Người Shaker
Trong dòng chảy lịch sử Cơ Đốc giáo, xuất hiện nhiều phong trào và giáo phái với những nét đặc trưng riêng biệt, nhằm mục đích tìm kiếm và sống theo một lối giải nghĩa Kinh Thánh cụ thể. Một trong những nhóm gây tò mò và để lại dấu ấn về văn hóa vật chất nhiều hơn là thần học chính thống chính là **Người Shaker** (The Shakers), hay có tên chính thức là **Hiệp Hội Các Tín Hữu Trong Sự Tái Lâm Lần Thứ Hai của Đấng Christ** (The United Society of Believers in Christ’s Second Appearing). Bài nghiên cứu này sẽ khảo sát về nguồn gốc, giáo lý, thực hành của họ dưới lăng kính đối chiếu với Lời Chúa trong Kinh Thánh, từ đó rút ra những bài học thực tiễn cho đời sống đức tin của Cơ Đốc nhân Tin Lành ngày nay.
Phong trào Shaker khởi nguồn từ Anh Quốc vào thế kỷ 18, trong bối cảnh của cuộc **Đại Tỉnh Thức** (Great Awakening) và sự nổi lên của các nhóm **Giám Lý** (Methodists) và **Tin Lành Thuần Túy** (Quakers). Người sáng lập là **Ann Lee** (1736-1784), một thợ may mù chữ. Sau những trải nghiệm cá nhân đau thương (cái chết của bốn đứa con nhỏ), bà tìm thấy sự an ủi trong một nhóm tín hữu ly khai nhiệt thành, nơi họ tin vào sự hiện diện của Đấng Christ trong mỗi tín hữu và thực hành sự thờ phượng với những cử động run rẩy, nhảy múa để "rũ bỏ" tội lỗi. Chính từ đặc điểm này mà biệt danh **"Shakers"** (Người Run Rẩy) ra đời, xuất phát từ chữ "shaking Quakers".
Năm 1774, dưới sự dẫn dắt của "Mẹ Ann", một nhóm nhỏ di cư sang Mỹ để tìm kiếm tự do tôn giáo và thành lập cộng đồng đầu tiên gần Albany, New York. Sau cái chết của bà, phong trào phát triển mạnh dưới sự lãnh đạo của các trưởng lão, đạt đỉnh cao vào giữa thế kỷ 19 với khoảng 6,000 tín đồ sống trong hơn 20 cộng đồng biệt lập trên khắp đông bắc Hoa Kỳ.
Giáo lý của Shaker là sự pha trộn giữa niềm tin Cơ Đốc, chủ nghĩa không tưởng và những mặc khải riêng. Chúng ta sẽ xem xét chúng dưới ánh sáng Kinh Thánh.
1. Sự Tái Lâm của Đấng Christ trong Thân Vị Ann Lee:
Đây là tín điều căn cốt và khác biệt nhất. Người Shaker tin rằng sự tái lâm lần thứ hai của Đấng Christ đã xảy ra một cách **thiêng liêng** (không theo nghĩa thể xác) trong thân vị Ann Lee. Họ cho rằng nếu lần thứ nhất Đấng Christ đến trong thân vị nam là Jesus, thì lần thứ hai Ngài đến trong thân vị nữ là Ann Lee, để hoàn tất công việc cứu chuộc. Bà được tôn xưng là **"Mẹ Ann"** hay **"Đấng Christ Nữ"**.
Phân tích Kinh Thánh: Kinh Thánh dạy rõ ràng về sự tái lâm trong tương lai của chính Chúa Giê-xu Christ, Con Đức Chúa Trời, với thân thể vinh hiển của Ngài. Công-vụ 1:11 chép: "Hỡi người Ga-li-lê, sao các ngươi đứng ngóng lên trời làm chi? Jêsus nầy đã được cất lên trời khỏi giữa các ngươi, cũng sẽ trở lại như cách các ngươi đã thấy Ngài lên trời vậy."
Sự mô tả về ngày Chúa trở lại (Ma-thi-ơ 24:30, 1 Tê-sa-lô-ni-ca 4:16) mang tính chất hữu hình, vinh quang và phổ quát, không phải là một sự hiện thân kín đáo trong một cá nhân khác. Việc tin nhận một "Đấng Christ nữ" đi ngược lại hoàn toàn với giáo lý về sự nhập thể độc nhất của Ngôi Lời (Giăng 1:14) và sự cứu chuộc trọn vẹn qua thập tự giá của Chúa Giê-xu (Hê-bơ-rơ 10:12).
