Thần tự ngã là gì?

Trong hành trình đức tin, một trong những trận chiến khốc liệt và tinh vi nhất mà mỗi Cơ Đốc nhân phải đối diện không phải đến từ thế giới bên ngoài, mà từ chính bên trong tâm hồn mình: đó là sự thờ phượng “Thần Tự Ngã”. Khái niệm này không phải là một thuật ngữ Kinh Thánh trực tiếp, nhưng nó mô tả chính xác thực trạng tâm linh khi “cái tôi” (self) được đặt lên ngôi vị thần linh, thay thế cho Đức Chúa Trời trong đời sống. Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu khám phá bản chất, biểu hiện, hậu quả Kinh Thánh và con đường chiến thắng “Thần Tự Ngã” để tôn cao Đấng Christ.

Để hiểu rõ “Thần Tự Ngã”, chúng ta phải quay về điểm khởi đầu trong vườn Ê-đen. Sự sa ngã của loài người không đơn thuần là một hành vi bất tuân, mà là một cuộc đảo chính tâm linh, nơi con người quyết định phế truất Đức Chúa Trời để tự lập mình làm trung tâm.

“Vì Đức Chúa Trời biết rằng hễ ngày nào hai ngươi ăn trái cây đó, mắt mình mở ra, sẽ như Đức Chúa Trời, biết điều thiện và điều ác.” (Sáng Thế Ký 3:5)

Lời dụ dỗ của con rắn đã đánh trúng vào điểm yếu chí mạng: lòng ham muốn trở nên “như Đức Chúa Trời”. Từ nguyên tiếng Hê-bơ-rơ của cụm từ “như Đức Chúa Trời” (כֵּאלֹהִים, *ke’lohim*) mang ý về địa vị, quyền năng và sự độc lập tự quyết. A-đam và Ê-va đã lựa chọn tin vào lời của tạo vật hơn là Lời phán của Đấng Tạo Hóa. Họ muốn tự mình định đoạt điều gì là thiện, điều gì là ác. Đây chính là sự khai sinh của “Thần Tự Ngã” – thần tượng đầu tiên và cổ xưa nhất của nhân loại.

Sự kiện này đã làm đảo lộn trật tự nguyên thủy. Thay vì sống trong mối tương giao lệ thuộc, vâng phục và tôn thờ Đức Chúa Trời (Theocentrism), con người đã đặt chính mình vào trung tâm (Anthropocentrism hay Egocentrism). Thánh Phao-lô mô tả hậu quả của sự sa ngã này trong Rô-ma 1:

“Vì họ đổi lẽ thật của Đức Chúa Trời lấy sự dối trá, kính thờ và hầu việc loài chịu dựng nên thay cho Đấng dựng nên.” (Rô-ma 1:25)

“Thần Tự Ngã” chính là “loài chịu dựng nên” được tôn lên hàng “Đấng dựng nên”. Đó là sự thờ phượng sai lầm nhắm vào bản thân.

“Thần Tự Ngã” không luôn lộ liễu như một sự kiêu ngạo thô thiển. Nó thường khoác lên những lớp vỏ tôn giáo, đạo đức hoặc khiêm nhường giả tạo. Dưới đây là một số biểu hiện chính, được soi sáng bởi Lời Chúa:

1. Sự Tự Công Bình (Self-Righteousness):

Đây là khuynh hướng dựa vào thành tích, sự tuân giữ luật lệ hoặc đạo đức cá nhân để được xưng công bình trước mặt Đức Chúa Trời và người khác. Người Pha-ri-si trong ẩn dụ Chúa Giê-xu kể là hình mẫu rõ nhất:

“Người Pha-ri-si đứng cầu nguyện thầm như vầy: Lạy Đức Chúa Trời, tôi tạ ơn Ngài, vì tôi không phải như người khác… hay là như người thâu thuế kia.” (Lu-ca 18:11)

Lời cầu nguyện này bộc lộ rõ sự so sánh, tự mãn và đặt nền tảng trên “cái tôi” tốt đẹp của mình. Trong tiếng Hy Lạp, từ “tự công bình” là dikaiosynē (δικαιοσύνη) của riêng mình (Phi-líp 3:9), đối lập với sự công bình đến từ Đức Chúa Trời bởi đức tin nơi Đấng Christ.

