Người Essenes Là Ai?
Trong bức tranh đa dạng của xã hội Do Thái vào thời kỳ Chúa Giê-xu giáng sinh, bên cạnh những nhóm người quen thuộc được nhắc đến trong Tân Ước như người Pha-ri-si, Sa-đu-sê, và Hê-rốt, còn tồn tại một cộng đồng bí ẩn và có ảnh hưởng sâu sắc: người Essenes. Họ không được Kinh Thánh trực tiếp đề cập bằng tên, nhưng sự hiện diện, lối sống và các bản thảo của họ đã làm sáng tỏ bối cảnh tôn giáo thời đó, giúp chúng ta hiểu rõ hơn về môi trường mà Chúa Cứu Thế đã bước vào. Bài nghiên cứu này sẽ khám phá lịch sử, niềm tin, và để lại những bài học thiết thực cho đời sống Cơ Đốc nhân ngày nay.
Người Essenes (hay Essaioi trong tiếng Hy Lạp) là một nhóm tôn giáo Do Thái phát triển mạnh mẽ từ khoảng thế kỷ thứ 2 trước Công Nguyên cho đến cuộc Khởi Nghĩa của người Do Thái chống lại La Mã năm 70 SCN. Các sử gia đương thời như Josephus, Philo của Alexandria, và Pliny the Elder đều có ghi chép về họ. Pliny thậm chí còn xác định vị trí chính của họ ở phía tây bờ Biển Chết, gần Ein Gedi – một mô tả phù hợp một cách đáng kinh ngạc với địa điểm khảo cổ Qumran, nơi tìm thấy Các Cuộn Sách Biển Chết (Dead Sea Scrolls).
Nguồn gốc của họ có lẽ bắt nguồn từ các cuộc khủng hoảng tôn giáo và chính trị thời kỳ Hy Lạp hóa, đặc biệt là dưới triều đại của Antiochus IV Epiphanes (khoảng 167 TCN), người đã báng bổ Đền Thờ. Nhiều học giả tin rằng Essenes là hậu duệ của nhóm “Hasidim” (người sùng đạo) được nhắc đến trong sách 1 Ma-ca-bê 2:42 (sách không có trong Kinh Thánh Khải Thị của Tin Lành), những người nhiệt thành với Luật Pháp và chống lại ảnh hưởng ngoại giáo. Họ rút lui vào sa mạc, không chỉ để tránh sự ô uế mà họ tin là đang thống trị Jerusalem, mà còn để chuẩn bị con đường cho Chúa, sống một đời sống thánh khiết trong sự chờ đợi cuộc chiến cuối cùng giữa “con cái sự sáng” và “con cái sự tối tăm”.
Lối sống và thần học của người Essenes được phác họa qua các tác phẩm của sử gia và đặc biệt là qua chính các Cuộn Sách Biển Chết.
1. Đời Sống Cộng Đồng và Khổ Hạnh: Họ thường sống trong các cộng đồng độc thân (mặc dù có bằng chứng về một nhánh cho phép kết hôn), chia sẻ của cải chung, tuân thủ một kỷ luật nghiêm ngặt. Đời sống của họ là sự lao động chăm chỉ (thường là nông nghiệp và thủ công), học tập Kinh Thánh liên tục, và những buổi cầu nguyện chung. Sự khổ hạnh này xuất phát từ lòng khao khát sự thánh khiết tuyệt đối.
2. Nghi Lễ Tắm Rửa và Sự Thanh Tẩy: Họ thực hành các nghi lễ tắm rửa hằng ngày, không chỉ cho mục đích vệ sinh mà là biểu tượng của sự thanh tẩy tâm linh liên tục. Điều này khiến chúng ta liên tưởng đến chức vụ của Giăng Báp-tít, người cũng làm phép báp-têm tại sa mạc Giu-đê gần sông Giô-đanh (Ma-thi-ơ 3:1-6). Có một sự tương đồng đáng chú ý, dẫn đến suy đoán rằng Giăng Báp-tít có thể đã từng tiếp xúc hoặc chịu ảnh hưởng bởi cộng đồng Essenes, mặc dù sứ điệp của ông hướng trực tiếp đến Đấng Messiah sắp đến (Giăng 1:29).
3. Sự Tôn Trọng Cực Độ với Luật Pháp (Torah): Người Essenes nổi tiếng với sự tuân giữ tỉ mỉ Luật Môi-se, thậm chí còn khắt khe hơn cả người Pha-ri-si. Họ có lịch riêng về ngày Sa-bát và các lễ hội, và tin rằng chỉ có họ mới là những người giữ Luật Pháp một cách đúng đắn. Họ cẩn thận sao chép và nghiên cứu Kinh Thánh, và các bản thảo Biển Chết đã chứng minh điều đó một cách xuất sắc, giúp bảo tồn văn bản Cựu Ước gần với nguyên bản nhất.
