Ranh giới là gì và liệu chúng có phù hợp với Kinh Thánh?

Trong thế giới hiện đại nơi các mối quan hệ trở nên phức tạp, khái niệm “thiết lập ranh giới” (boundaries) thường được thảo luận trong ngành tâm lý học. Tuy nhiên, nhiều tín hữu Cơ Đốc cảm thấy bối rối: Liệu việc đặt ra các giới hạn cho bản thân và người khác có phải là ích kỷ, thiếu tình yêu thương, hay đi ngược lại tinh thần hy sinh và phục vụ mà Kinh Thánh dạy hay không? Bài nghiên cứu chuyên sâu này sẽ khảo sát Kinh Thánh để tìm ra nguyên lý nền tảng về “ranh giới” theo ý muốn của Đức Chúa Trời, từ đó đưa ra những ứng dụng thực tiễn cho đời sống đức tin.

Ngay từ những câu đầu tiên của Kinh Thánh, chúng ta đã thấy Đức Chúa Trời – Đấng hoàn hảo và đầy tình yêu thương – thiết lập các ranh giới. Sáng-thế-ký 1:4 chép: “Đức Chúa Trời thấy sự sáng là tốt lành, bèn phân rẽ sự sáng với sự tối tăm.” Động từ “phân rẽ” (tiếng Hê-bơ-rơ: בָּדַל - “badal”) mang ý nghĩa chia tách, đặt một giới hạn, một đường phân cách rõ ràng. Đây không phải là hành động tiêu cực, mà là hành động của sự sáng tạo có trật tự, phân biệt điều tốt với điều không tốt, điều thánh với điều phàm.

Tiếp theo, Ngài thiết lập ranh giới cho không gian (bầu trời, biển, đất liền - Sáng-thế-ký 1:6-10), thời gian (ngày và đêm, các mùa - Sáng-thế-ký 1:14), và cả cho loài người. Trong Sáng-thế-ký 2:16-17, Đức Chúa Trời đặt cho A-đam một ranh giới rõ ràng: “Ngươi được tự do ăn hoa quả các thứ cây trong vườn; nhưng về cây biết điều thiện và điều ác thì chớ hề ăn đến; vì một mai ngươi ăn, chắc sẽ chết.” Ranh giới này không nhằm tước đoạt tự do, mà để bảo vệ, định hình mối tương giao giữa con người với Đấng Tạo Hóa và định nghĩa phạm vi tự do thật sự. Sự sa ngã chính là kết quả của việc vi phạm ranh giới đó.

Xuyên suốt Cựu Ước, Đức Chúa Trời liên tục kêu gọi dân sự Ngài sống “biệt riêng” (một hình thức ranh giới). Lê-vi Ký 20:26 ghi: “Các ngươi sẽ làm thánh cho ta, vì ta là Đức Giê-hô-va, vốn là thánh; ta đã phân rẽ các ngươi với các dân, để các ngươi thuộc về ta.” Từ “thánh” (tiếng Hê-bơ-rơ: קָדוֹשׁ - “qadosh”) nghĩa gốc là “được cắt ra, được biệt riêng”. Ranh giới ở đây là để bảo vệ căn tính và sự kêu gọi đặc biệt của họ.

Chúa Giê-xu Christ, là hiện thân của tình yêu thương trọn vẹn, cũng đã thiết lập những ranh giới lành mạnh trong chức vụ của Ngài.

1. Ranh giới về thời gian và không gian để tương giao với Chúa Cha: Dù rất bận rộn với chức vụ, Chúa Giê-xu thường xuyên tách riêng ra để cầu nguyện (Mác 1:35; Lu-ca 5:16). Ngài bảo vệ sự tĩnh lặng và kết nối thiết yếu đó.

2. Ranh giới trong các mối quan hệ: Chúa Giê-xu yêu thương mọi người, nhưng Ngài có những mức độ gần gũi khác nhau: đám đông, nhóm 70 môn đồ, nhóm 12 sứ đồ, và trong vòng 12 có 3 người thân cận nhất (Phi-e-rơ, Gia-cơ, Giăng). Ngài không cố gắng đáp ứng mọi nhu cầu của đám đông một cách vô điều kiện và đến kiệt sức. Mác 1:36-38 kể rằng khi mọi người đang tìm Ngài, Ngài đã rời đi nơi khác và nói: “Chúng ta hãy đi nơi khác, trong những làng xung quanh đây, để ta cũng giảng đạo ở đó nữa; vì ấy là cốt tại việc đó mà ta đã đến.” Ngài biết rõ ranh giới về sứ mệnh của mình.

