ dễ dàng trở nên giả hình khi phán xét người khác.
5. Phán Xét Phải Công Bằng Và Không Thiên Vị:
Lê-vi Ký 19:15 truyền: “Các ngươi không nên làm sự bất nghĩa trong việc xét đoán; chớ thiên vị người nghèo, chớ nể mặt người quyền thế; hãy cứ công bình mà xét đoán kẻ lân cận mình.” Sự phán xét công chính không được bị ảnh hưởng bởi địa vị, tài sản, mối quan hệ hay cảm tình cá nhân. Tiêu chuẩn của Đức Chúa Trời phải được áp dụng cách nhất quán.
Làm thế nào để chúng ta sống động mạng lệnh này mỗi ngày?
1. Trong Gia Đình & Hội Thánh:
- Khi góp ý hay khuyên bảo: Trước khi nói, hãy tự hỏi: “Động cơ của mình là gì? Có phải để người ấy được tốt hơn, gần Chúa hơn không? Mình đã hiểu đầy đủ hoàn cảnh và tấm lòng của họ chưa?”. Hãy chọn thời điểm, cách thức và lời lẽ phù hợp (Châm-ngôn 15:23, 28).
- Khi nghe tin đồn hoặc thấy anh em vấp ngã: Đừng vội kết luận. Hãy nhớ nguyên tắc “đừng cứ bề ngoài”. Tìm hiểu sự thật cách trực tiếp, tế nhị và trong tình yêu thương (Ma-thi-ơ 18:15-16). Thay vì lan truyền sự việc, hãy trở thành người cầu thay và, nếu có thể, là người giúp phục hồi.
2. Trong Công Việc & Xã Hội:
- Đánh giá đồng nghiệp, bạn bè: Tránh “dán nhãn” người khác dựa trên ấn tượng ban đầu, ngoại hình, hay lời đồn. Hãy tìm hiểu con người thật của họ. Đối xử với mọi người cách công bằng, không thiên vị.
- Tiếp nhận thông tin từ truyền thông: Trong thời đại thông tin hỗn loạn, Cơ Đốc nhân cần rèn luyện tư duy phản biện dựa trên tiêu chuẩn Kinh Thánh. “Hãy thử cho biết điều chi đẹp ý Chúa” (Ê-phê-sô 5:10). Đừng vội tin hay chia sẻ những thông tin chưa được kiểm chứng.
3. Trong Đời Sống Cá Nhân Với Chúa:
- Tự xét mình hằng ngày: Dành thời gian tĩnh nguyện để xin Chúa soi sáng những góc khuất trong lòng mình (Thi-thiên 139:23-24). Thành thật với Chúa về những thành kiến, định kiến và sự phán xét sai lầm của mình.
- Nuôi dưỡng tâm trí bằng Lời Chúa: Sự phán xét công chính đòi hỏi một tâm trí được đổi mới (Rô-ma 12:2). Càng gần gũi Lời Chúa, chúng ta càng có “cảm quan thuộc linh” nhạy bén để phân biệt đúng-sai theo cách nhìn của Ngài.
- Phó thác sự phán xét cuối cùng cho Chúa: Chúng ta được kêu gọi để nhận định và phân biệt, nhưng không được quyền lên án hay đoán định số phận đời đời của ai. “Hãy để yên cho Ta báo thù, Ta sẽ báo ứng” (Rô-ma 12:19). Sự phán xét công chính của chúng ta luôn phải để khoảng trống cho ân điển và sự xét đoán sau cùng của Đấng Công Bình Tuyệt Đối.
Lời Chúa Giê-xu trong Giăng 7:24 mời gọi chúng ta bước vào một sự cân bằng thánh: không né tránh trách nhiệm phán xét (phân biệt) theo tiêu chuẩn của Đức Chúa Trời, nhưng cũng tuyệt đối từ chối lối phán xét hời hợi, giả hình của thế gian. Đây không phải là sự khoan dung mềm yếu (tolerance) bỏ qua tội lỗi, cũng không phải sự lên án khắc nghiệt (condemnation) không có lòng thương xót. Đó chính là con đường của Đấng Christ – Đấng đầy dẫy ân điển và lẽ thật (Giăng 1:14).
Ngài là Đấng thấy rõ mọi sự trong lòng con người, nhưng vì yêu thương, Ngài đã đến để chịu sự phán xét thay cho chúng ta. Khi chúng ta học tập phán xét bằng sự phán xét công chính, chúng ta đang tập mang lấy tấm lòng và cái nhìn của Đấng Cứu Thế cho thế giới xung quanh – một cái nhìn sâu sắc, đầy yêu thương, và luôn hướng về sự phục hồi và sự sống. Ước mong mỗi chúng ta, trong Thánh Linh và Lẽ Thật, trở nên những người khôn ngoan, biết phân biệt, để góp phần xây dựng Hội Thánh và làm sáng Danh Chúa.