Giô-áp là ai trong Kinh Thánh?

Trong lịch sử hình thành vương quốc Y-sơ-ra-ên thống nhất và hùng mạnh dưới thời vua Đa-vít, có một nhân vật xuất hiện với tần suất dày đặc, đóng vai trò then chốt nhưng cũng đầy phức tạp và mâu thuẫn: Giô-áp, con trai của Xê-ru-gia, cháu của Đa-vít. Ông không chỉ là một vị tướng tài ba, "cánh tay phải" của Đa-vít trong những trận chiến quyết định, mà còn là một nhân chứng và đôi khi là tác nhân của những bi kịch đẫm máu trong hoàng tộc. Nghiên cứu về Giô-áp là nghiên cứu về sự trung thành lẫn phản bội, về lòng dũng cảm lẫn sự tàn nhẫn, và về cách quyền lực thế tục có thể làm méo mó lòng trung thành với Đức Chúa Trời và với vị vua được xức dầu của Ngài.

I. Thân Thế Và Sự Trỗi Dậy Của Một Vị Tướng (Giô-áp Là Ai?)

Theo 1 Sử-ký 2:16, Giô-áp là một trong ba người con trai của Xê-ru-gia, chị của vua Đa-vít. Điều này khiến ông vừa là cháu, vừa là tướng quân của Đa-vít. Hai người em của ông là A-bi-sai và A-sa-ên, đều là những dũng sĩ nổi tiếng (2 Sa-mu-ên 2:18). Tên của ông, "Giô-áp" (יוֹאָב - Yo'av) trong tiếng Hê-bơ-rơ có thể được hiểu là "Đức Giê-hô-va là Cha", một cái tên mang ý nghĩa tôn giáo sâu sắc, trái ngược với những hành động về sau của ông.

Sự trỗi dậy của Giô-áp gắn liền với sự nghiệp của Đa-vít. Khi Đa-vít còn bị Sau-lơ truy đuổi và sau đó làm vua tại Hếp-rôn, Giô-áp đã nhanh chóng thể hiện năng lực quân sự xuất chúng. Sự kiện quan trọng đầu tiên đưa ông lên vị trí tổng chỉ huy quân đội là trận chiến chống lại đội quân của Áp-ne, tổng tư lệnh dưới thời nhà Sau-lơ, tại hồ Ga-ba-ôn (2 Sa-mu-ên 2:12-32). Trong trận này, em trai ông là A-sa-ên bị Áp-ne giết chết, gieo mối thù hận sâu sắc trong lòng Giô-áp, một mối hận định hình nhiều hành động tương lai của ông.

II. Công Trạng Lớn: Kiến Tạo Vương Quốc Thống Nhất

Giô-áp là kiến trúc sư quân sự chính cho đế chế của Đa-vít. Những chiến công của ông được ghi lại rõ ràng:

• Chiếm Thành Giê-ru-sa-lem (Si-ôn): Khi Đa-vít muốn có một kinh đô trung lập, ông đã phán: "Hễ ai đánh dân Giê-bu-sít trước hết, sẽ làm trưởng và làm tướng" (1 Sử-ký 11:6). Giô-áp đã xông lên trước hết và chiếm được thành, từ đó chính thức được lập làm tổng tư lệnh quân đội (2 Sa-mu-ên 8:16; 1 Sử-ký 11:6).
• Đánh Bại Dân Am-môn và Sy-ri: Trong chiến dịch lớn chống lại Am-môn và các đồng minh Sy-ri của họ, Giô-áp và em trai A-bi-sai đã chia quân và giành chiến thắng vang dội. Giô-áp thể hiện tinh thần chiến đấu vì danh Chúa khi nói với em mình: "Ví bằng dân Sy-ri mạnh hơn anh, em sẽ đến giúp anh; còn nếu dân Am-môn mạnh hơn em, anh sẽ đến giúp em. Hãy vững lòng bền chí; chúng ta khá vì cớ dân ta và vì cớ các thành của Đức Chúa Trời chúng ta; nguyện Đức Giê-hô-va làm theo ý Ngài lấy làm tốt!" (2 Sa-mu-ên 10:9-12). Lời nói này cho thấy một Giô-áp có đức tin và sự tận tụy ban đầu.
• Chiến Dịch Bao Vây Ráp-ba: Ông chỉ huy cuộc bao vây kéo dài và cuối cùng đánh bại kinh đô Am-môn là Ráp-ba, nhưng đã khôn ngoan mời vua Đa-vít đến để chính tay vua chiếm lấy vương miện của vua Am-môn, tôn trọng uy quyền của chủ mình (2 Sa-mu-ên 12:26-29).

