Nomina Sacra
Trong hành trình nghiên cứu các bản thảo Tân Ước Hy Lạp cổ đại, các học giả kinh thánh thường bắt gặp một hiện tượng viết tắt đặc biệt và đầy ý nghĩa: các Nomina Sacra (số ít: Nomen Sacrum), tức là "Danh Hiệu Thánh". Đây không phải là một sự viết tắt thông thường để tiết kiệm giấy da hay thời gian, mà là một thực hành thần học sâu sắc, được thể hiện qua nét bút, nhằm tôn kính và thánh hóa những danh xưng quan trọng nhất trong đức tin Cơ Đốc. Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu khám phá nguồn gốc, hình thức, ý nghĩa và bài học thuộc linh đương đại mà chúng ta có thể rút ra từ tập quán cổ xưa và đáng quý này.
Nomina Sacra (tiếng Latinh, nghĩa là "các danh hiệu thánh") đề cập đến một tập hợp các từ thiêng liêng trong các bản thảo Kinh Thánh Hy Lạp cổ (và sau này là Latinh) được viết dưới dạng viết tắt đặc biệt. Thay vì viết đầy đủ, người sao chép (scribe) sẽ viết một vài chữ cái đầu và cuối của từ, rồi đặt một đường gạch ngang phía trên, được gọi là một "dấu gạch viết tắt" (abbreviation stroke). Đường gạch này chính là dấu hiệu trực quan cho biết đây là một Nomen Sacrum, phân biệt nó với những chữ viết tắt thông thường.
Ví dụ điển hình nhất và có lẽ xuất hiện sớm nhất là danh hiệu cho Chúa Giê-xu (Ἰησοῦς - Iēsous). Thay vì viết đầy đủ, người ta viết ΙΣ (các chữ cái Iota và Sigma, là hai chữ cái đầu và cuối trong dạng sở hữu cách Ἰησοῦ). Tương tự, danh hiệu Chúa (Κύριος - Kyrios) được viết là ΚΣ; Đấng Christ (Χριστός - Christos) là ΧΣ; và Con Trai (Υἱός - Huios) là ΥΣ.
Danh sách các Nomina Sacra được mở rộng theo thời gian, nhưng bốn danh hiệu cốt lõi đầu tiên thường được công nhận là: Giê-xu, Chúa, Đấng Christ, và Đức Chúa Trời (Θεός - Theos, viết tắt ΘΣ). Các danh hiệu khác sau này được thêm vào bao gồm Thánh Linh (Πνεῦμα - Pneuma), Cha (Πατήρ - Patēr), Đa-vít, Y-sơ-ra-ên, Giê-ru-sa-lem, và thậm chí là Thập Tự Giá.
Các học giả vẫn tranh luận về nguồn gốc chính xác của tập quán này. Một giả thuyết mạnh mẽ cho rằng nó bắt nguồn từ truyền thống Do Thái giáo trong việc tôn kính danh Đức Giê-hô-va (YHWH - יהוה). Khi đọc Kinh Thánh Hê-bơ-rơ, mỗi khi gặp Danh Riêng của Đức Chúa Trời, người Do Thái sẽ không phát âm là "Yahweh" mà thay vào đó đọc là "Adonai" (Chúa) hoặc "HaShem" (Danh). Sự tôn kính tuyệt đối này đối với Danh Thánh có thể đã ảnh hưởng đến các tín hữu Cơ Đốc ban đầu, phần lớn là người Do Thái, trong cách họ đối xử với các danh hiệu thánh liên quan đến Đức Chúa Trời và Chúa Cứu Thế Giê-xu.
Việc áp dụng Nomina Sacra cho danh hiệu Giê-xu và Chúa (Κύριος - Kyrios) là một tuyên bố thần học mạnh mẽ. Trong bản Bảy Mươi (Bản dịch Kinh Thánh Hê-bơ-rơ sang Hy Lạp), từ Κύριος (Kyrios) thường được dùng để thay thế cho Danh Giao Ước YHWH. Do đó, khi các Cơ Đốc nhân đầu tiên gọi Giê-xu là "Κύριος" và viết tắt danh hiệu đó bằng ΚΣ, họ đang công khai xưng nhận thần tính của Ngài và sự liên tục trong chương trình cứu rỗi của Đức Chúa Trời. Điều này hoàn toàn phù hợp với lời tuyên xưng của Phao-lô trong Phi-líp 2:9-11: "Cũng vì đó nên Đức Chúa Trời đã đem Ngài lên rất cao, và ban cho Ngài danh trên hết mọi danh, hầu cho nghe đến danh Đức Chúa Jêsus, mọi đầu gối trên trời, dưới đất, bên dưới đất, thảy đều quì xuống, và mọi lưỡi thảy đều xưng Jêsus Christ là Chúa, mà tôn vinh Đức Chúa Trời, là Đức Chúa Cha."
