Tầm Quan Trọng Của Việc Hiểu Biết Lịch sử Hội Thánh
Trong hành trình đức tin, nhiều Cơ Đốc nhân tập trung vào hiện tại và tương lai – về sự nhóm lại, về sự tăng trưởng thuộc linh cá nhân, hay về những lời hứa cho ngày mai. Tuy nhiên, Kinh Thánh liên tục kêu gọi chúng ta nhìn lại, ghi nhớ và suy ngẫm về những việc Đức Chúa Trời đã làm trong quá khứ. Lịch sử Hội Thánh không đơn thuần là một môn học khô khan; đó là câu chuyện sống động về sự trung tín của Đức Chúa Trời, là "cuốn biên niên sử" của Thân Thể Đấng Christ trên đất, và là tấm gương phản chiếu cả những chiến thắng lẫn những sai lầm của dân sự Ngài. Hiểu biết về lịch sử Hội Thánh là một phần thiết yếu của đức tin trưởng thành, giúp chúng ta "đứng vững" (Ê-phê-sô 6:11) và "làm trọn chức vụ" (2 Ti-mô-thê 4:5) trong thế hệ của mình.
I. Nền Tảng Kinh Thánh: Mệnh Lệnh "Hãy Nhớ Lại" Và "Thuật Lại"
Ý thức về lịch sử và truyền thống thánh được đan xen trong toàn bộ Kinh Thánh. Cựu Ước đầy rẫy những lời kêu gọi Israel nhớ lại các công việc quyền năng của Đức Giê-hô-va. Phục truyền Luật lệ Ký 32:7 chép: "Hãy nhớ đến ngày xưa; suy xét những năm của các đời trước. Hãy hỏi cha ngươi, người sẽ chỉ dạy cho, hỏi các trưởng lão, họ sẽ nói cho." Động từ "nhớ" trong tiếng Hê-bơ-rơ (זָכַר, "zakar") mang ý nghĩa tích cực của việc ghi nhớ, tưởng niệm và hành động dựa trên ký ức đó.
Trong Tân Ước, các sách Phúc Âm và thư tín thực chất là những tài liệu lịch sử đầu tiên của Hội Thánh, được Đức Thánh Linh soi dẫn để ghi lại cuộc đời, sự chết, sự sống lại của Chúa Giê-xu và sự hình thành Hội Thánh đầu tiên. Sách Công vụ các Sứ đồ là bản ghi chép lịch sử thuần túy, cho chúng ta thấy Đức Thánh Linh hành động như thế nào qua những con người bình thường. Sứ đồ Phao-lô luôn nhắc các Hội Thánh nhớ lại nguồn gốc và căn cơ của họ. Ông khuyên Ti-mô-thê: "Dầu con đã nghe ta dạy những đều đó trước mặt nhiều người chứng, hãy giao phó cho mấy người trung thành, cũng có tài dạy dỗ kẻ khác" (2 Ti-mô-thê 2:2). Đây chính là nguyên tắc truyền thừa (tradition) lành mạnh: lẽ thật được nhận, gìn giữ và truyền lại một cách trung tín cho thế hệ sau.
Hơn nữa, trong Khải Huyền, Chúa phán với bảy Hội Thánh: "Ai có tai, hãy nghe lời Đức Thánh Linh phán cùng các Hội Thánh" (Khải Huyền 2:7, 11, 17, 29; 3:6, 13, 22). Lời phán đó không chỉ dành cho các Hội Thánh thế kỷ thứ nhất, mà còn vang vọng xuyên suốt lịch sử, mời gọi mọi thế hệ Hội Thánh lắng nghe, rút ra bài học và điều chỉnh. Lịch sử Hội Thánh chính là hồ sơ ghi chép cách các Hội Thánh qua các thời đại đã "nghe" và đáp ứng lời phán đó như thế nào.