3. Ranh giới về lời nói và sự đối đầu: Chúa Giê-xu không ngần ngại nói lời cứng rắn, thậm chí quở trách những người Pha-ri-si giả hình (Ma-thi-ơ 23) và khiển trách Phi-e-rơ: “Hỡi Sa-tan, hãy lui ra đằng sau ta! Ngươi làm gương xấu cho ta; vì ngươi chẳng nghĩ đến việc Đức Chúa Trời, song nghĩ đến việc người ta.” (Ma-thi-ơ 16:23). Đây là ranh giới bảo vệ chân lý.

Sứ đồ Phao-lô cũng thể hiện các ranh giới rõ ràng. Ông từ chối nuôi sống mình bằng chức vụ rao giảng ở Cô-rinh-tô để không trở thành gánh nặng và giữ uy tín cho Phúc Âm (1 Cô-rinh-tô 9:12, 15). Ông cũng quyết đoán đối mặt với Phê-rơ về việc giữ lập trường Phúc Âm (Ga-la-ti 2:11-14). Ông dạy Hội Thánh phải “lánh khỏi anh em nào ăn ở bậy bạ” (2 Tê-sa-lô-ni-ca 3:6), một ranh giới về kỷ luật để bảo vệ sự trong sạch của cộng đồng.

1. Ranh giới bắt nguồn từ sự quản lý trách nhiệm (Stewardship): Chúng ta không sở hữu đời sống mình, mà là quản gia của Đấng Christ (1 Cô-rinh-tô 6:19-20). Ranh giới giúp chúng ta quản lý tốt những gì Chúa giao: thời gian, sức lực, tài nguyên, cảm xúc, tâm linh. Ê-phê-sô 5:15-16 khuyên: “Vậy, hãy giữ cho khéo về sự ăn ở của anh em, chớ xử mình như người dại dột, nhưng như người khôn ngoan. Hãy lợi dụng thì giờ, vì những ngày là xấu.” Từ “lợi dụng” (tiếng Hy Lạp: ἐξαγοραζόμενοι - “exagorazomenoi”) có nghĩa mua chuộc, tận dụng tối đa cơ hội. Thiết lập ranh giới là để tận dụng thì giờ cách khôn ngoan.

2. Ranh giới phục vụ cho tình yêu thương đích thực, không chống lại nó: Ranh giới không phải là bức tường để cô lập, mà là cánh cổng có then cài. Nó giúp chúng ta yêu thương cách tự do và có chủ đích, chứ không vì bắt buộc, oán giận hay thao túng. Ga-la-ti 6:2-5 cung cấp sự cân bằng tinh tế: “Hãy mang lấy gánh nặng cho nhau... Vì mỗi người sẽ mang gánh nặng của mình.” “Gánh nặng” (tiếng Hy Lạp: βάρη - “bare”) ở câu 2 chỉ những nan đề quá sức, cần chia sẻ. Còn “gánh nặng” (tiếng Hy Lạp: φορτίον - “phortion”) ở câu 5 chỉ trách nhiệm cá nhân thông thường mà mỗi người phải tự mang. Ranh giới giúp phân biệt điều này.

3. Ranh giới bảo vệ sự thánh khiết và bình an: Châm-ngôn 4:23 dạy: “Khá cẩn thận giữ tấm lòng của con hơn hết, vì các nguồn sự sống do nơi nó mà ra.” “Giữ” (tiếng Hê-bơ-rơ: נָצַר - “natsar”) nghĩa là canh giữ, bảo vệ. Ranh giới là công cụ để canh giữ tấm lòng – nơi Chúa ngự – khỏi những ảnh hưởng độc hại, tội lỗi, và sự xâm lấn không cần thiết. 2 Cô-rinh-tô 6:14-18 nhấn mạnh ranh giới về sự đồng yêu thương với thế gian.