4. Quan Điểm Về Số Phận và Thuyết Tiền Định: Josephus ghi lại rằng người Essenes tin vào sự tiền định. Họ tin rằng mọi sự đều nằm trong sự kiểm soát chủ quyền của Đức Chúa Trời. Quan điểm này được phản ánh trong tác phẩm “Hiến Chương của Cộng Đồng” (Community Rule) từ Qumran, nói về việc Đức Chúa Trời đã định trước con đường của mỗi người.
5. Niềm Hy Vọng Thiên Sai và Sự Phán Xét Cuối Cùng: Giống như nhiều người Do Thái đương thời, họ trông đợi Đấng Messiah. Tuy nhiên, một số bản thảo Qumran dường như nói đến hai Đấng Messiah: một Đấng Messiah thuộc dòng tộc A-rôn (thầy tế lễ) và một Đấng Messiah thuộc dòng tộc Y-sơ-ra-ên (vua/chính trị). Họ sống trong sự chờ đợi một cuộc chiến vũ trụ sắp xảy ra, nơi Đức Chúa Trời sẽ tiêu diệt kẻ ác và thiết lập vương quốc của Ngài. Điều này tương đồng với tư tưởng khải huyền, nhưng khác biệt căn bản với sứ điệp của Chúa Giê-xu về Vương Quốc Đức Chúa Trời đã đến ngay trong hiện tại qua chính Ngài (Lu-ca 17:20-21).
Dù không được nêu tên, có những điểm tương đồng và tương phản quan trọng giữa Essenes và Cơ Đốc giáo sơ khai.
• Sự Tương Đồng: Cả hai nhóm đều nhấn mạnh đến sự cộng đồng, chia sẻ tài sản (xem Công Vụ 2:44-45), và trông đợi sự trở lại của Chúa trong sự phán xét. Cả hai đều coi trọng báp-têm/bể tắm như một dấu hiệu của sự thanh tẩy. Sự nhấn mạnh vào tình yêu thương anh em trong cộng đồng Essenes cũng gợi nhớ đến điều răn mới của Chúa Giê-xu (Giăng 13:34-35).
• Sự Khác Biệt Căn Bản:
- Trung Tâm của Đức Tin: Người Essenes tập trung vào Luật Pháp và sự tách biệt. Cơ Đốc giáo tập trung vào con người và công việc của Chúa Giê-xu Christ – sự chết và sống lại của Ngài vì tội lỗi của thế gian. Ân điển, chứ không phải sự tuân giữ luật lệ khổ hạnh, là nền tảng cứu rỗi (Ê-phê-sô 2:8-9).
- Sự Mặc Khải: Essenes tìm kiếm sự thánh khiết qua sự cô lập. Chúa Giê-xu sai các môn đồ Ngài đi vào thế gian (Ma-thi-ơ 28:19-20), sống như muối và ánh sáng (Ma-thi-ơ 5:13-16).
- Quan Điểm Về Đấng Messiah: Essenes trông đợi một Đấng Messiah chiến binh hoặc tư tế theo mô hình chính trị-tôn giáo. Chúa Giê-xu là Đấng Messiah chịu đau khổ, Đầy Tớ của Đức Giê-hô-va đã được tiên tri trong Ê-sai 53.
- Phương Cách Cứu Rỗi: Đối với Essenes, sự cứu rỗi gắn liền với việc gia nhập cộng đồng và tuân giữ luật lệ. Đối với Cơ Đốc nhân, sự cứu rỗi đến bởi đức tin nơi Christ và được bày tỏ qua tình yêu, nhưng không phải bởi công đức của sự tách biệt.
Từ nghiên cứu về người Essenes, chúng ta có thể rút ra những bài học quý giá và cả những lời cảnh báo:
1. Lòng Sốt Sắng Đối với Lời Chúa và Sự Thánh Khiết: Người Essenes dành cả đời để sao chép, nghiên cứu và sống theo Lời Chúa. Là Cơ Đốc nhân, chúng ta được kêu gọi để có cùng lòng khao khát ấy. “Hãy hết lòng tin cậy Đức Giê-hô-va, chớ nương cậy nơi sự thông sáng của con. Phàm trong các việc làm của con, khá nhận biết Ngài, thì Ngài sẽ chỉ dẫn các nẻo của con.” (Châm Ngôn 3:5-6). Việc nghiên cứu Kinh Thánh nghiêm túc, cá nhân và trong Hội Thánh, là nền tảng cho đời sống đức tin.
