Môi-se là ai trong Kinh Thánh?

Trong hành trình đức tin của dân sự Đức Chúa Trời, có những nhân vật nổi bật như những ngọn núi vĩ đại, mà đỉnh cao nhất trước khi Đấng Christ đến chính là Môi-se. Ông không chỉ là một nhà lãnh đạo, một tiên tri, hay một người giải cứu; Môi-se là một hình bóng, một kiểu mẫu quan trọng chỉ về Chúa Giê-xu Christ (Phục Truyền 18:15). Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu vào cuộc đời, chức vụ, và di sản thuộc linh của Môi-se dưới ánh sáng của Lời Chúa, khám phá ý nghĩa tên gọi, những biến cố trọng đại, và những bài học thực tiễn cho Cơ Đốc nhân ngày nay.

Danh xưng "Môi-se" (מֹשֶׁה - *Mōšeh* trong tiếng Hê-bơ-rơ) mang một ý nghĩa sâu sắc gắn liền với sứ mạng của ông. Kinh Thánh giải thích: "Người đặt tên là Môi-se, mà nói rằng: Vì ta đã vớt nó khỏi nước" (Xuất Ê-díp-tô Ký 2:10). Từ "vớt lên" trong tiếng Hê-bơ-rơ là מָשָׁה (*māšâ*), có liên hệ mật thiết với tên của ông. Điều này tiên tri về chức vụ của ông: vớt dân Y-sơ-ra-ên khỏi ách nô lệ của nước Ê-díp-tô. Xuất thân của Môi-se thật kỳ diệu: thuộc chi phái Lê-vi, được cứu khỏi lệnh tàn sát của Pha-ra-ôn nhờ sự can đảm của mẹ và chị ông, và được nuôi dưỡng ngay trong cung điện của kẻ thù (Xuất Ê-díp-tô Ký 2:1-10). Sự chuẩn bị này cho thấy ý muốn tể trị của Đức Chúa Trời: Ngài dạy dỗ ông mọi sự khôn ngoan của người Ê-díp-tô (Công Vụ 7:22), để sau này ông có đủ kiến thức và kỹ năng lãnh đạo một dân tộc.

Ở tuổi 40, Môi-se "bởi đức tin... quyết lòng bỏ địa vị mình là con trai của công chúa Pha-ra-ôn... vì người coi sự sỉ nhục về Đấng Christ là quí hơn của châu báu xứ Ê-díp-tô" (Hê-bơ-rơ 11:24-26). Hành động can thiệp và giết một người Ê-díp-tô (Xuất Ê-díp-tô Ký 2:11-12) xuất phát từ lòng nhiệt thành nhưng lại dựa trên sức riêng và thời điểm chưa đúng. Kết quả là ông phải trốn chạy đến đồng vắng Ma-đi-an. Tại đây, Đức Chúa Trời huấn luyện ông thêm 40 năm nữa trong sự khiêm nhường và đơn giản của nghề chăn chiên. Bài học then chốt ở đây là: sự sẵn sàng của Đức Chúa Trời quan trọng hơn sự sẵn sàng của con người. Đồng vắng là trường học của sự nương cậy, nơi Môi-se học biết rằng không phải sức mạnh, quyền lực, hay sự khôn ngoan của Ai Cập, mà là sự hiện diện và quyền năng của Đức Chúa Trời mới giải cứu được dân sự Ngài.

Biến cố quan trọng nhất trong đời Môi-se xảy ra tại núi Hô-rếp, nơi bụi gai cháy mà không tàn (Xuất Ê-díp-tô Ký 3). Tại đây, Đức Chúa Trời bày tỏ chính Ngài:

"Đức Chúa Trời phán rằng: Ta là Đấng Tự Hữu Hằng Hữu; rồi Ngài lại rằng: Hãy nói cho dân Y-sơ-ra-ên như vầy: Đấng Tự Hữu Hằng Hữu đã sai ta đến cùng các ngươi... Giê-hô-va, Đức Chúa Trời của tổ phụ các ngươi... ấy là danh đời đời của ta, ấy là danh nhớ đến trải các đời" (Xuất Ê-díp-tô Ký 3:14-15).

