Huấn luyện trẻ con theo đường lối nó phải theo có ý nghĩa gì?

Lời Chúa trong Châm Ngôn 22:6 đã trở thành một câu Kinh Thánh nền tảng và thường được trích dẫn trong lĩnh vực giáo dục con cái theo đức tin Cơ Đốc: “Hãy dạy cho trẻ thơ con đường nó phải theo; Dầu khi nó trở về già, cũng không hề lìa khỏi đó.” (Châm Ngôn 22:6, Kinh Thánh Tin Lành Việt Ngữ 1925). Tuy nhiên, câu Kinh Thánh này thường bị hiểu một cách đơn giản hóa như một “lời hứa tự động” hoặc một “công thức” cho việc nuôi dạy con cái. Bài nghiên cứu chuyên sâu này sẽ đi sâu khai thác ý nghĩa thần học, ngữ nguyên, và thực tiễn của nguyên tắc quan trọng này, đặt nó trong toàn bộ mạch văn của Lời Chúa, để giúp các bậc cha mẹ tin kính áp dụng một cách khôn ngoan và đầy hy vọng.

Để hiểu sâu sắc mạng lệnh này, chúng ta cần quay về với nguyên ngữ Hê-bơ-rơ. Động từ được dịch là “dạy” hay “huấn luyện” trong câu 6 là “חֲנֹךְ” (chanak). Từ này mang một loạt ý nghĩa phong phú hơn là “dạy học” thông thường. Nó có thể được hiểu là:

1. Khai trương, cung hiến, đưa vào sử dụng lần đầu: Ví dụ, khai trương một ngôi nhà (Phục Truyền 20:5), cung hiến đền thờ (I Các Vua 8:63).
2. Rèn tập, huấn luyện: Mang ý nghĩa của việc định hình thói quen, uốn nắn qua sự lặp đi lặp lại và thực hành.

Như vậy, “chanak” ám chỉ một quá trình chủ động, có chủ ý, và toàn diện. Đây không phải là việc truyền đạt thông tin một lần, mà là một sự “cung hiến” đứa trẻ cho Chúa, và “huấn luyện” chúng trong một lối sống, một tập quán của đức tin.

Danh từ được dịch là “con đường” hay “đường lối” là “דֶּרֶךְ” (derek). Trong văn học khôn ngoan của người Hê-bơ-rơ (như sách Châm Ngôn), “con đường” là một ẩn dụ mạnh mẽ cho toàn bộ cách sống, lối hành xử, hệ giá trị và hướng đi của một đời người. Nó được phân biệt rõ ràng giữa “con đường người công bình” và “con đường kẻ ác” (Châm Ngôn 4:18-19).

Cụm từ then chốt “theo đường lối nó phải theo” (theo cách dịch sát từ) trong tiếng Hê-bơ-rơ là “עַל־פִּי דַרְכּוֹ” (al-pi darko), có nghĩa đen là “theo miệng/lời của đường lối nó” hoặc “phù hợp với đường lối của nó.” Điều này gợi ý về sự phù hợp với cá tính, giai đoạn phát triển, và xu hướng tự nhiên của đứa trẻ. Nó không có nghĩa là để trẻ tự do chọn bất kỳ đường lối nào nó muốn, nhưng là việc người huấn luyện (cha mẹ) cần nhận biết, hiểu rõ và định hướng sự huấn luyện một cách khôn ngoan cho con đường mà nó phải theo – con đường được Đức Chúa Trời định sẵn và thiết kế cho nó.

Khi đọc toàn bộ Kinh Thánh, chúng ta thấy rõ mục tiêu của mọi sự dạy dỗ trong Chúa là đưa con người đến với mối quan hệ cứu rỗi với Đức Chúa Giê-xu Christ và giúp họ trưởng thành trong Ngài.