II. Những Lý Do Căn Bản Cho Việc Học Hỏi Lịch Sử Hội Thánh
1. Thấy Được Sự Trung Tín Và Chủ Quyền Của Đức Chúa Trời: Lịch sử Hội Thánh là minh chứng hùng hồn rằng Chúa Giê-xu Christ đang xây dựng Hội Thánh Ngài và "các cửa âm phủ chẳng thắng được hội đó" (Ma-thi-ơ 16:18). Dù trải qua những cơn bách hại dữ dội (như dưới thời La Mã), những cuộc xâm lăng, những sự chia rẽ nội bộ hay sự suy đồi đạo đức, ngọn đèn chân lý không bao giờ tắt. Từ những hang toại đạo thời ban đầu, qua các tu viện thời Trung Cổ, đến các phong trào Cải Chánh và các cuộc phục hưng tâm linh, chúng ta thấy bàn tay chủ quyền của Đức Chúa Trời vẫn đang dẫn dắt và bảo tồn dân sự Ngài.
2. Bảo Vệ Chân Lý Khỏi Sự Sai Lạc: Phần lớn các tín điều và tuyên bố thần học quan trọng (như tín điều về thần tánh của Đấng Christ tại Công Đồng Nicaea năm 325, hay giáo lý về sự cứu rỗi bởi ân điển qua đức tin trong thời Cải Chánh) đều được hình thành và định nghĩa rõ ràng trong bối cảnh chống lại các tà thuyết. Hiểu được những cuộc tranh luận thần học này giúp chúng ta nhận diện các sai lầm cũ thường mặc "áo mới" trong hiện tại. Như Giăng đã cảnh báo: "Hỡi kẻ rất yêu dấu, về phần anh em, chớ tin cậy mọi thần, nhưng hãy thử cho biết các thần có phải đến bởi Đức Chúa Trời chăng; vì có nhiều tiên tri giả đã hiện ra trong thiên hạ" (1 Giăng 4:1). Lịch sử cung cấp cho chúng ta "hệ thống miễn dịch" thần học.
3. Kế Thừa Di Sản Đức Tin Và Tránh Lặp Lại Sai Lầm: Chúng ta đứng trên vai của những người khổng lồ – các giáo phụ, các nhà cải chánh, các nhà truyền giáo và vô số các tín hữu vô danh. Chúng ta được hưởng sự hiểu biết Kinh Thánh, bản dịch Kinh Thánh bằng ngôn ngữ bản địa, và sự tự do tôn giáo nhờ máu và nước mắt của họ. Đồng thời, lịch sử cũng đầy rẫy những bài học đau thương về sự kiêu ngạo, sự hợp tác quá mức với quyền lực thế tục, sự bách hại lẫn nhau giữa những người tin Chúa. Biết lịch sử giúp chúng ta khiêm nhường, cảnh giác và khôn ngoan hơn.
4. Hiểu Được Sự Đa Dạng Trong Sự Hiệp Một Của Thân Thể Đấng Christ: Hội Thánh phổ thông (công giáo theo nghĩa gốc: καθολικός, "katholikos" - phổ quát) trải dài qua mọi thời đại, châu lục, văn hóa và truyền thống. Việc tìm hiểu về các truyền thống thờ phượng, thần học và thực hành khác nhau (luôn kiểm chứng với Kinh Thánh) mở rộng tầm nhìn của chúng ta về sự phong phú của Đấng Christ. Nó giúp chúng ta vượt ra khỏi những giới hạn của "nhóm" hay "hệ phái" mình, và thật sự trân trọng "sự hiệp một của Thánh Linh" (Ê-phê-sô 4:3) trong một Thân Thể lớn hơn nhiều.
