Làm sao tôi có thể học phân biệt đúng sai?

Trong một thế giới mà các giá trị thường bị tương đối hóa, nơi cái gọi là "chân lý" đôi khi chỉ là cảm xúc hoặc quan điểm cá nhân, câu hỏi "Làm sao phân biệt đúng sai?" không chỉ là vấn đề triết học mà là nhu cầu cấp thiết hằng ngày của mỗi Cơ Đốc nhân. Lời Chúa trong Ê-sai 5:20 cảnh báo: "Khốn thay cho kẻ gọi dữ là lành, gọi lành là dữ, lấy tối làm sáng, lấy sáng làm tối...". Bài viết nghiên cứu này sẽ đi sâu vào nền tảng Kinh Thánh, khám phá những công cụ Đức Chúa Trời ban để chúng ta có thể vững vàng nhận biết và lựa chọn điều đúng theo ý muốn Ngài.

I. Nền Tảng Thần Học: Nguồn Gốc Của Sự Hiểu Biết Về Đúng Sai

Sự hiểu biết về điều đúng và sai không phải là sản phẩm của văn hóa hay sự tiến hóa xã hội. Nó bắt nguồn từ chính bản tính của Đức Chúa Trời. Ngài là Đấng Thánh Khiết, và ý muốn của Ngài là thước đo tuyệt đối cho mọi hành vi. Trước khi phạm tội, A-đam và Ê-va có sự hiểu biết trực tiếp và rõ ràng về ý muốn Đức Chúa Trời (Sáng Thế Ký 2:16-17). Tuy nhiên, sự sa ngã đã làm hư hoại khả năng nhận thức này. Từ đó, "lòng người là dối trá hơn mọi vật, và rất là xấu xa" (Giê-rê-mi 17:9). Con người tự lập tiêu chuẩn riêng, dẫn đến sự hỗn loạn trong nhận thức đạo đức.

Chính vì thế, sự phục hồi khả năng phân biệt thiện ác là một phần thiết yếu của công cuộc cứu chuộc. Sứ đồ Phao-lô cầu nguyện cho các tín hữu Phi-líp rằng: "Lại xin cho sự yêu thương của anh em càng ngày càng chan chứa hơn, trong sự thông biết và sự suy hiểu trọn vẹn, để anh em phân biệt được những sự tốt lành hơn hết" (Phi-líp 1:9-10). Từ "phân biệt" trong nguyên ngữ Hy Lạp là "δοκιμάζω" (dokimazō), mang ý nghĩa thử nghiệm, kiểm tra chất lượng (như thử vàng), và sau đó chấp nhận điều đã được chứng minh là tốt. Điều này cho thấy phân biệt đúng sai là một kỹ năng tâm linh cần được rèn luyện và phát triển, dựa trên tình yêu thương và sự hiểu biết thuộc linh.

II. Ba Trụ Cột Để Phân Định Theo Kinh Thánh

1. Tiêu Chuẩn Khách Quan: Lời Đức Chúa Trời (Kinh Thánh)

Kinh Thánh là lời phán không sai lầm của Đức Chúa Trời, là "thanh gươm của Thánh Linh" (Ê-phê-sô 6:17) để phân chia và phán xét. Thi Thiên 119:105 tuyên bố: "Lời Chúa là ngọn đèn cho chân tôi, Ánh sáng cho đường lối tôi." Sự phân biệt đúng sai không bắt đầu từ cảm xúc hay hoàn cảnh, mà từ việc tra xét Lời Chúa một cách cẩn thận.

• Luật Pháp (Torah - תּוֹרָה): Mười điều răn (Xuất Ê-díp-tô Ký 20) và các luật lệ trong Cựu Ước cho chúng ta thấu hiểu bản tính thánh khiết của Đức Chúa Trời và tiêu chuẩn tuyệt đối của Ngài. Chúng vạch ra tội lỗi (Rô-ma 3:20) và dẫn chúng ta đến với Đấng Christ.
• Sự Khôn Ngoan (Chokmah - חָכְמָה): Các sách Châm Ngôn, Truyền Đạo dạy chúng ta cách áp dụng các nguyên tắc thánh của Đức Chúa Trời vào những tình huống phức tạp, thực tế của cuộc sống.
• Giáo Huấn Của Chúa Cứu Thế và Các Sứ Đồ: Bài giảng trên núi (Ma-thi-ơ 5-7), những lời dạy dỗ trong các thư tín cho chúng ta nguyên tắc để sống trong ân điển và thánh khiết. Ví dụ, nguyên tắc "mọi sự đều có phép làm, nhưng chẳng phải mọi sều đều có ích" (1 Cô-rinh-tô 10:23) là chìa khóa để phân định trong những vùng "xám".