“Hỡi các người làm cha, chớ chọc cho con cái mình giận dữ, hãy dùng sự sửa phạt khuyên bảo của Chúa mà nuôi nấng chúng nó.” (Ê-phê-sô 6:4)

Phao-lô trong thư Ê-phê-sô đã đưa ra nguyên tắc song song và làm sâu sắc thêm Châm Ngôn 22:6. “Sự sửa phạt khuyên bảo của Chúa” (Greek: παιδεία - paideia, và νουθεσία - nouthesia) không chỉ là kỷ luật, mà là toàn bộ quá trình giáo dục, đào tạo, uốn nắn và khuyên răn dựa trên Lời và ý muốn của Chúa. Mục tiêu là để con cái thuộc về Chúa và sống cho Chúa.

Trong Cựu Ước, điều này được minh họa rõ qua mạng lệnh Shema:

“Hãy hết lòng, hết ý, hết sức kính mến Giê-hô-va Đức Chúa Trời ngươi… Khá ân cần dạy dỗ điều đó cho con cái ngươi, và phải nói đến, hoặc khi ngươi ngồi trong nhà, hoặc khi đi ngoài đường, hoặc lúc ngươi nằm, hay là khi chỗi dậy.” (Phục Truyền 6:5-7)

Sự “huấn luyện” (chanak) ở đây chính là sự “ân cần dạy dỗ” và “nói đến” liên tục, trong mọi hoàn cảnh sống. Đường lối mà đứa trẻ phải theo chính là con đường của sự kính mến Chúa hết lòng và vâng giữ các điều răn Ngài. Đây là nền tảng cho mọi sự khôn ngoan và hiểu biết (Châm Ngôn 1:7, 9:10).

Phần sau của Châm Ngôn 22:6 thường được hiểu như một lời hứa tuyệt đối: nếu bạn dạy con đúng, chắc chắn nó sẽ không lạc đường. Tuy nhiên, cách giải thích này có thể gây ra sự thất vọng nặng nề và cảm giác tội lỗi cho những bậc cha mẹ có con cái lìa bỏ đức tin khi trưởng thành. Cần hiểu sách Châm Ngôn trong thể loại văn học của nó: đây là những câu châm ngôn khôn ngoan mô tả những khuynh hướng thông thường của cuộc sống dưới sự cai trị của Đức Chúa Trời, chứ không phải những lời hứa có điều kiện mang tính hợp đồng cứng nhắc.

Châm ngôn nói về những nguyên tắc được Đức Chúa Trời thiết lập, nhưng nó không loại bỏ ý chí tự do và trách nhiệm cá nhân của đứa trẻ. Mỗi cá nhân, khi đến tuổi trưởng thành, phải tự mình tiếp nhận đức tin và chịu trách nhiệm về những lựa chọn của mình trước mặt Đức Chúa Trời (Ê-xê-chi-ên 18:20). Công thức của Châm Ngôn 22:6 có thể được diễn giải là: “Việc huấn luyện con cái theo đường lối của Chúa từ thuở nhỏ tạo nên một xu hướng mạnh mẽ và thiết lập một nền tảng vững chắc, đến nỗi ngay cả khi chúng đi chệch hướng, những bài học và thói quen được ghi dấu ấn sâu đậm đó sẽ có sức mạnh kéo chúng trở về.”

Câu này mang lại niềm hy vọng và sự khích lệ cho cha mẹ, thay vì là một gánh nặng bảo đảm. Nó nhấn mạnh tầm quan trọng của việc đầu tư sớm và kiên trì, vì những gì được gieo trong thời thơ ấu sẽ có ảnh hưởng lâu dài. Điều này cũng phù hợp với lời hứa về ân điển trong Tân Ước, rằng Lời Chúa được gieo vào lòng sẽ không trở về luống công (Ê-sai 55:11), và con cái của những bậc cha mẹ tin kính là “thánh” (I Cô-rinh-tô 7:14), được đặt trong một môi trường đầy ân điển.

