Ai là cha của Môi-se?

Trong lịch sử cứu rỗi, Môi-se nổi lên như một trong những nhân vật vĩ đại nhất—người giải phóng, nhà lập pháp, và tiên tri. Tuy nhiên, để hiểu trọn vẹn sự kỳ diệu trong cuộc đời ông, chúng ta cần quay lại điểm khởi đầu: gia đình ông. Câu hỏi "Ai là cha của Môi-se?" không chỉ đơn thuần là một thắc mắc về danh tính, mà là cánh cửa mở vào một câu chuyện về đức tin bền bỉ, sự vâng lời trong sợ hãi, và sự quan phòng nhiệm mầu của Đức Chúa Trời giữa chốn nô lệ. Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu khám phá danh tính, bối cảnh, và di sản thuộc linh của người cha ấy dựa trên nền tảng Kinh Thánh, với sự tham chiếu đến ngôn ngữ nguyên bản.

Kinh Thánh cung cấp câu trả lời trực tiếp, dù có phần ngắn gọn. Trong sách Xuất Ê-díp-tô Ký, khi thuật lại sự ra đời của Môi-se, Kinh Thánh chép: "Vả, có một người trong họ Lê-vi đi cưới con gái Lê-vi làm vợ. Nàng thọ thai, sanh một con trai; thấy con ngộ, bèn đem đi giấu trong ba tháng" (Xuất Ê-díp-tô Ký 2:1-2). Ở đây, tên của người cha chưa được tiết lộ, chỉ nhấn mạnh ông thuộc về chi phái Lê-vi—chi phái sau này sẽ được biệt riêng ra để phục vụ Đức Chúa Trời.

Danh tính đầy đủ được làm sáng tỏ trong sách Dân Số Ký: "Tên vợ Lê-vi là Giô-kê-bết, con gái của Lê-vi, sanh tại xứ Ê-díp-tô; nàng sanh cho Am-ram, A-rôn, Môi-se, và chị hai người là Mi-ri-am" (Dân Số Ký 26:59). Vậy, cha của Môi-se chính là Am-ram. Tên ông trong tiếng Hê-bơ-rơ (עַמְרָם - ‘Amrām) có thể được phân tích thành "‘Am" (dân tộc, dân chúng) và "Rām" (cao, được tôn cao). Một số học giả diễn giải ý nghĩa là "Dân tộc được tôn cao" hoặc "Họ hàng của Đấng Tối Cao", một cái tên mang tính tiên tri cho vai trò của dòng dõi ông.

Gia phả của Am-ram được ghi chép rõ ràng. Ông là con trai của Kê-hát, cháu của Lê-vi (Xuất Ê-díp-tô Ký 6:16-18). Khi tính tuổi, Kinh Thánh cho biết Am-ram sống được 137 tuổi (Xuất Ê-díp-tô Ký 6:20). Một điểm quan trọng cần giải kinh: việc Am-ram lấy Giô-kê-bết, là em họ của mình (con gái của Lê-vi, tức là cháu của Lê-vi, cùng thế hệ với Am-ram), phải được hiểu trong bối cảnh lịch sử thời đó, trước khi Luật pháp Môi-se (cấm kết hôn gần) được ban hành tại núi Si-na-i.

Am-ram sống trong thời kỳ đen tối nhất của dân Y-sơ-ra-ên tại xứ Ê-díp-tô. Pha-ra-ôn đã ra lệnh: "Phàm con trai của dân Hê-bơ-rơ mới sanh, hãy liệng xuống sông" (Xuất Ê-díp-tô Ký 1:22). Làm cha trong hoàn cảnh ấy là một thử thách đức tin khủng khiếp. Hành động của Am-ram và Giô-kê-bết được tác giả thư Hê-bơ-rơ tóm lược cách đầy cảm hứng: "Bởi đức tin, khi Môi-se mới sanh, cha mẹ người đem giấu đi ba tháng, vì thấy là một đứa con xinh tốt, không sợ chiếu mạng của vua" (Hê-bơ-rơ 11:23).

Động cơ của họ không đơn giản là tình yêu cha mẹ tự nhiên. Kinh Thánh nói rõ họ thấy con mình "xinh tốt" (tiếng Hy Lạp: asteios). Từ này không chỉ mô tả vẻ ngoài, mà còn hàm ý "xứng đáng được trân trọng, kỳ diệu". Có lẽ họ nhận thấy sự đặc biệt, hoặc được Đức Chúa Trời cảm động trong lòng về số phận của đứa trẻ. Họ "không sợ" mạng lệnh của vua. Sự "không sợ" này bắt nguồn từ đức tin nơi quyền tối thượng của Đức Chúa Trời, lớn hơn quyền lực của Pha-ra-ôn.

Sau ba tháng, khi không thể giấu con thêm được nữa, họ đã hành động với sự khôn ngoan và đức tin sáng tạo: đặt con vào một cái thùng có trét chai, để trong đám sậy bên bờ sông, và cho chị của đứa bé là Mi-ri-am canh chừng (Xuất Ê-díp-tô Ký 2:3-4). Hành động này vừa là sự buông bỏ trong vâng lời (vì đặt con xuống sông theo lệnh vua), vừa là sự cầu xin phép lạ cách chủ động. Họ giao phó đứa con cho sự quan phòng của Chúa.