Sự phổ biến rộng rãi và nhanh chóng của Nomina Sacra trong các bản thảo từ thế kỷ thứ 2 trở đi (như các bản thảo nổi tiếng P66, P75) cho thấy đây không phải là sở thích cá nhân của người sao chép, mà là một tập quán được chuẩn hóa và lan truyền trong Hội Thánh sơ khai, phản ánh một đức tin chung về thần tính và địa vị tối cao của Chúa Giê-xu Christ.
Chúng ta hãy cùng xem xét kỹ hơn ý nghĩa của một vài Nomina Sacra quan trọng trong ánh sáng của Kinh Thánh:
1. ΙΗΣΟΥΣ (Giê-xu) - Viết tắt: ΙΣ hoặc ΙΗΣ
Danh "Giê-xu" (phiên âm từ יֵשׁוּעַ - Yeshua) có nghĩa là "Giê-hô-va cứu rỗi" (Ma-thi-ơ 1:21). Việc viết tắt danh này với một dấu hiệu thánh nhấn mạnh rằng danh của Ngài không phải là một danh xưng thông thường, mà là danh mang trong mình sự mặc khải về sứ mệnh cứu chuộc. Công vụ 4:12 khẳng định: "Chẳng có sự cứu rỗi trong đấng nào khác; vì ở dưới trời, chẳng có danh nào khác ban cho loài người, để chúng ta phải nhờ đó mà được cứu."
Nomen Sacrum này là một cách ghi nhớ bằng văn bản về chân lý đó.
2. ΧΡΙΣΤΟΣ (Đấng Christ/Đấng Mê-si) - Viết tắt: ΧΣ
"Christos" là dịch từ tiếng Hy Lạp của từ Mê-si (מָשִׁיחַ - Mashiach), có nghĩa là "Đấng được xức dầu". Trong Cựu Ước, các vua, thầy tế lễ, và tiên tri được xức dầu để biệt riêng ra cho công việc của Đức Chúa Trời. Chúa Giê-xu là Đấng Mê-si được hứa ban, Đấng được xức dầu bởi Đức Thánh Linh để hoàn thành tất cả các chức vụ đó (Lu-ca 4:18-19). Viết tắt danh hiệu này nhấn mạnh đến chức vụ độc nhất và thánh khiết của Ngài.
3. ΠΝΕΥΜΑ (Thánh Linh) - Viết tắt: ΠΝΑ
Danh hiệu Thánh Linh cũng được bao gồm trong danh sách Nomina Sacra, xác nhận Ngài không phải là một "quyền lực" vô ngã, mà là một Thân Vị thánh trong Ba Ngôi Đức Chúa Trời. Điều này ăn khớp với lời dạy của Kinh Thánh về công việc và thân vị của Đức Thánh Linh (Giăng 14:26; 16:13-14).
Tập quán Nomina Sacra từ thế kỷ thứ hai để lại cho chúng ta nhiều bài học quý giá cho đời sống đức tin trong thế kỷ 21:
1. Sự Tôn Kính Danh Chúa Trong Ngôn Ngữ:
Nếu các tín hữu đầu tiên cẩn trọng đến mức thể hiện sự tôn kính ngay trong cách viết, chúng ta ngày nay càng phải cẩn trọng hơn trong cách chúng ta nói và sử dụng danh Chúa. Điều răn thứ ba trong Mười Điều Răn dạy: "Ngươi chớ lấy danh Giê-hô-va Đức Chúa Trời ngươi làm chơi; vì Đức Giê-hô-va chẳng cầm bằng vô tội kẻ nào lấy danh Ngài làm chơi."
