Người Cơ Đốc nên học được gì từ Luật Môi-se?

Trong hành trình đức tin, nhiều Cơ đốc nhân thường đặt câu hỏi về vị trí và giá trị của Luật Môi-se (hay Kinh Luật, Torah) trong đời sống Tân Ước. Có phải chúng ta đã hoàn toàn thoát khỏi Luật pháp và không cần quan tâm đến nó nữa? Trái ngược với suy nghĩ đó, sứ đồ Phao-lô, người hùng biện cho ân điển, đã tuyên bố: “Vậy, chúng ta nhơn đức tin mà bỏ luật pháp hay sao? Chẳng hề như vậy! Trái lại, chúng ta làm vững bền luật pháp” (Rô-ma 3:31). Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu khám phá những bài học quý giá, sâu sắc mà người Cơ đốc ngày nay có thể và nên học được từ Luật Môi-se, dưới ánh sáng trọn vẹn của Chúa Giê-xu Christ.

Trước khi đi vào bài học ứng dụng, chúng ta cần định hình thần học đúng đắn về Luật pháp. Từ “Luật” trong Tân Ước (Hy văn: nomos) thường chỉ toàn bộ Kinh Luật của Môi-se (Ngũ Kinh). Trong tiếng Hê-bơ-rơ, từ “Torah” (תּוֹרָה) mang nghĩa nguyên thủy là “sự chỉ dạy”, “sự hướng dẫn” hơn là một bộ luật cứng nhắc. Luật Môi-se không phải là một phương cách để con người tự cứu mình, nhưng là một phần trong kế hoạch mặc khải tiệm tiến của Đức Chúa Trời.

Theo thần học Cải chánh, Luật pháp có ba chức năng chính (Three Uses of the Law):

• Chức năng Gương soi (Usus Elenchticus): Như tấm gương hoàn hảo để phơi bày tội lỗi và sự bất toàn của con người, dẫn chúng ta đến chỗ nhận biết mình cần một Đấng Cứu Thế. “Vả, chẳng có một người nào bởi việc làm theo luật pháp mà sẽ được xưng công bình trước mặt Ngài, vì luật pháp cho người ta biết tội lỗi” (Rô-ma 3:20).
• Chức năng Xã hội/Dân sự (Usus Civilis): Để kiềm chế tội ác và duy trì trật tự công cộng trong xã hội, qua các hình phạt và quy tắc công bằng.
• Chức năng Hướng dẫn (Usus Didacticus): Là kim chỉ nam dạy dỗ người đã được tái sinh về ý muốn tốt lành, thánh khiết của Đức Chúa Trời. “Luật pháp là thánh, điều răn cũng là thánh, công bình và tốt lành” (Rô-ma 7:12).

Chính Chúa Giê-xu đã tóm tắt và làm ứng nghiệm trọn vẹn Luật pháp: “Các ngươi đừng tưởng ta đến đặng phá luật pháp hay là lời tiên tri; ta đến, không phải để phá, song để làm cho trọn” (Ma-thi-ơ 5:17). Do đó, người Cơ đốc học Luật Môi-se không phải để sống dưới nó như một giao ước cứu rỗi, mà để thấu hiểu bản chất thánh khiết của Đức Chúa Trời và lòng biết ơn sâu xa hơn về sự chu toàn luật pháp của Đấng Christ.

1. Bài Học về Bản Tính Thánh Khiết Tuyệt Đối của Đức Chúa Trời:
Luật Môi-se là sự bày tỏ rõ ràng nhất về tính cách thánh khiết, công bình và yêu thương của Đức Chúa Trời. Các luật lệ về sự tinh sạch (Lê-vi Ký 11-15) không chỉ là quy tắc vệ sinh, nhưng dạy về sự phân cách giữa thánh và tục, giữa sạch và ô uế. Nguyên tắc “Các ngươi phải nên thánh, vì ta là Đức Giê-hô-va, Đức Chúa Trời các ngươi, vốn là thánh” (Lê-vi Ký 19:2) vang vọng xuyên suốt Tân Ước: “Hãy nên thánh, vì ta là thánh” (I Phi-e-rơ 1:16). Luật pháp cho thấy Đức Chúa Trời không chỉ quan tâm đến hành động bên ngoài, mà cả động cơ, tư tưởng và tấm lòng bên trong (Xuất Ê-díp-tô 20:17; Phục-truyền 6:5).

