So sánh Tin Lành & Ngũ Tuần: Ê-phê-sô 4:4-5, Công Vụ 2, I Cô-rinh-tô 12-14
Trong cộng đồng Cơ Đốc giáo, có hai dòng chảy chính: Tin Lành truyền thống (thường được gọi là Evangelical) và phong trào Ngũ Tuần (Pentecostal) hoặc Đặc Sủng (Charismatic). Cả hai đều thuộc gia đình Tin Lành, cùng tin vào Chúa Giê-xu Christ là Chúa và Cứu Chúa, Kinh Thánh là Lời Đức Chúa Trời, và sự cứu rỗi bởi đức tin. Tuy nhiên, họ khác biệt trong việc hiểu về sự bày tỏ của Đức Thánh Linh và các ân tứ thuộc linh ngày nay. Ba phân đoạn Kinh Thánh then chốt thường được dùng để luận bàn là Ê-phê-sô 4:4-5 (sự hiệp một), Công vụ 2 (Ngày Lễ Ngũ Tuần), và I Cô-rinh-tô 12-14 (các ân tứ và việc sử dụng chúng). Bài viết này sẽ so sánh quan điểm Tin Lành và Ngũ Tuần qua lăng kính Kinh Thánh này.
1. Sự thống nhất trong Thánh Linh (Ê-phê-sô 4:4-5)
"Chỉ có một thân, một Thánh Linh, như anh em bởi chức vị mình đã được gọi đến một sự trông cậy mà thôi; chỉ có một Chúa, một đức tin, một phép báp-têm; chỉ có một Đức Chúa Trời và một Cha của mọi người, Ngài là trên cả mọi người, giữa mọi người và ở trong mọi người." (Ê-phê-sô 4:4-6). Sứ đồ Phao-lô nhấn mạnh đến sự hiệp một của Hội Thánh dưới sự lãnh đạo của Đức Thánh Linh. Dù có nhiều ân tứ, chức vụ, nhưng tất cả đều hướng đến mục đích xây dựng thân thể Đấng Christ.
Cả Tin Lành lẫn Ngũ Tuần đều đồng ý rằng sự hiệp một này là thiết yếu. Tuy nhiên, sự khác biệt nảy sinh khi xem xét các biểu hiện của Thánh Linh trong Hội Thánh ngày nay, đặc biệt là các ân tứ siêu nhiên như nói tiếng lạ, nói tiếng ngoại quốc (glossolalia), tiên tri, chữa bệnh, v.v. Nhóm Ngũ Tuần tin rằng các ân tứ này vẫn hiện diện và cần được thể hiện như trong thời Tân Ước, trong khi nhiều tín hữu Tin Lành truyền thống cho rằng chúng đã chấm dứt sau thời các sứ đồ (thuyết chấm dứt - cessationism) hoặc ít phổ biến hơn.
2. Biến cố Ngũ Tuần (Công vụ 2)
Công vụ 2 thuật lại việc Đức Thánh Linh giáng xuống trên các môn đồ vào ngày Lễ Ngũ Tuần: "Đến ngày lễ Ngũ Tuần, môn đồ nhóm họp tại một chỗ. Thình lình, có tiếng từ trời đến như tiếng gió thổi ào ào, đầy khắp nhà... Ai nấy đều được đầy dẫy Đức Thánh Linh, khởi sự nói các thứ tiếng khác, theo như Đức Thánh Linh cho mình nói." (Công vụ 2:1-4). Kết quả là nhiều người từ các nước nghe các môn đồ nói tiếng bản xứ của họ, và Phi-e-rơ giảng, có khoảng ba ngàn người tin Chúa.
Phong trào Ngũ Tuần nhấn mạnh rằng kinh nghiệm này là mẫu mực cho mọi tín hữu: mỗi Cơ Đốc nhân cần được đầy dẫy Đức Thánh Linh và nói tiếng lạ như dấu hiệu ban đầu. Họ trích Công vụ 10:44-46 và 19:6 để chứng minh rằng nói tiếng lạ đi kèm với việc nhận lãnh Thánh Linh. Đối với họ, "phép báp-têm bằng Thánh Linh" (baptism of the Holy Spirit) thường đi kèm với nói tiếng lạ, là một kinh nghiệm sau khi tin nhận Chúa.
Trái lại, nhiều tín hữu Tin Lành cho rằng biến cố Ngũ Tuần là sự kiện lịch sử duy nhất, đánh dấu sự ra đời của Hội Thánh. Nói tiếng lạ ở đây là ngôn ngữ loài người (xenolalia), không phải tiếng thiên thần. Họ chỉ ra rằng các đoạn khác (như Ê-phê-sô 1:13-14) dạy rằng khi một người tin nhận Chúa Giê-xu, họ đã được đóng ấn bởi Đức Thánh Linh, không cần thêm một kinh nghiệm riêng. Vì vậy, "phép báp-têm bằng Thánh Linh" là sự kiện một lần của Hội Thánh, còn cá nhân thì được đầy dẫy Thánh Linh để sống đắc thắng và phục vụ.