2. Cảnh Giác Về Chủ Nghĩa Hình Thức và Sự Tự Công Bố: Một cạm bẫy của Essenes (và cả người Pha-ri-si) là tin rằng sự thánh khiết đạt được qua những nghi lễ bên ngoài và sự tách biệt khỏi “thế gian ô uế”. Chúa Giê-xu dạy rằng sự ô uế đến từ bên trong lòng người (Mác 7:20-23). Bài học cho chúng ta là tránh rơi vào tinh thần phán xét, tự cho mình là công bình hơn người khác. Sự thánh khiết thật bắt nguồn từ mối liên hệ với Christ và được Đức Thánh Linh biến đổi từ bên trong.
3. Giá Trị của Sự Hiệp Một và Hỗ Trợ Trong Cộng Đồng Đức Tin: Mô hình cộng đồng của Essenes nhấn mạnh đến sự hỗ trợ và trách nhiệm lẫn nhau. Đây là một hình ảnh phản chiếu đẹp đẽ về Hội Thánh mà Chúa muốn: “Hãy mang lấy gánh nặng cho nhau, như vậy anh em sẽ làm trọn luật pháp của Đấng Christ.” (Ga-la-ti 6:2). Chúng ta được kêu gọi sống trong sự hiệp một, yêu thương và nâng đỡ nhau, không phải trong sự cô lập, mà trong sự gắn kết như thân thể của Đấng Christ.
4. Sự Chờ Đợi Tích Cực và Trung Tín: Người Essenes sống với niềm hy vọng cánh chung mạnh mẽ. Là Cơ Đốc nhân, chúng ta cũng sống với niềm hy vọng trọn vẹn về sự trở lại của Chúa Giê-xu. Tuy nhiên, sự chờ đợi của chúng ta không phải là rút lui khỏi thế giới, mà là sống cách trung tín và tích cực, làm việc lành, rao truyền Tin Lành, và quản lý tốt những gì Chúa giao phó cho đến ngày Ngài trở lại (Ma-thi-ơ 25:14-30).
5. Tìm Kiếm Sự Cân Bằng Giữa “Ở Trong Thế Gian” Nhưng “Không Thuộc Về Thế Gian”: Essenes chọn giải pháp triệt để: tách biệt hoàn toàn. Chúa Giê-xu cầu nguyện cho các môn đồ Ngài: “Con không cầu xin Cha cất họ khỏi thế gian, nhưng xin Cha gìn giữ họ cho khỏi điều ác. Họ không thuộc về thế gian, cũng như con không thuộc về thế gian.” (Giăng 17:15-16). Bài học cho chúng ta là tìm kiếm sự khôn ngoan của Chúa để sống thánh khiết, giữ vững căn tính thuộc linh, trong khi vẫn tham gia cách có trách nhiệm và đầy yêu thương vào xã hội xung quanh, để trở nên chứng nhân cho Chúa.
Người Essenes đại diện cho một sự đáp ứng đầy nhiệt huyết, nhưng cuối cùng là chưa trọn vẹn, đối với lời kêu gọi thánh khiết của Đức Chúa Trời. Họ tìm kiếm sự cứu rỗi qua sự tách biệt, luật lệ, và sự chờ đợi. Lịch sử của họ giúp chúng ta đánh giá cao hơn sự toàn vẹn và đầy đủ của Tin Lành: Đức Chúa Trời đã đến trong thế gian qua Chúa Giê-xu Christ, không phải để những người thánh khiết tìm kiếm Ngài trong sự cô lập, mà để Ngài tìm kiếm và cứu kẻ bị hư mất (Lu-ca 19:10).
Lòng sốt sắng của họ nhắc nhở chúng ta về tầm quan trọng của Lời Chúa, sự cầu nguyện và đời sống cộng đồng. Tuy nhiên, sự thất bại tiềm tàng của họ cảnh báo chúng ta chống lại chủ nghĩa hình thức và sự kiêu ngạo thuộc linh. Cuối cùng, câu trả lời không nằm ở sa mạc Qumran, mà ở trên đồi Gô-gô-tha và ngôi mộ trống. Sự thánh khiết và hy vọng đích thực mà chúng ta tìm kiếm chỉ có thể được tìm thấy trong mối tương giao sống động với Chúa Giê-xu Christ, Đấng Messiah đã đến, đã chết, đã sống lại, và sẽ trở lại. Ngài là sự viên mãn của mọi khải thị và niềm hy vọng.