Rõ ràng, không có Giô-áp, có lẽ vương quốc của Đa-vít khó lòng mở rộng và củng cố được như vậy. Ông là công cụ sắc bén trong tay Đa-vít để thực hiện các cuộc chinh phạt.

III. Mặt Tối Của Quyền Lực: Những Vụ Giết Người Thương Tâm

Tuy nhiên, tính cách của Giô-áp ngày càng bộc lộ sự tàn nhẫn, thủ đoạn và xu hướng đặt quyền lực cá nhân lên trên mạng lệnh của vua và luật pháp của Đức Chúa Trời.

• Giết Áp-ne (2 Sa-mu-ên 3:22-30): Đây là hành động phản trắc nhất. Sau khi Áp-ne, cựu thù, đầu hàng và làm hòa với Đa-vít, Giô-áp đã lừa ông ta trở lại và ám sát để "báo thù cho máu của A-sa-ên, em mình". Hành động này không chỉ là tội giết người, mà còn là một đòn chính trị nhằm loại bỏ đối thủ cạnh tranh quyền lực quân sự, đồng thời gây rắc rối lớn cho Đa-vít, khiến vua phải than khóc và rủa sả gia đình Giô-áp ("Nguyện huyết Áp-ne đổ lại trên đầu Giô-áp và trên cả nhà cha nó!" - 2 Sa-mu-ên 3:29).
• Giết A-ma-sôn (2 Sa-mu-ên 20:4-10): Sau cuộc nổi loạn của Sê-ba, Đa-vít bổ nhiệm A-ma-sôn, cũng là một người cháu khác, làm tổng tư lệnh thay Giô-áp. Khi đuổi theo Sê-ba, Giô-áp đã giả vờ thân thiện, nắm râu hôn A-ma-sôn, rồi dùng gươm đâm chết ông ta ngay lập tức. Hành động này thể hiện sự xảo quyệt và lòng ghen ghét địa vị một cách tàn bạo.
• Vụ Giết U-ri (2 Sa-mu-ên 11:14-25): Dù không trực tiếp ra tay, Giô-áp là đồng lõa trong tội tày trời của Đa-vít. Theo chỉ thư mật của vua, ông đã cố ý sắp xếp để U-ri, người chồng ngay thẳng của Bát-sê-ba, tử trận. Ông đã tuân lệnh vua một cách mù quáng, thay vì can gián.
• Thái Độ Với Vua: Giô-áp nhiều lần tỏ ra tự phụ, thậm chí khiển trách vua Đa-vít (như trong chuyện than khóc Áp-sa-lôm - 2 Sa-mu-ên 19:5-7), và can thiệp vào chuyện kế vị bằng cách ủng hộ A-đô-ni-gia mà không hỏi ý Đa-vít (1 Các Vua 1:7).

IV. Sự Sụp Đổ Và Lời Trăn Trối Của Đa-vít

Bi kịch của Giô-áp là ông sống quá lâu để chứng kiến sự thay đổi của thời thế. Khi Sa-lô-môn lên ngôi theo ý chỉ của Đa-vít, số phận ông đã được định đoạt. Trong di chúc cuối cùng của mình, vua Đa-vít đã nói rõ với Sa-lô-môn về Giô-áp: "Lại, kìa, ngươi biết điều Giô-áp, con trai Xê-ru-gia, đã làm cho cha, tức là điều người đã làm cho hai quan tướng của Y-sơ-ra-ên... người đã giết hai người đó, làm đổ máu họ ra trong lúc hòa bình... Vậy, con khá cư xử cách khôn ngoan, chớ để tóc bạc nó xuống âm phủ cách bình yên" (1 Các Vua 2:5-6).

Đa-vít hiểu rằng công trạng quân sự không thể xóa bỏ tội giết người vô cớ. Khi Giô-áp ủng hộ A-đô-ni-gia và sau đó chạy trốn đến bàn thờ Đức Giê-hô-va để tị nạn, Sa-lô-môn đã ra lệnh xử tử ông tại đó, với lý do: "Hãy giết hắn, chôn đi, cất khỏi ta và khỏi nhà cha ta cái tội mà Giô-áp đã làm đổ máu vô cớ" (1 Các Vua 2:31). Cái chết của Giô-áp đánh dấu sự kết thúc của một thời đại chiến tranh và mở ra triều đại của sự khôn ngoan, thịnh vượng và trật tự dưới thời Sa-lô-môn.