2. Bài Học về Bản Chất Tội Lỗi và Sự Cần Thiết của Hy Sinh Chuộc Tội:
Hệ thống tế lễ phức tạp (Lê-vi Ký 1-7) là một hình ảnh sống động, một “tutor” (người dẫn dắt, Hy văn: paidagōgos) dẫn chúng ta đến với Chúa Giê-xu (Ga-la-ti 3:24). Mỗi con sinh tế không tì vết, huyết đổ ra, sự chết thay thế đều rao báo trước về Chiên Con của Đức Chúa Trời, là Đấng “cất tội lỗi thế gian đi” (Giăng 1:29). Qua đó, chúng ta hiểu sự nghiêm trọng của tội lỗi (tiền công của tội lỗi là sự chết – Rô-ma 6:23) và giá trị vô hạn của sự chuộc tội hoàn hảo trong Đấng Christ.

3. Bài Học về Nguyên Tắc Yêu Thương và Công Lý Xã Hội:
Luật Môi-se chứa đựng những nguyên tắc vĩnh cửu về đạo đức xã hội, phản ánh trái tim công bình của Đức Chúa Trời. Các luật về năm sa-bát, năm hân hỉ (Lê-vi Ký 25), việc quan tâm đến người nghèo, kẻ mồ côi, người góa bụa và khách lạ (Phục-truyền 24:17-22) cho thấy sự quan tâm của Ngài đối với những người dễ bị tổn thương nhất. Đây không phải là “luật xã hội chủ nghĩa”, mà là biểu hiện của giao ước: một dân tộc được Chúa thương xót cũng phải biết thương xót người khác. Chúa Giê-xu và các sứ đồ đã đưa những nguyên tắc này vào chiều sâu hơn (Ma-thi-ơ 25:31-46, Gia-cơ 1:27).

4. Bài Học về Sự Phụ Thuộc và Lòng Biết Ơn Trong Mọi Phương Diện Đời Sống:
Luật pháp thấm nhuần vào mọi ngõ ngách của cuộc sống: ăn uống, làm việc, nghỉ ngơi (ngày Sa-bát), quan hệ gia đình, kinh tế, tư pháp. Điều này dạy chúng ta rằng không có lĩnh vực nào thuộc về “đời sống thế tục” tách biệt khỏi Chúa. Mọi sự đều thuộc về Ngài. Nguyên tắc “Hãy hết lòng, hết linh hồn, hết sức, kính mến Giê-hô-va Đức Chúa Trời ngươi” (Phục-truyền 6:5) là nền tảng. Luật về các lễ hội (Lê-vi Ký 23) dạy dân Chúa biết dừng lại, nhớ về ơn cứu chuộc và tạ ơn Ngài trong mọi mùa của cuộc đời.

Làm thế nào để chúng ta, những người “không ở dưới luật pháp, nhưng ở dưới ân điển” (Rô-ma 6:14), có thể ứng dụng những bài học này?

1. Dùng Luật Pháp Như Một Tấm Gương để Tự Xét và Khiêm Nhường:
Mỗi khi đọc các điều răn tỉ mỉ, thay vì tự mãn hay lên án người khác, hãy để Luật pháp như một ánh sáng chiếu rọi vào góc khuất tâm hồn mình. Nó sẽ nhắc nhở ta về sự yếu đuối, thiếu sót và đưa ta chạy đến với ân điển tha thứ của Chúa Giê-xu. Đây là con đường dẫn đến sự khiêm nhường thật và lòng biết ơn sâu sắc hơn.