Danh xưng "Giê-hô-va" (יְהוָה - *YHWH*) từ gốc động từ "là" (הָיָה - *hāyâ*), bày tỏ bản chất tự hữu, hằng hữu, trung tín và giao ước của Đức Chúa Trời. Môi-se, từ chỗ tự ti ("Tôi là ai?" - Xuất Ê-díp-tô Ký 3:11), đã được Đức Chúa Trời hứa: "Ta sẽ ở cùng ngươi" (câu 12). Quyền năng không nằm ở con người Môi-se, mà ở Đấng đã sai phái ông. Dấu kỳ và phép lạ đi theo chức vụ của Môi-se (cây gậy biến thành rắn, tay bị phung rồi được lành) chính là minh chứng cho thẩm quyền đến từ Đức Giê-hô-va.

Với quyền năng của Đức Giê-hô-va, Môi-se đối diện với Pha-ra-ôn và giáng mười tai vạ xuống xứ Ê-díp-tô (Xuất Ê-díp-tô Ký 7-12). Mỗi tai vạ không chỉ là sự phán xét các thần của Ê-díp-tô (Dân Số Ký 33:4), mà còn bày tỏ uy quyền tối thượng của Đức Chúa Trời trên mọi lãnh vực của tạo vật. Đỉnh điểm là Lễ Vượt Qua, nơi huyết của chiên con được bôi lên mày cửa để thiên sứ hủy diệt "vượt qua" (Xuất Ê-díp-tô Ký 12:13). Đây là một hình bóng rõ ràng về Chúa Giê-xu, Chiên Con của Đức Chúa Trời, chịu chết để cứu chúng ta (I Cô-rinh-tô 5:7).

Tại núi Si-na-i, Môi-se đóng vai trò trung gian duy nhất giữa Đức Chúa Trời và dân Y-sơ-ra-ên để lập Giao Ước Cũ (Xuất Ê-díp-tô Ký 19-24). Ông lên núi nhận hai bảng đá chứng (Luật Pháp) được viết bởi chính ngón tay Đức Chúa Trời (Xuất Ê-díp-tô Ký 31:18). Điều này khiến ông trở thành hình bóng của Chúa Giê-xu Christ, Đấng Trung Gian của Giao Ước Mới và tốt hơn (Hê-bơ-rơ 8:6, 9:15). Môi-se là đầy tớ trung thành trong cả nhà Chúa, còn Đấng Christ là Con trai trên chính nhà Ngài (Hê-bơ-rơ 3:5-6).

Kinh Thánh không tô hồng Môi-se. Ông được mô tả là người "rất khiêm nhường hơn mọi người trên thế gian" (Dân Số Ký 12:3), nhưng cũng bộc lộ sự nóng giận, yếu đuối. Hành động đập hòn đá hai lần thay vì nói với nó như lệnh Chúa truyền (Dân Số Ký 20:7-12) đã khiến ông không được vào Đất Hứa. Sự phán xét này ngặt nghèo, nhưng nó dạy chúng ta một bài học sâu sắc về sự thánh khiết của Đức Chúa Trời và tầm quan trọng của việc tôn cao Danh Ngài (câu 12). Ngay cả người lãnh đạo vĩ đại nhất cũng phải vâng phục cách tuyệt đối. Tuy nhiên, ân điển vẫn hiện diện: Đức Chúa Trời vẫn cho phép ông nhìn thấy đất từ trên núi Nê-bô (Phục Truyền 34:1-4) và chính Ngài táng chôn ông (câu 6).

Chức vụ của Môi-se không kết thúc với sự qua đời của ông. Trong biến cố Hiển Dung trên núi cao, Môi-se hiện ra đàm đạo với Chúa Giê-xu về sự chết Ngài sẽ hoàn thành tại thành Giê-ru-sa-lem (Lu-ca 9:30-31). Sự hiện diện của Môi-se (đại diện cho Luật Pháp) và Ê-li (đại diện cho Các Tiên Tri) bên cạnh Chúa Giê-xu xác nhận rằng toàn bộ Cựu Ước đều qui hướng về và được làm trọn trong Ngài.