2. Sự Đồng Trinh và Sống Độc Thân:
Người Shaker dạy rằng con đường cao nhất đến sự thánh khiết là hoàn toàn kiêng cữ tình dục và sống độc thân. Họ dựa trên những câu như Ma-thi-ơ 19:12 và 22:30, cùng với việc cho rằng tội lỗi nguyên thủy của A-đam và Ê-va chính là quan hệ tình dục. Hôn nhân bị cấm tuyệt đối trong cộng đồng. Sự gia tăng tín đồ chỉ dựa vào việc truyền giáo hoặc nhận trẻ mồ côi.
Phân tích Kinh Thánh: Kinh Thánh tôn cao sự đồng trinh vì mục đích dành trọn cho Chúa (1 Cô-rinh-tô 7:32-34), nhưng **không** đặt nó như một điều kiện bắt buộc cho sự thánh khiết hay cứu rỗi. Hôn nhân là một mối quan hệ thánh do Chúa lập nên (Sáng-thế Ký 2:24) và được ví sánh với mối quan hệ giữa Đấng Christ và Hội Thánh (Ê-phê-sô 5:31-32). Sứ đồ Phao-lô cảnh báo về những lời dạy cấm cưới gả là đến từ các linh lừa dối (1 Ti-mô-thê 4:1-3). Tội nguyên thủy là sự bất tuân, không tin Lời Chúa, chứ không phải là tình dục trong phạm vi hôn nhân.
3. Chủ Nghĩa Cộng Đồng và Sự Sở Hữu Chung:
Người Shaker sống trong các "Gia Đình" lớn, với nam nữ tách biệt hoàn toàn. Mọi tài sản đều thuộc sở hữu chung, tuân theo mô hình được mô tả trong Công-vụ 2:44-45 và 4:32. Họ nổi tiếng với đức tính cần cù, sáng tạo và đóng góp nhiều phát minh, thiết kế nội thất đơn giản nhưng tinh tế, cùng các loại hạt giống và dược liệu.
Phân tích Kinh Thánh: Mô hình sống chung, chia sẻ tài sản trong sách Công-vụ là một biểu hiện tự nguyện của tình yêu thương và sự hiệp một trong Đức Thánh Linh thời Hội Thánh đầu tiên, chứ **không phải** là một mô hình bắt buộc hay duy nhất cho mọi Cơ Đốc nhân mọi thời đại. Kinh Thánh vẫn công nhận quyền sở hữu tư nhân (xem ví dụ A-na-nia và Sa-phy-ra trong Công-vụ 5:4 – "nó còn để lại, thì có phải là còn thuộc về ngươi chăng?"). Bài học ở đây là tinh thần sẵn sàng chia sẻ và quan tâm đến anh em mình, chứ không phải là hủy bỏ mọi quyền sở hữu cá nhân.
4. Thờ Phượng với Sự Run Rẩy, Nhảy Múa và Nói Tiếng Lạ:
Buổi nhóm thờ phượng của Shaker rất sống động, bao gồm các bài hát, điệu múa theo hàng lối có chủ đích, cùng với những cơn "run rẩy" để làm sạch tội lỗi. Họ cũng tin vào các mặc khải trực tiếp, lời tiên tri và nói tiếng lạ.
Phân tích Kinh Thánh: Kinh Thánh ghi nhận sự nhảy múa trong sự thờ phượng (Thi-thiên 149:3, 150:4) và các ân tứ của Đức Thánh Linh như nói tiếng lạ, tiên tri (1 Cô-rinh-tô 12:10). Tuy nhiên, mọi sự phải được thực hiện cách **chỉnh tề và theo thứ tự** (1 Cô-rinh-tô 14:40), và quan trọng nhất là tập trung vào việc rao giảng, tôn cao Chúa Giê-xu Christ (1 Cô-rinh-tô 14:26). Việc xem "sự run rẩy" như một phương tiện rũ bỏ tội lỗi không có cơ sở Kinh Thánh. Kinh Thánh dạy rằng tội lỗi chỉ được tẩy sạch bởi **huyết của Chúa Giê-xu** (1 Giăng 1:7), và sự thánh hóa là công việc của Đức Thánh Linh trong đời sống tin Chúa (1 Phi-e-rơ 1:2).
Do triệt để sống độc thân, cộng đồng Shaker không thể tự duy trì nòi giống. Số lượng tín đồ suy giảm nhanh chóng từ cuối thế kỷ 19. Ngày nay, chỉ còn một cộng đồng rất nhỏ tại Sabbathday Lake, Maine. Tuy nhiên, di sản của họ về **sự giản dị, tính thực dụng, chất lượng công việc thủ công và tinh thần cộng đồng** vẫn được ghi nhận trong lịch sử văn hóa Mỹ. Các sản phẩm nội thất "Shaker style" vẫn được ưa chuộng vì vẻ đẹp của sự đơn giản và chức năng.