4. Ranh giới phải được thiết lập với sự khiêm nhường và ân điển: Mục đích không phải là kiểm soát hay trừng phạt người khác, mà để duy trì mối tương giao lành mạnh và vâng phục Chúa. Ê-phê-sô 4:15 dạy chúng ta nói ra sự thật “trong tình yêu thương”. Điều này bao gồm cả việc thông báo các giới hạn của mình một cách yêu thương.

1. Trong Đời Sống Cá Nhân Và Gia Đình:
• Ranh giới thời gian: Dành riêng thời gian “không làm phiền” để đọc Kinh Thánh, cầu nguyện. Bảo vệ thời gian cho gia đình, vợ/chồng, con cái khỏi sự xâm lấn của công việc hay phương tiện giải trí.
• Ranh giới cảm xúc: Từ chối nhận lấy trách nhiệm về cảm xúc của người trưởng thành khác. Không để người khác thao túng mình bằng cảm giác tội lỗi. Dạy con cái về các ranh giới thân thể và cảm xúc phù hợp.
• Ranh giới tài chính: Lập ngân sách, sống theo khả năng, học cách nói “không” với những khoản vay mượn không khôn ngoan hoặc áp lực đóng góp vượt quá khả năng (Châm-ngôn 22:7; 2 Cô-rinh-tô 9:7).

2. Trong Hội Thánh Và Chức Vụ:
• Phục vụ có giới hạn: Không nhận mọi việc. Tìm biết ân tứ và sự kêu gọi của mình để phục vụ trong phạm vi đó, tránh kiệt sức (Rô-ma 12:6-8).
• Ranh giới trong sự giúp đỡ: Phân biệt giữa việc giúp đỡ (giải quyết nhu cầu cấp thiết) và “cứu giúp” (làm thay trách nhiệm của người khác, khiến họ ỷ lại). Hãy hướng đến sự phục hồi và trưởng thành (2 Tê-sa-lô-ni-ca 3:10).
• Đối với những mối quan hệ độc hại: Áp dụng nguyên tắc của Chúa Giê-xu trong Ma-thi-ơ 18:15-17. Nếu ai đó liên tục vi phạm, từ chối ăn năn và gây tổn thương, bước cuối cùng là “hãy coi người đó như người ngoại.” Đây không phải là cắt đứt tình yêu thương hay lời cầu nguyện, mà là thay đổi cách thức tương tác để bảo vệ bản thân và Hội Thánh.

3. Trong Thế Giới:
• Ranh giới về đạo đức: Dứt khoát nói “không” với cám dỗ và những đề nghị trái với Lời Chúa, như Giô-sép đã làm (Sáng-thế-ký 39:7-12).
• Ranh giới về thông tin: Bảo vệ tâm trí khỏi những luồng thông tin ô uế, tiêu cực triền miên (Phi-líp 4:8).

Thiết lập ranh giới lành mạnh không phải là sự ích kỷ của Cơ Đốc giáo, mà là sự khôn ngoan và trách nhiệm của Cơ Đốc giáo. Nó bắt nguồn từ chính bản tính của Đức Chúa Trời – Đấng thiết lập trật tự và sự phân biệt. Chúa Giê-xu Christ, Đấng hoàn hảo, đã mẫu mực trong việc này. Ranh giới giúp chúng ta:

• Sống đúng với căn tính là con cái Đức Chúa Trời, được biệt riêng ra thánh.
• Yêu thương cách chân thật, không giả hình hay đầy oán giận.
• Quản lý tốt những món quà Chúa ban.
• Bảo vệ sự bình an và sức khỏe thuộc linh mà Chúa muốn chúng ta có.

Hãy cầu xin Chúa ban sự khôn ngoan (Gia-cơ 1:5) để biết đặt những ranh giới phù hợp, với thái độ khiêm nhường và lòng yêu thương. Khi chúng ta học vâng theo các ranh giới thánh của Chúa và thiết lập những ranh giới lành mạnh cho đời sống mình, chúng ta sẽ kinh nghiệm sự “tự do đầy trọn” mà Đấng Christ hứa ban (Giăng 8:36) – tự do để phục vụ, yêu thương và sống một đời sống đẹp ý Ngài.