2. Sự Tự Lực (Self-Sufficiency):

Là niềm tin rằng bản thân có đủ khả năng, trí tuệ, nguồn lực để quản lý cuộc đời mình mà không cần sự can thiệp hay hướng dẫn của Chúa. Hội thánh Lao-đi-xê là một bức tranh sống động:

“Vì ngươi nói: Tôi giàu, tôi nên giàu có rồi, không cần chi cả; song ngươi không biết rằng mình khổ sở, khốn khó, nghèo ngặt, đui mù, và lỏa lồ.” (Khải Huyền 3:17)

Chữ “không cần chi cả” trong nguyên văn Hy Lạp (ouden chreian echō) diễn tả một cảm giác hoàn toàn tự mãn, không có chỗ cho ân điển.

3. Sự Tự Tôn (Self-Glorification):

Là khao khát được người khác công nhận, tán dương, và tìm kiếm vinh quang cho riêng mình. Vua Hê-rốt trong Công vụ 12 đã gánh lấy hậu quả khi ông không tôn vinh Đức Chúa Trời:

“Dân chúng kêu lên rằng: Ấy là tiếng của một thần, chẳng phải tiếng người ta! Tức thì một thiên sứ của Chúa đánh vua… vì vua chẳng tôn vinh Đức Chúa Trời.” (Công vụ 12:22-23)

4. Sự Tự Quyết (Self-Determination):

Là thái độ muốn hoàn toàn làm chủ đời mình, phớt lờ ý muốn tối cao của Đức Chúa Trời. Châm ngôn 14:12 cảnh báo: “Có một con đường coi dường chánh đáng cho loài người; nhưng cuối cùng nó thành ra nẻo sự chết.” Con đường của “cái tôi” luôn “coi dường chánh đáng”, hợp lý, nhưng dẫn đến sự hủy diệt.

Tin Mừng của Chúa Giê-xu Christ không phải là một chương trình cải tạo “cái tôi” để nó trở nên tốt đẹp hơn, mà là một bản án tử hình dành cho “cái tôi” ấy, và một sự phục sinh cho một đời sống mới trong Ngài.

1. Lời Kêu Gọi Từ Bỏ Chính Mình: Lời tuyên bố nền tảng của Chúa Giê-xu là:

“Đoạn, Ngài phải cùng mọi người rằng: Nếu ai muốn theo ta, phải tự bỏ mình đi, mỗi ngày vác thập tự giá mình mà theo ta.” (Lu-ca 9:23)

Động từ Hy Lạp “tự bỏ” (aparneomai, ἀπαρνέομαι) mang nghĩa mạnh mẽ: phủ nhận, từ chối, từ bỏ hoàn toàn. Đây không phải là việc khắc khổ hành xác, mà là một thái độ từ bỏ quyền làm chủ, từ bỏ ngai vàng của đời sống mình. “Vác thập tự giá” hình ảnh của sự chết – cái chết dành cho tội nhân, và giờ đây là cái chết dành cho “cái tôi” muốn làm vua.

2. Phép Báp-têm: Hình ảnh của Sự Chết và Sống Lại: Phao-lô giải thích sự đồng chết và đồng sống với Đấng Christ trong Rô-ma 6:

“Vậy chúng ta đã bị chôn với Ngài bởi phép báp-têm trong sự chết Ngài… Vì biết rõ rằng người cũ của chúng ta đã bị đóng đinh trên thập tự giá với Ngài.” (Rô-ma 6:4, 6)

“Người cũ” (palaios anthrōpos, παλαιὸς ἄνθρωπος) chính là con người cũ với bản chất tội lỗi, bị “Thần Tự Ngã” chi phối. Nó đã bị đóng đinh. Đời sống mới là đời sống “Đấng Christ sống trong tôi” (Ga-la-ti 2:20).