Sách Phục Truyền kết thúc bằng lời chứng: "Về sau, trong Y-sơ-ra-ên chẳng có tiên tri nào được dấy lên giống như Môi-se, mà Đức Giê-hô-va biết mặt giáp mặt" (Phục Truyền 34:10). Ông là tiêu chuẩn cho mọi tiên tri sau này, và chính ông đã tiên tri về một Đấng Tiên Tri sẽ đến, mà mọi người phải nghe theo (Phục Truyền 18:15) – đó chính là Chúa Giê-xu Christ (Công Vụ 3:22-23).

Cuộc đời Môi-se để lại nhiều bài học quý báu cho hành trình đức tin của chúng ta:

1. Được Chuẩn Bị Trong Sự Ẩn Giấu: Những giai đoạn "đồng vắng Ma-đi-an" trong đời sống chúng ta – nơi có vẻ như bị lãng quên, thất bại, hoặc chờ đợi – thường chính là thời gian Đức Chúa Trời huấn luyện, cắt tỉa và chuẩn bị chúng ta cho chức vụ tương lai. Đừng khinh thường những ngày nhỏ bé (Xa-cha-ri 4:10).

2. Sức Mạnh Đến Từ Sự Hiện Diện của Chúa: Câu hỏi then chốt không phải là "Tôi là ai?" hay "Tôi có khả năng gì?", mà là "Chúa có ở cùng tôi không?" và "Ngài sai tôi đi không?". Sự thành công trong chức vụ thuộc linh luôn được đo lường bằng sự vâng phục và nương cậy, không phải bằng thành tích.

3. Vai Trò Trung Gian Và Cầu Thay: Môi-se thường xuyên cầu thay cho dân sự phạm tội (Xuất Ê-díp-tô Ký 32:11-14, 30-32). Ông là gương mẫu cho sự cầu thay nhiệt thành. Chúng ta được kêu gọi để cầu nguyện cho Hội Thánh, cho những người lãnh đạo, và cho thế giới hư mất, noi gương Chúa Giê-xu là Đấng Trung Gian tối cao của chúng ta.

4. Nhìn Xa Hơn Sự Trừng Phạt Để Thấy Đất Hứa: Dù không được vào Ca-na-an theo xác thịt, Môi-se vẫn giữ vững đức tin (Hê-bơ-rơ 11:27). Ông nhìn xa hơn sự trừng phạt trần thấy để nhìn thấy "Đấng không thấy được" và phần thưởng thiên thượng. Chúng ta cũng được kêu gọi "nhìn xem Đức Chúa Giê-xu" (Hê-bơ-rơ 12:2), giữ vững đức tin giữa những thất vọng, biết rằng sự hiện diện đời đời với Chúa mới là Đất Hứa thật sự.

5. Luật Pháp Dẫn Đến Đấng Christ: Chức vụ của Môi-se với Luật Pháp cho thấy tội lỗi và sự bất lực của con người, và từ đó dẫn chúng ta đến với Chúa Giê-xu Christ, Đấng làm trọn luật pháp và ban cho chúng ta sự công bình, ân điển và năng quyền để sống đẹp lòng Đức Chúa Trời (Rô-ma 10:4; Ga-la-ti 3:24).

Môi-se là một nhân vật khổng lồ trong lịch sử cứu chuộc, một đầy tớ trung tín của Đức Chúa Trời. Qua cuộc đời ông, chúng ta thấy được quyền năng giải cứu, sự thánh khiết đòi hỏi, và lòng thương xót bao la của Đức Chúa Trời Giao Ước. Tuy vĩ đại, ông vẫn chỉ là người phàm, cần đến một Đấng Cứu Rỗi. Ông chỉ về Chúa Giê-xu, Đấng lớn hơn Môi-se, Đấng giải cứu chúng ta khỏi tội lỗi và sự chết đời đời, và dẫn dắt chúng ta vào sự an nghỉ thiên thượng thật sự. Hãy học nơi Môi-se sự khiêm nhường, lòng trung thành, và đức tin nơi lời hứa, nhưng luôn hướng mắt về Chúa Giê-xu Christ, "là Đấng sáng lập và làm trọn đức tin chúng ta" (Hê-bơ-rơ 12:2).