V. Bài Học Ứng Dụng Cho Cơ Đốc Nhân Ngày Nay

Cuộc đời của Giô-áp là một bức tranh cảnh báo đầy đau thương, để lại nhiều bài học sâu sắc cho hành trình đức tin của chúng ta:

1. Trung Thành Tuyệt Đối Với Ai? Giô-áp trung thành với Đa-vít, nhưng sự trung thành đó bị pha tạp bởi lợi ích cá nhân, tham vọng quyền lực và mối thù riêng. Là Cơ Đốc nhân, chúng ta được kêu gọi đặt sự trung thành tuyệt đối lên Chúa Giê-xu Christ trước hết. Mọi mối quan hệ, công việc hay sự vâng phục thẩm quyền trần gian đều phải được đặt dưới sự vâng phục Đấng Christ (Công vụ 5:29).
2. Nguy Hiểm Của Mối Thù Và Sự Báo Thù: Mối thù vì cái chết của A-sa-ên đã ăn sâu vào lòng Giô-áp, dẫn ông đến hành động tội lỗi với Áp-ne. Kinh Thánh dạy: "Hỡi kẻ rất yêu dấu của tôi ơi, chính mình chớ trả thù ai, nhưng hãy nhường cho sự thạnh nộ của Đức Chúa Trời; vì có chép lời Chúa phán rằng: Sự trả thù thuộc về ta, ta sẽ báo ứng" (Rô-ma 12:19).
3. Quyền Lực Làm Mù Quáng: Chức vụ, địa vị lãnh đạo trong Hội Thánh hay xã hội là để phục vụ, không phải để thống trị (Mác 10:42-45). Giô-áp đã dùng quyền lực quân sự để bảo vệ vị trí của mình bằng mọi giá, kể cả tội ác. Chúng ta cần cảnh giác, luôn xét lòng mình dưới ánh sáng Lời Chúa.
4. Sự Vâng Phục Mù Quáng Và Trách Nhiệm Cá Nhân: Giô-áp vâng lời Đa-vít trong vụ giết U-ri. Dù là vâng lời cấp trên, ông vẫn phải chịu trách nhiệm về hành động của mình trước mặt Đức Chúa Trời. Điều này nhắc nhở chúng ta phải có lương tâm được Lời Chúa soi dẫn, biết phân biệt điều nào thuận theo ý Chúa, điều nào không.
5. Công Trạng Không Thể Chuộc Tội: Dù lập nhiều chiến công hiển hách, Giô-áp cuối cùng vẫn phải đối diện với công lý cho tội giết người vô cớ. Điều này minh họa một chân lý quan trọng: không có công đức nào của con người có thể xóa bỏ tội lỗi trước mặt Đức Chúa Trời thánh khiết. Sự cứu rỗi duy nhất đến bởi ân điển qua đức tin nơi sự chết chuộc tội của Chúa Giê-xu Christ trên thập tự giá (Ê-phê-sô 2:8-9).

Kết Luận

Giô-áp là một nhân vật không thể bỏ qua trong lịch sử cứu chuộc. Ông vừa là công cụ Đức Chúa Trời dùng để gây dựng vương quốc cho Đa-vít - đấng tiên tri về Chúa Giê-xu - vừa là một minh chứng đau lòng về sự sa ngã của con người trong quyền lực và tham vọng. Cuộc đời ông cho thấy Đức Chúa Trời vẫn có thể dùng những công cụ không toàn hảo để thực hiện mục đích tốt lành của Ngài, nhưng cuối cùng, mỗi người đều sẽ phải trả lời về những hành động của mình.

Là những người tin Chúa, chúng ta được kêu gọi học từ cả thành công lẫn thất bại của ông. Hãy dùng những ân tứ, vị trí Chúa ban để phục vụ và tôn vinh Ngài, với lòng trung thành thuần khiết hướng về Đấng Christ. Hãy để Lời Chúa rửa sạch mọi mối thù, kiềm chế mọi tham vọng ích kỷ, và dẫn dắt chúng ta bước đi trong sự vâng phục thánh khiết, biết rằng "Đức Chúa Trời chẳng hề vô chính đáng bỏ qua những việc như vậy" (Galati 6:7), nhưng Ngài cũng giàu lòng thương xót và tha thứ cho những ai thật lòng ăn năn, quay về với Ngài qua Chúa Cứu Thế Giê-xu.