Dù có nhiều điểm giáo lý sai lạc so với Kinh Thánh, chúng ta vẫn có thể rút ra vài bài học thực tiễn từ lịch sử của Người Shaker:
1. Lòng Nhiệt Thành và Cam Kết Trọn Vẹn: Người Shaker dâng hiến cả đời sống, thời gian và tài sản cho điều họ tin. Là Cơ Đốc nhân, chúng ta được kêu gọi dâng chính mình làm của lễ sống và thánh cho Đức Chúa Trời (Rô-ma 12:1). Chúng ta cần sống với một cam kết trọn vẹn cho Chúa Giê-xu, không phải cho một tổ chức hay giáo phái, nhưng với tấm lòng yêu mến Ngài trên hết.
2. Đời Sống Cộng Đồng Yêu Thương: Dù mô hình sở hữu chung không bắt buộc, tinh thần "một lòng một ý" và quan tâm thực tế đến nhu cầu của nhau là điều Hội Thánh Chúa luôn cần. Ga-la-ti 6:2 dạy: "Hãy mang lấy gánh nặng cho nhau, như vậy anh em sẽ làm trọn luật pháp của Đấng Christ."
Chúng ta được kêu gọi yêu thương, chia sẻ và nâng đỡ anh em mình trong Hội Thánh địa phương.
3. Sự Giản Dị và Tính Ngay Thẳng Trong Công Việc: Triết lý "Đức tin thể hiện qua đôi tay" của Shaker nhắc nhở chúng ta về giá trị của lao động và sự chính trực. Chúng ta làm việc như làm cho Chúa (Cô-lô-se 3:23), với tinh thần xuất sắc và trung tín. Sự giản dị trong lối sống cũng giúp chúng ta không bị ràng buộc bởi vật chất, tập trung vào của cải trên trời (Ma-thi-ơ 6:19-20).
4. Lời Cảnh Báo về Sự Thêm Thắt vào Phúc Âm Thuần Túy: Lịch sử Shaker là một minh chứng rõ ràng về hậu quả của việc đặt những mặc khải, giáo lý của con người lên trên hoặc ngang hàng với Lời Chúa đã được mặc khải trọn vẹn. Sứ đồ Phao-lô nghiêm khắc cảnh báo: "Nhưng nếu ai, hoặc chính chúng tôi, hoặc thiên sứ trên trời, truyền cho anh em một tin lành nào khác với Tin Lành chúng tôi đã truyền cho anh em, thì người ấy đáng bị a-na-them!"
(Ga-la-ti 1:8). Chúng ta phải kiên định với Phúc Âm về sự chết, sự sống lại và sự cứu chuộc duy nhất bởi ân điển qua đức tin nơi Chúa Giê-xu Christ (Ê-phê-sô 2:8-9).
5. Trung Tâm Phải Là Chúa Giê-xu Christ: Sai lầm lớn nhất của Shaker là đặt một con người (Ann Lee) vào vị trí trung tâm của đức tin thay cho Chúa Giê-xu. Cơ Đốc nhân chúng ta phải luôn kiểm tra để đảm bảo rằng Chúa Giê-xu Christ và thập tự giá của Ngài luôn là trung tâm của đời sống, thờ phượng và sứ điệp của chúng ta (1 Cô-rinh-tô 2:2).
Người Shaker đại diện cho một nỗ lực nhiệt thành nhưng sai lạc trong việc tìm kiếm sự thánh khiết và xây dựng vương quốc Đức Chúa Trời trên đất. Họ nhấn mạnh đến đời sống cộng đồng, lao động chăm chỉ và sự giản dị - những đức tính đáng trân trọng. Tuy nhiên, việc đi chệch khỏi nền tảng Kinh Thánh về sự cứu rỗi duy nhất trong Chúa Giê-xu, về hôn nhân, và về sự tái lâm đã dẫn họ đến chỗ suy tàn về thần học lẫn nhân số.
Là những Cơ Đốc nhân Tin Lành, chúng ta được kêu gọi học hỏi từ lịch sử. Hãy giữ lấy **lòng nhiệt thành** nhưng đặt nó trên nền tảng của **lẽ thật** (Rô-ma 10:2). Hãy sống đời sống yêu thương, thánh khiết và hầu việc Chúa cách hết lòng, nhưng luôn quy mọi vinh hiển về cho Chúa Giê-xu Christ - Đấng Cứu Chuộc duy nhất, là An-pha và Ô-mê-ga, là Khởi Nguyên và Cuối Cùng. Hãy bám chắc vào Lời Chúa là Kinh Thánh, để qua đó chúng ta được "trọn vẹn và sắm sẵn để làm mọi việc lành" (2 Ti-mô-thê 3:16-17).