Việc nghiên cứu Lời Chúa phải có hệ thống, từng phần, và cầu xin sự soi sáng. "Hãy chuyên tâm cho được đẹp lòng Đức Chúa Trời như người làm công không chỗ trách được, lấy lòng ngay thẳng giảng dạy lời của lẽ thật" (2 Ti-mô-thê 2:15).

2. Sự Hướng Dẫn Chủ Quan: Chúa Thánh Linh và Lương Tâm Đã Được Tái Sanh

Kinh Thánh là tiêu chuẩn bên ngoài, còn Chúa Thánh Linh là Đấng áp dụng và làm sống động tiêu chuẩn đó trong lòng chúng ta. Chúa Giê-xu hứa rằng Thánh Linh, "tức là Thần lẽ thật... sẽ dạy dỗ các ngươi mọi sự, nhắc lại cho các ngươi nhớ mọi điều ta đã truyền cho các ngươi" (Giăng 14:17, 26). Một trong những chức vụ quan trọng của Ngài là "khiến...thế gian tự cáo về tội lỗi, về sự công bình và về sự phán xét" (Giăng 16:8).

Từ Hy Lạp "παράκλητος" (paraklētos) được dùng để chỉ Đức Thánh Linh, có nghĩa là "Đấng yên ủi", "Đấng cầu thay", "Đấng ở cùng". Ngài không chỉ an ủi mà còn hướng dẫn, quở trách và đưa chúng ta vào mọi lẽ thật. Sự phân biệt thuộc linh diễn ra khi chúng ta nhạy bén với tiếng phán nhỏ nhẹ của Ngài trong tâm linh.

Lương tâm (συνείδησις - syneidēsis) của một người chưa được tái sanh có thể bị chai lì, đóng ấn bằng lửa (1 Ti-mô-thê 4:2). Nhưng lương tâm của người tin Chúa được tái tạo, được rửa sạch bởi huyết Đấng Christ (Hê-bơ-rơ 9:14), và trở thành công cụ nhạy bén để Thánh Linh sử dụng. Sự bình an của Đức Chúa Trời "cai trị trong lòng anh em" (Cô-lô-se 3:15) thường là một "la bàn" nội tâm quan trọng để nhận biết ý muốn Ngài.

3. Sự Khôn Ngoan Tập Thể: Hội Thánh và Sự Khuyên Bảo

Đức Chúa Trời không định để chúng ta đi một mình trên hành trình đức tin. Châm Ngôn 11:14 dạy: "Dân sự hư mất vì thiếu mưu luận; Song nhờ có nhiều mưu sĩ bèn được cứu rỗi." Hội Thánh là thân thể Đấng Christ, và sự hiểu biết thuộc linh thường được ban cho qua sự chia sẻ và gắn bó của các chi thể.

• Các Trưởng Lão và Người Dẫn Dắt Thuộc Linh: Những người có kinh nghiệm và hiểu biết Lời Chúa sâu sắc có thể cung cấp sự hướng dẫn quý báu (Hê-bơ-rơ 13:7, 17).
• Sự Cảm Thông Của Các Thánh Đồ: Trao đổi, chia sẻ kinh nghiệm và cùng nhau cầu nguyện trong các nhóm nhỏ có thể giúp chúng ta thấy rõ vấn đề từ nhiều góc độ được Thánh Linh soi dẫn.
• Giáo Lý và Truyền Thống Lành Mạnh: Những tín điều căn bản của đức tin (như Bài Tín Điều Các Sứ Đồ) và sự dạy dỗ lành mạnh qua nhiều thế hệ cung cấp một khung an toàn để chúng ta phân định, bảo vệ khỏi những giáo lý sai lầm.

III. Quy Trình Thực Hành Để Phân Biệt Trong Đời Sống Hằng Ngày

Áp dụng ba trụ cột trên, chúng ta có thể xây dựng một quy trình thực tế khi đối diện với những lựa chọn đạo đức:

