Vâng lời cha mẹ trong Chúa có nghĩa là gì (Ê-phê-sô 6:1)?

Trong xã hội hiện đại, nơi chủ nghĩa cá nhân và tinh thần phản kháng thường được đề cao, mạng lệnh “Hãy vâng lời cha mẹ ngươi trong Chúa, vì điều đó là phải lắm” (Ê-phê-sô 6:1, Kinh Thánh Tin Lành Việt Ngữ 1925) dường như là một lời dạy lỗi thời, thậm chí gây tranh cãi. Tuy nhiên, đối với Cơ Đốc nhân, đây không phải là một lời khuyên xã giao hay một công cụ kiểm soát, mà là một mặc khải thần thượng nằm trong trật tự ân điển của Đức Chúa Trời dành cho gia đình và xã hội. Bài nghiên cứu chuyên sâu này sẽ khai quật ý nghĩa phong phú, nền tảng thần học, và ứng dụng thực tiễn của mạng lệnh quan trọng này, đặc biệt tập trung vào cụm từ then chốt: “trong Chúa”.

Để hiểu trọn vẹn Ê-phê-sô 6:1, chúng ta phải đặt nó trong dòng chảy của toàn bộ thư tín. Sứ đồ Phao-lô viết thư này cho Hội thánh tại Ê-phê-sô để trình bày về sự cao trọng của Đấng Christ và Hội thánh là thân thể Ngài. Từ chương 4, ông chuyển sang phần ứng dụng: “Vậy, tôi là kẻ tù trong Chúa khuyên anh em phải ăn ở một cách xứng đáng với chức phận mà anh em đã được gọi” (Ê-phê-sô 4:1). Đời sống “xứng đáng” đó được thể hiện trong các mối quan hệ cụ thể: giữa các chi thể trong Hội thánh (4:1-16), và đặc biệt trong gia đình Cơ Đốc (5:22-6:9).

Trật tự gia đình được mô tả như một bức tranh tương quan giữa Đấng Christ và Hội thánh. Vợ phục chồng “như Chúa” (5:22), chồng yêu vợ “như Đấng Christ yêu Hội thánh” (5:25). Ngay sau đó, mối quan hệ cha mẹ - con cái được đề cập, tạo thành một tổng thể hài hòa. Điều này cho thấy sự vâng lời của con cái không phải là một mệnh lệnh độc lập, cô lập, mà là một mảnh ghép trong khuôn mẫu gia đình được Chúa thiết lập, phản chiếu mối quan hệ giữa con người với Đức Chúa Trời.

Chìa khóa để hiểu mạng lệnh này nằm ở việc phân tích từ ngữ gốc Hy Lạp.

1. “Vâng lời” (Ὑπακούω - Hypakouō): Từ này xuất phát từ “hupo” (dưới) và “akouō” (nghe). Nghĩa đen là “nghe dưới”, hàm ý lắng nghe với thái độ sẵn sàng tuân theo, phục tùng. Đây không phải là sự phục tùng nô lệ (douleuō), mà là sự tôn trọng có ý thức, tự nguyện dựa trên một thẩm quyền được công nhận. Trong bối cảnh Cơ Đốc, đây là cùng một từ được dùng cho sự vâng phục Đấng Christ (Phi-líp 2:8) và vâng theo đức tin (Rô-ma 1:5).

2. “Trong Chúa” (ἐν κυρίῳ - en Kyriō): Đây là cụm từ mang tính quyết định, là điều kiện và là bối cảnh cho mọi sự vâng phục của con cái. “En” (trong) chỉ về một không gian, lãnh địa, hay mối liên hệ mật thiết. “Kyriō” (Chúa) là danh xưng của Đấng Christ là Chủ Tể. Vậy, “vâng lời trong Chúa” có nghĩa là sự vâng phục của con cái diễn ra trong phạm trù mối quan hệ với Đấng Christ, dưới quyền tể trị của Ngài, và vì cớ Ngài. Nó biến hành động vâng lời tự nhiên thành một hành động thuộc linh, một sự thờ phượng dâng lên Chúa.

