Kinh Thánh Nói Gì Về Sự Trả Thù?
Trong xã hội loài người, phản ứng tự nhiên khi bị tổn thương, bất công hay mất mát thường là mong muốn **trả thù**—một hành động đáp trả nhằm gây ra sự đau đớn tương đương hoặc lớn hơn cho người đã làm hại mình. Tuy nhiên, đời sống đức tin Cơ Đốc đặt chúng ta trước một câu hỏi then chốt: Là tín đồ của Chúa Giê-xu Christ, chúng ta nên ứng xử thế nào với cơn khát khao trả thù này? Bài nghiên cứu chuyên sâu này sẽ khảo sát Kinh Thánh một cách toàn diện, từ Cựu Ước đến Tân Ước, để tìm ra nguyên tắc đời đời của Đức Chúa Trời về vấn đề hệ trọng này, đồng thời đưa ra những ứng dụng thiết thực cho đời sống hằng ngày.
I. Nền Tảng Từ Cựu Ước: Luật "Mắt Đền Mắt" và Sự Phân Định
Để hiểu trọn vẹn lời dạy của Kinh Thánh, chúng ta phải bắt đầu từ luật pháp Môi-se. Một trong những nguyên tắc nổi tiếng nhất là **"mắt đền mắt, răng đền răng"** (Xuất Ê-díp-tô Ký 21:24; Lê-vi Ký 24:20; Phục truyền Luật lệ Ký 19:21). Trong nguyên ngữ Hê-bơ-rơ, cụm từ này là **"ayin tachat ayin"** (עַיִן תַּחַת עַיִן). Nhiều người hiểu lầm đây là sự cho phép báo thù cá nhân. Trái lại, đây thực chất là một **nguyên tắc công lý pháp lý** nhằm giới hạn sự trả thù.
Trong bối cảnh xã hội cổ đại thường có xu hướng trả thù quá mức (ví dụ: giết cả gia tộc vì một vết thương), luật này ra đời để đảm bảo sự trừng phạt phải **tương xứng với tội phạm**. Nó trao quyền xét xử cho **các quan án và hệ thống tư pháp**, chứ không phải cho cá nhân đang bị tổn thương. Điều này ngăn chặn các vòng xoáy bạo lực bất tận. Mục đích tối thượng là duy trì trật tự và sự công bình trong cộng đồng, chứ không khuyến khích lòng hận thù cá nhân.
Đồng thời, Cựu Ước đã đặt nền móng cho một tinh thần cao hơn sự công bình thuần túy pháp lý. Trong sách Lê-vi, chúng ta thấy một mạng lệnh vĩ đại: **"Chớ toan báo thù, chớ giữ sự oán giận nghịch cùng con cái của dân sự ngươi; nhưng hãy yêu người lân cận như mình: Ta là Đức Giê-hô-va"** (Lê-vi Ký 19:18). Động từ Hê-bơ-rơ **"nāqam"** (נָקַם) ở đây được dịch là "báo thù". Đức Chúa Trời trực tiếp căn dặn dân sự Ngài "chớ toan" làm điều đó. Thay vào đó, tiêu chuẩn được đặt ra là **"yêu người lân cận như mình"**, và uy quyền tối cao để thực thi công lý thuộc về **"Ta là Đức Giê-hô-va"**.
Một câu Kinh Thánh then chốt khác thường được trích dẫn là: **"Sự báo thù thuộc về ta; ta sẽ báo ứng, Đức Giê-hô-va phán vậy"** (Phục truyền Luật lệ Ký 32:35; xem thêm Châm Ngôn 20:22; 24:29). Điều này thiết lập một nguyên tắc thần học quan trọng: **Quyền phán xét và thực thi công lý sau cùng thuộc về Đức Chúa Trời.** Ngài là Đấng Thánh Khiết, Công Bình và Toàn Tri, duy chỉ Ngài mới có thể xét đoán cách hoàn toàn công bình, thấu suốt mọi động cơ và hoàn cảnh.
II. Sự Mặc Khải Trọn Vẹn Trong Tân Ước: Ân Điển và Mạng Lệnh Của Chúa Giê-xu
Đến thời Tân Ước, Chúa Giê-xu Christ—Đấng làm trọn luật pháp (Ma-thi-ơ 5:17)—đã đưa giáo lý này lên một tầm cao mới, từ công bình pháp lý tiến đến **sự công bình của Nước Thiên Đàng** và **tấm lòng của con cái Đức Chúa Trời**.