3. Tâm Trí Của Đấng Christ: Sự Khiêm Nhường Tuyệt Đối: Con đường chiến thắng “Thần Tự Ngã” được mô tả rõ trong Phi-líp 2:5-8, nói về sự tự hạ của Chúa Giê-xu. Ngài vốn có “hình Đức Chúa Trời” nhưng không coi sự bình đẳng với Đức Chúa Trời là sự nắm giữ cho riêng mình (harpagmos), trái lại, đã tự bỏ mình đi (heauton ekenōsen, ἐκένωσεν – làm cho trống không). Tâm trí khiêm nhường, vâng phục đó phải là tâm trí của chúng ta.

Chiến thắng “Thần Tự Ngã” là một tiến trình cả đời, diễn ra trong những lựa chọn nhỏ bé mỗi ngày.

1. Trong Sự Cầu Nguyện: Chuyển trọng tâm cầu nguyện từ những danh sách nhu cầu của “con” sang sự tôn cao Chúa (“Danh Cha được tôn thánh… Ý Cha được nên”). Thực hành lời cầu nguyện của Giăng Báp-tít: “Ngài phải dấy lên, còn tôi phải hạ xuống” (Giăng 3:30).

2. Trong Học Lời Chúa: Khi đọc Kinh Thánh, đừng hỏi “Đoạn này dạy gì cho tôi?” như một trung tâm, mà trước hết hãy hỏi “Đoạn này bày tỏ gì về Chúa và công việc của Ngài?” Hãy để Lời Chúa phán xét, sửa dạy tư tưởng và ý định của lòng mình (Hê-bơ-rơ 4:12).

3. Trong Sự Phục Vụ: Tìm kiếm những việc phục vụ thầm lặng, không cần ai biết đến. Làm mọi việc “như làm cho Chúa, chớ chẳng phải làm cho người ta” (Cô-lô-se 3:23). Thực hành sự rửa chân cho nhau trong tinh thần khiêm nhường (Giăng 13:14).

4. Trong Sự Thất Bại và Thành Công: Khi thất bại, đừng để nó đè bẹp giá trị bản thân đến mức quên đi ân điển. Khi thành công, hãy nhanh chóng dâng vinh quang lên cho Chúa, nhận biết mọi ơn lành đều đến từ Ngài (Gia-cơ 1:17).

5. Trong Mối Quan Hệ: “hãy khiêm nhường, coi người khác như tôn trọng hơn mình” (Phi-líp 2:3). Lắng nghe thật sự, tìm điều tốt nơi người khác, và sẵn sàng xin lỗi trước.

“Thần Tự Ngã” là kẻ thù tâm linh nguy hiểm nhất vì ngôi đền thờ của nó nằm ngay trong lòng chúng ta. Cuộc chiến chống lại nó không bao giờ chấm dứt cho đến ngày chúng ta được trở nên giống như Đấng Christ hoàn toàn. Tuy nhiên, tin mừng là chúng ta không chiến đấu trong sức riêng. Chính Đấng Christ, Đấng đã chiến thắng sự cám dỗ của ma quỷ trong đồng vắng (là nơi “cái tôi” bị thử thách tối đa), đang sống trong chúng ta bằng Đức Thánh Linh. Mỗi ngày, khi chúng ta chọn vâng theo Thánh Linh, xưng nhận tội lỗi, và nhìn xem Chúa Giê-xu, quyền lực của “Thần Tự Ngã” bị phá vỡ. Hãy can đảm để cho “cái tôi” chịu đóng đinh, để cho Đấng Christ ngự trị, hầu cho sự sống phục sinh của Ngài tuôn chảy qua chúng ta, đem lại vinh quang đời đời cho Đức Chúa Trời Cha. A-men.