“Hỡi kẻ làm con cái, hãy vâng phục cha mẹ mình trong mọi sự, vì điều đó đẹp lòng Chúa.” (Cô-lô-se 3:20). Câu này song song với Ê-phê-sô 6:1 và làm rõ hơn: mục đích tối thượng là làm “đẹp lòng Chúa”, chứ không chỉ đơn thuần làm hài lòng cha mẹ.

Cụm từ “trong Chúa” đặt ra cả nền tảng lẫn giới hạn cho sự vâng lời. Nó là nền tảng vì Chúa là Đấng thiết lập thẩm quyền của cha mẹ (xuất phát từ điều răn thứ năm). Nó cũng là giới hạn, vì nếu mệnh lệnh của cha mẹ đi ngược lại rõ ràng với lời Chúa, thì thẩm quyền tối cao thuộc về Đức Chúa Trời. Nguyên tắc “Thà phải vâng lời Đức Chúa Trời còn hơn là vâng lời người ta” (Công vụ 5:29) vẫn có giá trị. Tuy nhiên, điều này không được dùng như cái cớ cho sự bất phục tùng vì những lý do ích kỷ.

Phao-lô đưa ra lý do đầu tiên: “vì điều đó là phải lắm” (ὅτι ἐστὶν δίκαιον - hoti estin dikaion). Từ “dikaion” (công bình, chính đáng) cho thấy đây là một nguyên tắc phổ quát của sự công bằng và trật tự đạo đức mà Đức Chúa Trời đã đặt vào trong tạo vật. Nó “phải lắm” theo tiêu chuẩn của Đức Chúa Trời.

Nền tảng của lý do này bắt nguồn từ Cựu Ước, đặc biệt là điều răn thứ năm: “Hãy hiếu kính cha mẹ ngươi, hầu cho ngươi được sống lâu trên đất mà Giê-hô-va Đức Chúa Trời ngươi ban cho” (Xuất Ê-díp-tô Ký 20:12). Trong tiếng Hê-bơ-rơ, từ “kabed” (כבד) nghĩa là “làm nặng”, “tôn trọng”, “làm vinh hiển”. Hiếu kính không chỉ dừng ở hành động vâng lời bề ngoài, mà còn là thái độ tôn trọng, quý trọng và chăm sóc. Lời hứa đi kèm “được sống lâu trên đất” cho thấy sự vâng lời và hiếu kính cha mẹ gắn liền với sự thịnh vượng và ổn định của chính cá nhân và toàn xã hội. Phao-lô nhắc lại lời hứa này trong Ê-phê-sô 6:3.

Không thể nghiên cứu câu 1 mà tách rời câu 4, vì chúng tạo thành một giao ước hai chiều dưới sự chủ tể của Christ: “Hỡi các người làm cha, chớ hề chọc giận con cái mình, nhưng hãy dùng sự sửa phạt khuyên bảo của Chúa mà nuôi nấng chúng nó” (Ê-phê-sô 6:4).

Trách nhiệm của cha mẹ Cơ Đốc được định rõ:
- Tiêu cực: “Chớ hề chọc giận” (μὴ παροργίζετε - mē parorgizete): Đừng gây ra sự phẫn nộ, oán giận bằng cách đối xử bất công, độc đoán, thiên vị, hay đòi hỏi quá đáng.
- Tích cực: “Nuôi nấng” (ἐκτρέφετε - ektrephete) chúng trong “sự sửa phạt khuyên bảo của Chúa” (παιδείᾳ καὶ νουθεσίᾳ κυρίου - paideia kai nouthesia Kyriou).

• Paideia (sửa phạt, giáo dục): Bao gồm toàn bộ quá trình đào tạo, rèn luyện, kỷ luật (kể cả hình phạt khi cần) để uốn nắn tính cách và đạo đức.
• Nouthesia (khuyên bảo, cảnh tỉnh): Là sự hướng dẫn bằng lời nói, khuyên răn, giảng giải, đặt trước tâm trí của con cái những lẽ thật và hậu quả.

Quan trọng nhất, cả hai đều phải là của “Chúa” (Kyriou). Nghĩa là nội dung, phương pháp, và tinh thần của sự dạy dỗ phải xuất phát từ Lời Chúa và phù hợp với tính cách của Đấng Christ. Cha mẹ không thể độc đoán đòi con vâng lời trong khi bản thân không vâng phục Lời Chúa trong cách dạy dỗ.