Mặc dù Kinh Thánh không ghi lại lời nói nào của Am-ram, nhưng di sản ông để lại thông qua con cái mình là vô cùng lớn lao. Ông là cha của:

1. A-rôn: Thầy tế lễ thượng phẩm đầu tiên, người đứng đầu chức tế lễ, biểu tượng cho ân điển và sự cầu thay.
2. Môi-se: Người giải phóng và làm trung gian giao ước, biểu tượng cho luật pháp và sự mặc khải.
3. Mi-ri-am: Nữ tiên tri đầu tiên được Kinh Thánh nhắc đến, người lãnh đạo trong sự thờ phượng (Xuất Ê-díp-tô Ký 15:20-21).

Cả ba người con này đều trở thành những trụ cột lãnh đạo dân Y-sơ-ra-ên. Điều này cho thấy môi trường gia đình mà Am-ram và Giô-kê-bết tạo dựng—dù trong cảnh nô lệ—đã thấm nhuần đức tin nơi Đức Chúa Trời của Áp-ra-ham, Y-sác, và Gia-cốp. Họ đã truyền lại không phải của cải vật chất, mà là một di sản thuộc linh về sự kính sợ Chúa. Thi thiên 127:3 chép: "Kìa, con cái là cơ nghiệp bởi Đức Giê-hô-va mà ra." Am-ram đã sống với nhận thức này cách trọn vẹn.

Câu chuyện về Am-ram, người cha của Môi-se, để lại nhiều bài học sâu sắc cho chúng ta ngày nay:

1. Nuôi Dạy Con Cái Trong Đức Tin Giữa Nghịch Cảnh: Dù xã hội có thể thù địch với niềm tin Cơ Đốc (như chủ nghĩa duy vật, chủ nghĩa tương đối), các bậc cha mẹ được kêu gọi "giấu" và bảo vệ con mình khỏi những ảnh hưởng độc hại bằng sự dạy dỗ Kinh Thánh, cầu nguyện, và nêu gương. Điều này đòi hỏi lòng can đảm "không sợ" những áp lực trần gian.

2. Sự Khôn Ngoan và Sáng Tạo trong Sự Vâng Lời: Đức tin không có nghĩa là thụ động. Am-ram và vợ đã vâng lời Chúa cách sáng tạo (làm thùng có trét chai, để chị canh chừng). Trong cuộc sống, chúng ta cần cầu xin Chúa ban sự khôn ngoan để giải quyết các vấn đề gia đình, tài chính, hay mối quan hệ một cách vừa trung tín với Lời Chúa, vừa thực tế.

3. Giao Phó Tương Lai Cho Sự Quan Phòng của Chúa: Cuối cùng, họ đã phải buông đứa con ra khỏi tay mình, đặt nó vào dòng nước—hình ảnh của sự nguy hiểm và bất định. Điều này dạy chúng ta bài học về sự đầu phục. Chúng ta làm phần của mình cách trung tín, nhưng kết quả cuối cùng thuộc về Chúa. Châm ngôn 3:5-6 nhắc nhở: "Hãy hết lòng tin cậy Đức Giê-hô-va... Trong các việc làm của ngươi, khá nhận biết Ngài, thì Ngài sẽ chỉ dẫn các nẻo của ngươi."

4. Xây Dựng Di Sản Thuộc Linh: Giá trị đời đời không nằm ở tài sản vật chất để lại cho con cháu, mà ở nền tảng đức tin. Một đời sống cầu nguyện, yêu mến Lời Chúa, và vâng giữ các giới răn của Ngài sẽ để lại dấu ấn sâu đậm trên thế hệ tiếp theo, có thể sản sinh ra những "Môi-se", "A-rôn", "Mi-ri-am" phục vụ cho vương quốc Đức Chúa Trời.

Vậy, cha của Môi-se là Am-ram, một người Lê-vi với cái tên mang ý nghĩa "Dân tộc được tôn cao". Ông không phải là một nhân vật nổi bật với những bài diễn văn hay chiến công, mà là một người cha âm thầm sống đức tin giữa bóng tối của sự áp bức. Chính sự vâng lời, lòng can đảm và đức tin nơi sự quan phòng của Đức Chúa Trời nơi ông và vợ mình đã tạo nên một môi trường cho phép Đức Chúa Trời nuôi dưỡng và kêu gọi một giải phóng viên cho cả một dân tộc.

Cuộc đời Am-ram nhắc nhở mỗi chúng ta rằng, trong kế hoạch vĩ đại của Đức Chúa Trời, vai trò của những người cha, người mẹ trung tín trong gia đình là vô cùng quan trọng. Họ là những người xây nền, ươm mầm đức tin cho thế hệ tiếp theo. Dù hoàn cảnh có khó khăn, đe dọa đến đâu, đức tin nơi Đấng Toàn Năng sẽ ban cho chúng ta sự khôn ngoan, can đảm và hy vọng để nuôi dạy con cái mình trở thành những khí cụ được Chúa dùng cho vinh quang Ngài. "Hãy dạy cho trẻ thơ con đường nó phải theo; Dầu khi nó trở về già, cũng không hề lìa khỏi đó" (Châm Ngôn 22:6).