3. Các ân tứ thuộc linh (I Cô-rinh-tô 12-14)
Trong thư I Cô-rinh-tô, Phao-lô dành ba chương để bàn về các ân tứ Thánh Linh. Chương 12 liệt kê nhiều ân tứ khác nhau, từ sự khôn ngoan, tri thức, đức tin, chữa bệnh, làm phép lạ, nói tiếng lạ, tiên tri, v.v., nhấn mạnh rằng "có nhiều thứ ân tứ, nhưng chỉ có một Thánh Linh" (câu 4). Chương 13 là bài ca về tình yêu thương, đặt nền tảng cho việc sử dụng các ân tứ. Chương 14 hướng dẫn cụ thể việc dùng ân tứ nói tiếng lạ và tiên tri trong buổi nhóm, nhấn mạnh sự thông công và xây dựng Hội Thánh.
Phong trào Ngũ Tuần tin rằng tất cả các ân tứ được liệt kê vẫn còn hoạt động cho đến ngày nay, và tín hữu nên khao khát các ân tứ ấy, đặc biệt là nói tiếng lạ và tiên tri. Họ cho rằng sự chấm dứt một số ân tứ (I Cô-rinh-tô 13:8-10) chỉ xảy ra khi "sự trọn lành" đến, tức là khi Chúa tái lâm hoặc khi chúng ta được thấy mặt đối mặt, nên hiện tại các ân tứ vẫn cần thiết.
Quan điểm Tin Lành truyền thống thường dựa vào I Cô-rinh-tô 13:8-10: "Tình yêu thương chẳng hề hư mất bao giờ. Các lời tiên tri sẽ bị bãi bỏ, các thứ tiếng sẽ thôi, sự biết sẽ bị bãi bỏ... Khi sự trọn lành đến, thì sự bất toàn sẽ bị bãi đi." Họ giải thích "sự trọn lành" là sự hoàn tất của Kinh Thánh (toàn bộ Tân Ước) hoặc sự thành lập Hội Thánh đủ trưởng thành, do đó các ân tứ siêu nhiên như nói tiếng lạ và tiên tri đã hoàn thành vai trò lịch sử và không còn cần thiết. Một số tin rằng các ân tứ này vẫn có thể xảy ra nhưng hiếm và không nên tìm kiếm; một số khác (cessationists) tin chúng đã chấm dứt hoàn toàn.
4. So sánh quan điểm Tin Lành và Ngũ Tuần
Dưới đây là bảng tóm tắt sự khác biệt chính:
| Khía cạnh | Tin Lành (Evangelical) | Ngũ Tuần (Pentecostal) |
|---|---|---|
| Các ân tứ Thánh Linh | Phân biệt giữa ân tứ thường xuyên (dạy dỗ, khích lệ, giúp đỡ...) và ân tứ dấu kỳ (nói tiếng lạ, tiên tri, chữa bệnh). Thường tin rằng các ân tứ dấu kỳ đã chấm dứt hoặc không còn phổ biến. | Tin rằng tất cả ân tứ đều còn hoạt động và cần được thể hiện trong Hội Thánh. |
| Phép báp-têm bằng Thánh Linh | Xem như xảy ra ngay khi tin Chúa (Rô-ma 8:9; Ê-phê-sô 1:13). Đôi khi dùng từ "đầy dẫy Thánh Linh" như là sự tái lấp đầy để phục vụ. | Thường tin là một kinh nghiệm riêng biệt sau khi được cứu, thường đi kèm với nói tiếng lạ. |
| Nói tiếng lạ | Nhiều người cho rằng đó là ngôn ngữ thật (có thể hiểu) dùng trong thời Tân Ước để truyền giảng, không còn cần thiết khi Kinh Thánh hoàn tất. Một số tin rằng đó là ân tứ đặc biệt cho sứ đồ. | Tin rằng nói tiếng lạ là bằng chứng ban đầu của phép báp-têm Thánh Linh, và là công cụ cầu nguyện riêng tư, xây dựng cá nhân. |
| Tiên tri | Thường hiểu tiên tri Tân Ước không mang tính mặc khải mới ngoài Kinh Thánh, mà là lời khích lệ, an ủi, xây dựng dựa trên Lời Đức Chúa Trời. Một số tin rằng tiên tri đã chấm dứt. | Tin rằng tiên tri vẫn là lời trực tiếp từ Chúa cho Hội Thánh ngày nay, có thể mang tính hướng dẫn, cảnh báo, nhưng không mâu thuẫn với Kinh Thánh. |
| Quan điểm về Công vụ 2 | Là sự kiện lịch sử duy nhất, đánh dấu sự ra đời của Hội Thánh. Nói tiếng lạ ở đây là ngôn ngữ loài người, không phải tiếng thiên thần. | Là mẫu mực cho mọi tín hữu; nói tiếng lạ có thể là tiếng thiên thần (I Cô-rinh-tô 13:1) hoặc ngôn ngữ không biết. |
| Cách thức nhóm lại | Tập trung vào giảng dạy Lời Chúa, cầu nguyện, thờ phượng có trật tự. Ít khi có biểu hiện ồn ào. | Cho phép bộc phát, nói tiếng lạ công khai (có dịch), tiên tri, vỗ tay, nhảy múa... thường sống động. |
Dù có khác biệt, cả hai đều tôn trọng Kinh Thánh và mong muốn làm vinh hiển Chúa. Vấn đề then chốt là làm thế nào để duy trì sự hiệp một mà Ê-phê-sô 4:4-5 nhấn mạnh.