2. Khám Phá Sự Vinh Hiển của Đấng Christ Trong Các Hình Bóng:
Hãy đọc Cựu Ước với đôi mắt tìm kiếm Đấng Christ. Con sinh tế Isaac được thay thế bằng con chiên (Sáng-thế Ký 22) nói gì về Chúa Cha và Chúa Con? Cây gậy của Môi-se, con rắn đồng (Dân-số Ký 21), man-na... tất cả đều là hình bóng về Ngài (Giăng 3:14-15; 6:32-35). Việc này làm phong phú đức tin và sự thờ phượng của chúng ta.

3. Rút Ra Các Nguyên Tắc Đạo Đức Vĩnh Cửu Để Hướng Dẫn Đời Sống:
Mặc dù nhiều điều khoản nghi lễ và dân sự đã được ứng nghiệm, nhưng các nguyên tắc đạo đức vĩnh cửu đằng sau chúng vẫn còn giá trị. Ví dụ: luật không bịt mõm con bò đang đạp lúa (Phục-truyền 25:4) dạy nguyên tắc công bằng và sự quan tâm đến người lao động, được Phao-lô áp dụng cho người giảng Tin Lành (I Cô-rinh-tô 9:9-10). Chúng ta cần cầu xin sự khôn ngoan của Đức Thánh Linh để phân biệt và áp dụng các nguyên tắc này vào bối cảnh hiện đại.

4. Nuôi Dưỡng Lòng Thương Xót và Công Bình Xã Hội:
Tinh thần chăm sóc người yếu thế trong Luật Môi-se phải thúc đẩy Hội Thánh ngày nay dấn thân vào các công tác xã hội, không phải để tìm sự công bình, nhưng để bày tỏ tình yêu và lòng thương xót của Đấng Christ. Việc quan tâm đến công lý, môi trường, người nghèo là một phần trong sự vâng phục trọn vẹn Đấng đã làm trọn luật pháp.

5. Sống Đời Sống Thánh Khiết Trong Tự Do:
Mục đích của Luật pháp là dẫn chúng ta đến sự thánh khiết. Giờ đây, không phải chúng ta cố gắng giữ luật để được nên thánh, nhưng vì đã được nên thánh trong Đấng Christ, chúng ta mong muốn sống phù hợp với địa vị đó. Luật pháp trở thành bản phác thảo về đặc tính của Đức Chúa Trời mà Đức Thánh Linh muốn tạo dựng trong chúng ta. “Vì ấy chính Đức Chúa Trời cảm động lòng anh em vừa muốn vừa làm theo ý tốt Ngài” (Phi-líp 2:13).

Luật Môi-se là món quà quý giá từ Đức Chúa Trời, là “bóng của sự tốt lành ngày sau” (Hê-bơ-rơ 10:1). Đối với người Cơ đốc, nó không còn là bảng luật khắc trên đá đem đến sự kết tội, nhưng là sự chỉ dẫn khôn ngoen được viết bởi ngón tay của Đức Chúa Trời, dẫn chúng ta đến với Chúa Giê-xu Christ – Đấng đã viết luật pháp ấy trên bảng đất sét của lòng chúng ta bằng Thánh Linh của Ngài (II Cô-rinh-tô 3:3).

Học Luật Môi-se cách đúng đắn sẽ khiến chúng ta:
- Kính Sợ Chúa hơn khi thấy sự thánh khiết của Ngài.
- Yêu Mến Chúa Giê-xu hơn khi thấy sự hoàn hảo và sự chu toàn luật pháp của Ngài.
- Cảm Tạ Ân Điển hơn khi thấy tội lỗi mình được tha.
- Khao Khát Nên Thánh hơn khi thấy hình ảnh con người mới Ngài muốn tạo dựng.

Ước mong mỗi chúng ta, với tấm lòng được tự do trong ân điển, sẽ nghiền ngẫm Luật pháp của Chúa cách mới mẻ, không như một gánh nặng, mà như một kho báu khôn ngoan để “người ấy lấy làm vui vẻ về luật pháp của Đức Giê-hô-va, và suy gẫm luật pháp ấy ngày và đêm” (Thi-thiên 1:2), để đời sống chúng ta ngày càng phản chiếu vinh quang của Đấng đã làm trọn mọi điều đó thay cho chúng ta.