III. Ứng Dụng Thực Tiễn Trong Đời Sống Cá Nhân Và Hội Thánh Địa Phương
1. Xây Dựng Căn Tính Cơ Đốc Vững Vàng: Một Cơ Đốc nhân chỉ biết đến đức tin của riêng mình và thế hệ mình dễ bị "dỗ dành" bởi mọi thần học lạ (Ê-phê-sô 4:14). Việc học lịch sử Hội Thánh giúp chúng ta hiểu mình thuộc về một dòng chảy vĩ đại của ân điển, từ đó xác lập một căn tính đức tin sâu sắc và ổn định, không dựa trên cảm xúc nhất thời.
2. Làm Chứng Có Chiều Sâu: Khi làm chứng, chúng ta không chỉ chia sẻ kinh nghiệm cá nhân, mà còn có thể trưng dẫn câu chuyện về sự biến đổi của Thánh Augustinô, lòng can đảm của Martin Luther, hay sự cầu nguyện của những tín hữu trong phong trào Moravian. Điều này cho thấy đức tin Cơ Đốc có một nền tảng lịch sử khách quan và một di sản nhân chứng phong phú.
3. Dẫn Dắt Và Dạy Dỗ Trong Hội Thánh Cách Chính Xác: Các mục sư, truyền đạo và giáo viên Kinh Thánh cần hiểu lịch sử để giải thích Kinh Thánh trong dòng chảy chú giải của Hội Thánh, tránh những cách giải nghĩa lạc điệu, "mới lạ" nhưng thực chất là những tà thuyết cũ. Đồng thời, có thể lồng ghép những câu chuyện lịch sử đầy cảm hứng vào các bài giảng và bài học.
4. Nuôi Dưỡng Lòng Biết Ơn Và Tinh Thần Trách Nhiệm: Khi biết được giá mà các thánh đồ đời trước phải trả cho đức tin, chúng ta sẽ trân quý hơn Kinh Thánh, sự tự do tôn giáo và các buổi nhóm lại. Điều này thúc đẩy chúng ta sống xứng đáng với di sản đó và trung tín truyền lại lẽ thật cho con cháu thuộc linh.
IV. Kết Luận: Bước Vào Dòng Chảy Của Lịch Sử Cứu Rỗi
Lịch sử Hội Thánh không phải là một bảo tàng bụi bặm, mà là một phòng triển lãm sống động về quyền năng và ân điển của Đức Chúa Trời. Nó kết nối chúng ta với "đám mây người chứng kiến" lớn lao đó (Hê-bơ-rơ 12:1), khích lệ chúng ta chạy cách kiên nhẫn cuộc đua đã bày ra cho mình. Là những người tin theo Bài Tín Điều Các Sứ Đồ, chúng ta tuyên xưng niềm tin vào "Hội Thánh phổ thông" – một thực thể xuyên suốt thời gian và không gian. Không thể thật sự yêu mến Hội Thánh mà lại thờ ơ với câu chuyện của chính nó.
Hãy bắt đầu bằng việc đọc kỹ sách Công vụ, sau đó tìm hiểu về các giáo phụ, các kỳ đại hội đồng đầu tiên, câu chuyện Cải Chánh và lịch sử truyền giáo. Trong mọi sự, hãy giữ Chúa Giê-xu Christ làm trung tâm, vì Ngài là "Đầu của Hội Thánh, Hội Thánh là thân thể Ngài" (Cô-lô-se 1:18). Lịch sử Hội Thánh rốt lại là câu chuyện về Chúa Giê-xu tiếp tục công việc của Ngài qua những người được Ngài kêu gọi. Hiểu biết câu chuyện đó sẽ làm cho đức tin chúng ta thêm sâu nhiệm, tình yêu với Thân Thể Ngài thêm nồng nàn, và hy vọng về Vương Quốc đời đời thêm vững chắc.
"Đức Chúa Jêsus Christ hôm qua, ngày nay, và cho đến đời đời không hề thay đổi." (Hê-bơ-rơ 13:8). Ngài là Chúa của lịch sử, và Hội Thánh Ngài vẫn đang tiến bước dưới sự dẫn dắt của Ngài.