5. Ứng dụng thực tiễn cho Hội Thánh và cá nhân
- Tập trung vào Chúa Giê-xu và Lời Ngài: Dù theo truyền thống nào, trung tâm của đức tin phải là Chúa Giê-xu Christ, Đấng cứu chuộc. Hãy để Kinh Thánh hướng dẫn mọi suy nghĩ và hành động.
- Tôn trọng sự đa dạng trong thân thể Đấng Christ: Hội Thánh bao gồm nhiều chi thể với các ân tứ khác nhau. Đừng khinh dễ hay ganh tị (Rô-ma 12:3-8). Nếu bạn không tin vào các ân tứ siêu nhiên, hãy tôn trọng anh em nào tin, miễn là họ không đi ngược lại đức tin cơ bản.
- Tìm kiếm sự đầy dẫy Thánh Linh: Ê-phê-sô 5:18 dạy: "Đừng say rượu... nhưng phải đầy dẫy Đức Thánh Linh." Điều này nói đến việc để Thánh Linh kiểm soát đời sống chúng ta, bày tỏ trái Thánh Linh (Ga-la-ti 5:22-23). Đây là mệnh lệnh cho mọi tín hữu, không phân biệt truyền thống.
- Sử dụng ân tứ để xây dựng Hội Thánh: Dù bạn có ân tứ nào, hãy dùng nó để phục vụ và làm lợi ích cho thân thể (I Phi-e-rơ 4:10-11). Đừng tìm kiếm ân tứ vì sự hào nhoáng, nhưng vì tình yêu thương.
- Sống trong sự hiệp một: "Hãy chịu lấy nhau trong tình yêu thương, dùng dây hòa bình mà giữ gìn sự hiệp một của Thánh Linh." (Ê-phê-sô 4:2-3). Khi có bất đồng, hãy thảo luận với tinh thần khiêm nhường và yêu thương, không tranh cãi hơn thua.
- Kiểm nghiệm mọi sự: I Tê-sa-lô-ni-ca 5:19-22: "Đừng dập tắt Thánh Linh; chớ khinh dể các lời tiên tri; hãy xem xét mọi việc, điều lành thì giữ lấy, tránh mọi hình thức của sự ác." Cả hai phía đều có thể học từ lời khuyên này: đừng ngăn cản Thánh Linh, nhưng cũng phải thẩm định mọi điều dựa trên Kinh Thánh.
Kết luận
Sự so sánh giữa Tin Lành và Ngũ Tuần không nhằm phân chia mà để hiểu biết nhau hơn. Cả hai đều là một phần của thân thể Đấng Christ. Dù khác biệt về cách hiểu sự hành động của Đức Thánh Linh, họ vẫn cùng nhau tôn thờ Chúa Giê-xu và rao truyền Tin Lành cứu rỗi. Là tín hữu, chúng ta được kêu gọi sống trong sự hiệp một của Thánh Linh, yêu thương và xây dựng lẫn nhau. Hãy nhớ rằng mục tiêu tối thượng không phải là sở hữu các ân tứ ngoạn mục, mà là trở nên giống Chúa và làm vinh hiển Ngài.
Chúng ta hãy noi gương các tín hữu đầu tiên: "Các tín đồ cứ bền lòng giữ lời dạy của các sứ đồ, sự thông công, lễ bẻ bánh và sự cầu nguyện... ngợi khen Đức Chúa Trời và được đẹp lòng cả dân chúng." (Công vụ 2:42,47). Nguyện Chúa Thánh Linh dẫn dắt chúng ta vào mọi lẽ thật.