(Xuất Ê-díp-tô Ký 20:7). Việc sử dụng bừa bãi, thiếu suy nghĩ các từ như "Ôi Chúa ơi!", "Chúa ơi" trong những tình huống tầm thường là một sự xúc phạm đến sự thánh khiết của Danh Ngài. Nomina Sacra nhắc nhở chúng ta phải có thái độ kính sợ và tôn trọng mỗi khi nhắc đến Chúa, Đấng Christ hay Thánh Linh.
2. Chúa Giê-xu Là Trung Tâm Của Mọi Sự:
Việc danh "Giê-xu" nằm trong số những Nomina Sacra đầu tiên và quan trọng nhất cho thấy Ngài luôn là trung tâm của đức tin và sự thờ phượng. Trong đời sống hằng ngày, chúng ta có đang đặt Chúa Giê-xu làm trung tâm của mọi suy nghĩ, lời nói và hành động không? Khi đối diện với quyết định, chúng ta có hỏi "Điều này có tôn vinh danh Chúa Giê-xu không?" như các tín hữu đầu tiên đã tôn vinh danh Ngài qua từng nét bút?
3. Đức Tin Được Thể Hiện Trong Hành Động Cụ Thể:
Đức tin của Hội Thánh đầu tiên không chỉ tồn tại trong tâm trí hay bài giảng, mà còn được thể hiện qua những hành động cụ thể, tỉ mỉ như việc sao chép Kinh Thánh. Đức tin của chúng ta ngày nay có được thể hiện qua những hành động cụ thể, dù nhỏ bé? Có phải chúng ta quá tập trung vào những điều lớn lao mà bỏ qua sự trung tín, cẩn trọng trong những chi tiết nhỏ của đời sống thánh khiết? Lu-ca 16:10 chép: "Ai trung tín trong việc rất nhỏ, cũng trung tín trong việc lớn; ai bất nghĩa trong việc rất nhỏ, cũng bất nghĩa trong việc lớn."
4. Sự Hiệp Nhất Trong Sự Tôn Cao Chúa Cứu Thế:
Sự phổ biến của Nomina Sacra trên các bản thảo từ nhiều vùng khác nhau cho thấy một sự hiệp nhất đáng chú ý về những điều căn cốt. Họ có thể có những khác biệt về nghi lễ hay văn hóa, nhưng họ đồng lòng trong việc tôn cao và thánh hóa danh Chúa Giê-xu Christ. Điều này nhắc nhở chúng ta ngày nay giữ sự hiệp một trong Thánh Linh, lấy việc tôn cao Chúa Cứu Thế làm mục tiêu chung, vượt trên mọi khác biệt phụ thuộc (Ê-phê-sô 4:3-6).
Nomina Sacra không chỉ là một hiện tượng văn bản học khô khan, mà là một chứng tích cảm động về lòng sùng kính sâu sắc của Hội Thánh đầu tiên. Mỗi đường gạch ngang trên danh hiệu thánh là một lời tuyên xưng thầm lặng nhưng mạnh mẽ: "Chúa Giê-xu là Đấng Christ, là Chúa, và Danh Ngài là thánh khiết vô cùng."
Là những người nghiên cứu Lời Chúa và sống trong thời đại của sự báng bổ và tầm thường hóa, chúng ta được kêu gọi để học theo tinh thần đó. Hãy để sự tôn kính dành cho Đức Chúa Trời Ba Ngôi thể hiện qua lời nói cẩn trọng, qua sự suy ngẫm thánh khiết về danh Chúa Giê-xu, và qua một đời sống phản chiếu sự thánh khiết của Đấng mà chúng ta xưng nhận. Khi chúng ta cầu nguyện, hãy nhớ rằng chúng ta đang kêu cầu danh cao cả hơn mọi danh (Phi-líp 2:9). Khi chúng ta rao giảng, hãy rao giảng về danh cứu rỗi duy nhất đó (Công vụ 4:12). Và trong mọi điều, hãy làm vì danh Chúa Giê-xu, để Đức Chúa Cha được vinh hiển (Cô-lô-se 3:17).
Ước gì đức tin của chúng ta, giống như những bản thảo cổ xưa, mang lấy dấu ấn của sự thánh khiết, luôn biệt riêng ra và tôn cao Danh Thánh của Chúa chúng ta.