Dựa trên những nguyên tắc Kinh Thánh trên, việc “huấn luyện con theo đường lối nó phải theo” có thể được áp dụng qua những phương cách cụ thể:

1. Dạy Lời Chúa Cách Hệ Thống và Sống Động: Đây là nền tảng (II Ti-mô-thê 3:15-17). Không chỉ đọc Kinh Thánh, mà còn giải thích, áp dụng vào các tình huống cụ thể trong đời sống, và cùng con ghi nhớ câu gốc. Sử dụng các câu chuyện Kinh Thánh, bài học từ thiên nhiên, và các sự kiện đời thường để chỉ về Chúa.
2. Làm Gương Sống Động về Đức Tin: Trẻ con học nhiều nhất từ điều chúng thấy. Đời sống cầu nguyện, tôn thờ, phục vụ, sự trung tín trong công việc, cách xử lý xung đột, tình yêu thương trong hôn nhân của cha mẹ… chính là bài học thực tế nhất. “Hãy làm theo điều họ dạy, nhưng đừng làm theo việc họ làm” là công thức thất bại.
3. Sửa Phạt và Kỷ Luật Trong Tình Yêu Thương: “Sửa phạt” (Hebrew: מוּסָר - musar) là một phần không thể thiếu của “chanak”. Kỷ luật không phải là trút giận, mà là hành động vì lợi ích tối cao của con, để dạy chúng phân biệt phải trái (Châm Ngôn 13:24, 23:13-14). Kỷ luật phải đi kèm với sự dạy dỗ và xác nhận tình yêu vô điều kiện.
4. Nhận Biết và Phát Huy Cá Tính, Ân Tứ Của Con: “Theo đường lối nó” đòi hỏi cha mẹ phải quan sát, lắng nghe và hiểu con mình. Đứa trẻ hướng ngoại hay hướng nội? Có năng khiếu về nghệ thuật hay tư duy logic? Hãy định hướng và tạo cơ hội để những xu hướng tự nhiên đó được phát triển và được hiến dâng cho Chúa, tránh áp đặt một khuôn mẫu cứng nhắc.
5. Cầu Nguyện Không Ngừng: Công việc huấn luyện thuộc linh vượt quá khả năng của con người. Cha mẹ cần cầu nguyện liên tục cho con mình (Gia-cơ 5:16), xin Chúa ban sự khôn ngoan (Gia-cơ 1:5), xin Chúa mở lòng con trẻ để đáp ứng với Tin Lành, và xin Ngài bảo vệ chúng khỏi ma quỷ. Hãy nhớ rằng, chính Đức Thánh Linh mới có quyền năng biến đổi tấm lòng (Ê-xê-chi-ên 36:26-27).
6. Sống Trong Cộng Đồng Hội Thánh: Đừng nuôi dạy con trong sự cô lập. Hội Thánh là “gia đình của Đức Chúa Trời”. Hãy để con được thấy, được học hỏi từ các tín hữu trưởng thành khác, các bạn cùng lứa tin kính, và được tham gia vào đời sống thân thể của Chúa (Hê-bơ-rơ 10:24-25).

“Huấn luyện trẻ con theo đường lối nó phải theo” là một sự kêu gọi thánh dành cho các bậc cha mẹ Cơ Đốc. Đó là một quá trình dài hạn, đòi hỏi sự đầu tư có chủ ý, sự kiên nhẫn và rất nhiều tình yêu thương. Nó không đảm bảo một kết quả không có rủi ro, nhưng nó hứa rằng công lao khó nhọc của chúng ta trong Chúa sẽ không hề luống công (I Cô-rinh-tô 15:58).

Cuối cùng, chúng ta phải đặt niềm hy vọng của mình không vào một công thức hoàn hảo, mà vào Ân Điển Toàn Năng của Đức Chúa Trời. Chúng ta làm phần của mình cách trung tín là gieo và tưới, nhưng chính Đức Chúa Trời làm cho lớn lên (I Cô-rinh-tô 3:6-7). Hãy bước đi trong sự vâng phục Lời Chúa, tin cậy Ngài là Đấng thành tín, và phó thác tương lai của con cái mình trong tay yêu thương của Ngài, Đấng yêu chúng còn hơn chính chúng ta vô cùng.