Trong Bài Giảng Trên Núi, Chúa Giê-xu tuyên bố: **"Các ngươi có nghe lời phán rằng: Mắt đền mắt, răng đền răng. Song ta nói với các ngươi: Đừng chống cự kẻ dữ. Trái lại, nếu ai vả má bên hữu ngươi, hãy đưa má bên kia cho họ nữa... Các ngươi có nghe lời phán rằng: Hãy yêu người lân cận, và hãy ghét kẻ thù nghịch mình. Song ta nói cùng các ngươi: Hãy yêu kẻ thù nghịch mình, và cầu nguyện cho kẻ bắt bớ các ngươi"** (Ma-thi-ơ 5:38-39, 43-44).
Đây không phải là sự hủy bỏ công lý, mà là **sự siêu việt của ân điển**. Chúa Giê-xu dạy các môn đồ Ngài vượt lên trên phản ứng tự nhiên của xác thịt. Ngài kêu gọi họ **phá vỡ vòng chu kỳ của tội lỗi và bạo lực** bằng một thái độ chủ động của tình yêu thương và sự hy sinh. Từ "chống cự" trong tiếng Hy Lạp là **"anthistēmi"** (ἀνθίστημι), có nghĩa là đối đầu, chống đối lại bằng vũ lực. Chúa Giê-xu kêu gọi chúng ta từ bỏ quyền tự vệ cá nhân theo kiểu trả đũa, và thay vào đó, tin cậy sự quan phòng và công lý của Cha trên trời.
Chính Chúa Giê-xu đã nêu gương tối thượng về điều này. Trên thập tự giá, khi bị những kẻ hành hình Ngài sỉ nhục, Chúa đã cầu nguyện: **"Lạy Cha, xin tha cho họ, vì họ không biết mình làm điều gì"** (Lu-ca 23:34). Sứ đồ Phi-e-rơ sau này cũng viết về Chúa: **"Người bị rủa mà chẳng rủa lại, chịu nạn mà chẳng hề hăm dọa, nhưng cứ phó mình cho Đấng xử đoán công bình"** (I Phi-e-rơ 2:23). Đây là khuôn mẫu cho mọi Cơ Đốc nhân.
III. Giáo Huấn Của Các Sứ Đồ: Sự Ủy Thác Công Lý Cho Đức Chúa Trời
Các sứ đồ tiếp tục làm sáng tỏ giáo lý này. Phân đoạn Kinh Thánh then chốt và rõ ràng nhất đến từ Sứ đồ Phao-lô trong thư Rô-ma:
**"Hỡi kẻ rất yêu dấu của tôi ơi, chính mình chớ trả thù ai, nhưng hãy nhường cho cơn thạnh nộ của Đức Chúa Trời; vì có chép lời Chúa phán rằng: Sự trả thù thuộc về ta, ta sẽ báo ứng. Lại nếu kẻ thù mình có đói, hãy cho ăn; có khát, hãy cho uống; vì làm như vậy, khác nào mình lấy những than lửa đỏ mà chất trên đầu người. Chớ để cho điều ác thắng mình, nhưng hãy lấy điều thiện thắng điều ác"** (Rô-ma 12:19-21).
Phân tích từ ngữ Hy Lạp cho chúng ta nhiều ánh sáng: - **"Trả thù"** (câu 19): là từ **"ekdikeō"** (ἐκδικέω), có nghĩa là thực thi công lý, báo oán. Phao-lô ra lệnh: **"chính mình chớ..."**. - **"Nhường cho"**: từ **"didōmi"** (δίδωμι) - trao, giao phó. Chúng ta có hành động chủ động là **giao phó sự việc cho ai đó**—chính là Đức Chúa Trời. - **"Cơn thạnh nộ"**: **"orgē"** (ὀργή) - chỉ về sự phán xét công bình và thánh khiết của Đức Chúa Trời. Phao-lô trích dẫn Phục truyền 32:35 để củng cố luận điểm: Đức Chúa Trời không chỉ có quyền trả thù, mà Ngài cũng **hứa sẽ thực hiện điều đó** một cách hoàn hảo.
Câu 20 (lấy than lửa đỏ chất trên đầu) thường bị hiểu lầm là một hình thức "trả thù ngọt ngào". Tuy nhiên, trong văn hóa thời đó, "chất than lửa trên đầu" có thể mang ý nghĩa **gây ra sự hổ thẹn, hối hận, hoặc cảm hóa** khiến kẻ thù ăn năn. Mục đích tối hậu không phải là làm họ đau đớn, mà là **chiến thắng sự ác bằng điều thiện** (câu 21). Hành động nhân từ bất ngờ có sức mạnh phá vỡ lòng cứng cỏi và có thể dẫn đối phương đến sự ăn năn.
Hê-bơ-rơ 10:30 cũng nhắc lại nguyên tắc này: **"Vì chúng ta biết Đấng đã phán: Sự trả thù thuộc về ta, ta sẽ báo ứng, Lại phán: Chúa sẽ xét đoán dân mình."** Sự xét đoán ở đây bao gồm cả sự sửa phạt yêu thương dành cho con cái Ngài lẫn sự phán xét cuối cùng dành cho những kẻ chối bỏ Ngài.