1. Cầu Nguyện và Đầu Phục: Bắt đầu bằng thái độ đầu phục ý muốn Chúa. Cầu xin Ngài "hãy xét tôi, và thử tôi; hãy luyện lòng tôi và trí tôi" (Thi Thiên 26:2). Xin Chúa dẹp bỏ thành kiến, sợ hãi và dục vọng cá nhân có thể làm mờ mắt chúng ta.
2. Tra Xét Kinh Thánh Có Liên Quan: Đặt câu hỏi: "Lời Chúa nói gì trực tiếp về vấn đề này?". Nếu không có câu trả lời trực tiếp, hãy tìm những nguyên tắc bao quát. Ví dụ: việc này có vinh hiển Đức Chúa Trời không? (1 Cô-rinh-tô 10:31). Có gây gương xấu cho anh em yếu đuối không? (1 Cô-rinh-tô 8:9). Có đến từ đức tin không? (Rô-ma 14:23).
3. Xem Xét Động Cơ và Kết Quả Tiềm Ẩn: Châm Ngôn 4:23 cảnh báo: "Khá cẩn thận giữ tấm lòng của con hơn hết, Vì các nguồn sự sống do nơi nó mà ra." Hãy tự hỏi: Động cơ sâu xa của tôi là gì – vinh quang cho Chúa hay thỏa mãn bản ngã? Kết quả lâu dài của hành động này là gì? (Ga-la-ti 6:7-8).
4. Tìm Kiếm Sự Khuyên Bảo Khôn Ngoan: Trình bày vấn đề với một hoặc hai người tin kính, trưởng thành mà bạn tin cậy. Lắng nghe họ với tấm lòng khiêm nhường.
5. Lắng Nghe Sự Bình An Của Đấng Christ: Sau khi đã thực hiện các bước trên, hãy yên lặng trước mặt Chúa. Sự bình an của Ngài có cai trị trong lòng bạn không? (Cô-lô-se 3:15). Sự lựa chọn đó có đưa bạn đến gần Chúa hơn không?
6. Quyết Định và Hành Động Trong Đức Tin: Cuối cùng, hãy bước đi trong đức tin. Nếu bạn đã thành tâm tìm kiếm ý Chúa qua các phương cách Ngài lập ra, bạn có thể tin cậy rằng Ngài sẽ hướng dẫn các bước chân bạn (Châm Ngôn 3:5-6).

IV. Ứng Dụng Trong Các Lĩnh Vực Cụ Thể

Trong Đạo Đức Nghề Nghiệp: Phân biệt giữa sự khôn ngoan thế gian (thủ đoạn) và sự khôn ngoan từ trên cao (thật thà, thanh sạch) – Gia-cơ 3:13-17. Một quyết định kinh doanh "đúng" không chỉ đem lại lợi nhuận, mà còn phải chính trực và gây dựng người khác.

Trong Các Mối Quan Hệ: Phân biệt giữa tình yêu thương đích thực (nhịn nhục, hay thương xót – 1 Cô-rinh-tô 13) và sự dung túng tội lỗi hay kiểm soát độc hại. Biết khi nào cần "cùng chịu gánh nặng" (Ga-la-ti 6:2) và khi nào cần "trách phạt" với tình yêu thương (Ma-thi-ơ 18:15-17).

Trong Việc Sử Dụng Tài Nguyên: Phân biệt giữa nhu cầu chính đáng, lòng tham và sự hà tiện. Nguyên tắc là: quản lý trung tín những gì Chúa giao (1 Phi-e-rơ 4:10), và tìm kiếm Nước Đức Chúa Trời trước nhất (Ma-thi-ơ 6:33).

Trong Thế Giới Truyền Thông & Giải Trí: Phân biệt dựa trên Phi-líp 4:8: "Rốt lại, hỡi anh em, phàm điều chi chân thật, điều chi đáng tôn, điều chi công bình, điều chi thanh sạch, điều chi đáng yêu chuộng, điều chi có tiếng tốt, điều chi có nhân đức đáng khen, thì anh em phải nghĩ đến." Nội dung đó có nuôi dưỡng tâm trí bạn theo những tiêu chuẩn này không?

Kết Luận: Hành Trình Cả Đời Trong Sự Hiểu Biết Ý Muốn Chúa

Học phân biệt đúng sai không phải là việc một sớm một chiều, mà là hành trình cả đời của một môn đồ theo Chúa Giê-xu. Nó đòi hỏi sự khiêm nhường để nhận biết rằng sự hiểu biết của chúng ta vẫn còn hạn chế (1 Cô-rinh-tô 13:12), sự siêng năng để "nghiên cứu Kinh Thánh hằng ngày" (Công vụ 17:11), và sự nhạy bén để vâng theo tiếng Chúa Thánh Linh. Mục đích tối thượng không phải là để chúng ta trở thành những thẩm phán đạo đức khắt khe, mà để chúng ta "được đầy dẫy sự hiểu biết ý muốn của Ngài, với mọi thứ khôn ngoan và hiểu biết thiêng liêng nữa, hầu cho ăn ở cách xứng đáng với Chúa, đẹp lòng Ngài mọi đường, nẩy ra đủ các việc lành, càng thêm lên trong sự hiểu biết Đức Chúa Trời" (Cô-lô-se 1:9-10).

Hãy can đảm bước đi trong ánh sáng Lời Chúa, tin cậy rằng Đấng đã bắt đầu công việc tốt lành trong bạn cũng sẽ tiếp tục dạy dỗ và hướng dẫn bạn cho đến ngày của Đức Chúa Jêsus Christ (Phi-líp 1:6).