IV. Sự Khác Biệt Giữa Trả Thù Cá Nhân và Công Lý Thuộc Linh
Điều quan trọng cần phân biệt: 1. **Trả thù cá nhân (Báo thù)**: Hành động xuất phát từ lòng giận dữ, cay đắng, muốn làm hại người khác để thỏa mãn cảm xúc cá nhân. Đây là điều Kinh Thánh **cấm tuyệt đối**. 2. **Sự phán xét công bình của Đức Chúa Trời**: Là hành động thánh khiết của Đấng Tạo Hóa nhằm khôi phục trật tự, bênh vực kẻ bị áp bức và thanh tẩy sự gian ác. Đây là **đặc quyền và thuộc tính của riêng Đức Chúa Trời**. 3. **Công lý pháp lý thuộc về nhà cầm quyền**: Kinh Thánh công nhận vai trò của chính quyền trong việc thực thi công lý (Rô-ma 13:1-4). Báo cáo tội phạm cho nhà chức trách là điều hợp pháp, miễn là động cơ của chúng ta không xuất phát từ sự thù hận cá nhân.
V. Ứng Dụng Thực Tế Trong Đời Sống Cơ Đốc Nhân
Làm thế nào để sống theo nguyên tắc khó khăn nhưng đầy tự do này?
1. Thừa Nhận và Trao Phó Cảm Xúc: Khi bị tổn thương, hãy thành thật với Chúa về nỗi đau và mong muốn trả thù của bạn (Thi Thiên 62:8). Đừng đè nén, nhưng hãy đem những cảm xúc đó đến trước mặt Chúa trong sự cầu nguyện và trao phó.
2. Quyết Định Tha Thứ: Tha thứ là một mạng lệnh (Mác 11:25) và là một quyết định của ý chí, không nhất thiết là một cảm xúc tức thì. Tha thứ không có nghĩa là phủ nhận hành vi sai trái, hay bỏ qua công lý pháp lý, mà là **tự nguyện buông bỏ quyền trừng phạt cá nhân** đối với người đã làm tổn hại mình.
3. Cầu Nguyện Cho Kẻ Thù và Làm Lành: Làm theo lời Chúa dạy (Ma-thi-ơ 5:44). Hành động này phá vỡ quyền lực của sự cay đắng trong lòng bạn và mở đường cho ân điển Chúa hành động.
4. Tin Cậy Vào Sự Công Bình Của Đức Chúa Trời: Hãy nhớ rằng Đức Chúa Trời thấy hết mọi sự (Châm Ngôn 15:3). Ngài là Đấng Thánh Khiết và Công Bình, sẽ không để bất kỳ điều ác nào thoát khỏi sự phán xét cuối cùng, dầu trong đời này hay đời sau (Khải Huyền 20:12).
5. Tập Trung Vào Sự Tái Lâm Của Chúa: Sự trở lại của Chúa Giê-xu là đảm bảo tối thượng cho sự chiến thắng của công lý (II Tê-sa-lô-ni-ca 1:6-8). Niềm hy vọng này cho chúng ta sức mạnh để kiên nhẫn và tiếp tục làm lành.
Kết Luận
Thông điệp xuyên suốt Kinh Thánh về sự trả thù thật rõ ràng và nhất quán: **"Hỡi kẻ rất yêu dấu của tôi ơi, chính mình chớ trả thù ai, nhưng hãy nhường cho cơn thạnh nộ của Đức Chúa Trời"** (Rô-ma 12:19). Đức Chúa Trời, với tư cách là Đấng Tạo Hóa và Quan Án Toàn Năng, Toàn Tri, là Đấng duy nhất có thẩm quyền và khả năng thi hành sự phán xét hoàn toàn công bình. Sự kêu gọi dành cho Cơ Đốc nhân là một sự kêu gọi cao trọng hơn: **chiến thắng điều ác bằng điều thiện, và hóa giải thù hận bằng tình yêu thương.**
Đây không phải là dấu hiệu của sự yếu đuối, mà là sức mạnh của thập tự giá—sức mạnh để chịu đựng sự bất công mà không oán hận, vì chúng ta biết rằng Chúa chúng ta đã đi con đường đó trước và đã chiến thắng. Khi chúng ta từ bỏ "quyền" trả thù của mình, chúng ta đang bày tỏ đức tin nơi một Đức Chúa Trời công bình và đang bước đi theo gương của Chúa Giê-xu Christ, Đấng đã phó chính mình Ngài cho Đấng xử đoán công bình. Trong sự vâng lời đó, chúng ta tìm thấy sự tự do thật sự khỏi gánh nặng của lòng hận thù và kinh nghiệm được sự bình an siêu việt của Đấng Christ.