Thuyết Cánh Chung Khai Mạc là gì?
Trong thần học Tân Ước, có một khái niệm quan trọng giúp chúng ta hiểu được bản chất của thời đại hiện tại và mối liên hệ với những lời hứa tương lai của Đức Chúa Trời – đó là Thuyết Cánh Chung Khai Mạc (Inaugurated Eschatology). Học thuyết này giải thích rằng thời kỳ cuối cùng (cánh chung) đã bắt đầu với sự giáng sinh, chức vụ, sự chết và sự sống lại của Chúa Giê‑xu Christ, nhưng chưa được hoàn tất; nó đang diễn ra và sẽ được hoàn thành khi Ngài trở lại trong vinh hiển. Đây chính là mô hình “đã đến nhưng chưa hoàn tất” (already but not yet). Bài viết này sẽ khám phá nền tảng Kinh Thánh, những khía cạnh “đã” và “chưa”, cũng như ứng dụng thực tiễn cho đời sống Cơ Đốc nhân.
I. Nền Tảng Kinh Thánh của Thuyết Cánh Chung Khai Mạc
Thuyết Cánh Chung Khai Mạc bắt nguồn từ chính Kinh Thánh, đặc biệt là Tân Ước, khi các tác giả trình bày Chúa Giê‑xu là Đấng làm ứng nghiệm những lời tiên tri Cựu Ước về thời kỳ sau rốt.
1. Những lời tiên tri Cựu Ước về Ngày của Đức Giê‑hô‑va
Các tiên tri như Ê‑sai, Đa‑ni‑ên, Giô‑ên đã nói về “ngày của Đức Giê‑hô‑va” – thời kỳ Đức Chúa Trời can thiệp cách mạnh mẽ để cứu dân Ngài và đoán phát kẻ thù. Trong Ê‑sai 61:1–2 (KTHĐ 1925) chép: “Thần của Chúa Giê‑hô‑va ngự trên ta; vì Đức Giê‑hô‑va đã xức dầu cho ta, đặng giảng tin lành cho kẻ khó khăn… công bố năm thi ân của Đức Giê‑hô‑va, và ngày báo thù của Đức Chúa Trời chúng ta.” Chúa Giê‑xu áp dụng đoạn này cho chính Ngài tại hội đường Na‑xa‑rét và tuyên bố: “Hôm nay ứng nghiệm lời Kinh Thánh mà các ngươi mới vừa nghe” (Lu‑ca 4:21). Điều này cho thấy Ngài chính là Đấng Mê‑si mang đến thời kỳ sau rốt.
2. Sự công bố của Chúa Giê‑xu về Vương quốc Đức Chúa Trời
Chúa Giê‑xu bắt đầu chức vụ bằng lời tuyên bố: “Kỳ đã trọn, nước Đức Chúa Trời đã gần rồi; các ngươi hãy ăn năn và tin đạo Tin Lành” (Mác 1:15). Khi Ngài trừ quỷ, Ngài nói: “Nếu ta cậy Thánh Linh của Đức Chúa Trời mà trừ quỷ, thì nước Đức Chúa Trời đã đến trên các ngươi rồi” (Ma‑thi‑ơ 12:28). Tiếng Hy Lạp dùng thì hiện tại (ephthasen) mang nghĩa “đã đến, đã hiện diện”. Vì vậy, vương quốc Đức Chúa Trời không chỉ là một thực tại tương lai, mà đã bắt đầu hiện diện trong thế gian này qua Đức Chúa Giê‑xu Christ.
3. Những tuyên bố của các sứ đồ về “những ngày sau rốt”
Trong ngày Lễ Ngũ Tuần, sứ đồ Phi‑e‑rơ trích Giô‑ên 2:28–32 và nói: “Ấy là trong những ngày sau rốt, Đức Chúa Trời phán: Ta sẽ đổ Thánh Linh ta trên khắp mọi người” (Công vụ 2:17). Ông xác định rằng thời kỳ “những ngày sau rốt” đã bắt đầu với sự đổ đầy Thánh Linh. Tác giả Hê‑bơ‑rơ cũng viết: “Đức Chúa Trời… trong những ngày sau rốt nầy, Ngài phán dạy chúng ta bởi Con Ngài” (Hê‑bơ‑rơ 1:1–2). Như vậy, chúng ta hiện đang sống trong thời kỳ cuối cùng, bắt đầu từ lần đến thứ nhất của Đấng Christ.
4. Những hình ảnh “hoa quả đầu mùa” và “của cầm”
Phao‑lô sử dụng ngôn ngữ nông nghiệp và pháp lý để diễn tả sự khởi đầu của cánh chung. Trong 1 Cô‑rinhtô 15:20, ông gọi Chúa Giê‑xu là “trái đầu mùa của những kẻ ngủ” (ἀπαρχή, aparche). Sự sống lại của Ngài là sự bảo đảm cho sự sống lại của tất cả tín hữu trong tương lai. Tương tự, trong Ê‑phê‑sô 1:13–14, Phao‑lô mô tả Thánh Linh là “của cầm” (ἀρραβών, arrabōn) cho cơ nghiệp của chúng ta. Thánh Linh là sự đảm bảo rằng toàn bộ sự cứu rỗi sẽ được hoàn tất.
II. Những Khía Cạnh “Đã Đến” (Already)
Thuyết Cánh Chung Khai Mạc nhấn mạnh rằng một số yếu tố của thời kỳ sau rốt đã thực sự xuất hiện trong lịch sử và kinh nghiệm của Hội Thánh.
1. Vương quốc Đức Chúa Trời đã hiện diện
Qua Chúa Giê‑xu, quyền cai trị của Đức Chúa Trời đã được thiết lập trên đất. Ngài thể hiện quyền năng của vương quốc qua các phép lạ, sự tha tội, và chiến thắng các quyền lực tối tăm. Khi Ngài trừ quỷ, Ngài chứng tỏ rằng “kẻ mạnh” (Sa‑tan) đã bị trói và tài sản của hắn bị cướp (Ma‑thi‑ơ 12:29). Như vậy, vương quốc không còn là điều xa vời, mà đã xâm nhập vào thế gian này.
2. Sự cứu rỗi đã hoàn thành
Trên thập tự giá, Chúa Giê‑xu tuyên bố: “Mọi việc đã được trọn” (Giăng 19:30). Sự chết của Ngài đã đền tội cho nhân loại, và sự sống lại của Ngài xác nhận chiến thắng trên tội lỗi và sự chết. Mỗi tín hữu nhận được sự tha tội, được xưng công bình, và trở nên con cái Đức Chúa Trời ngay bây giờ (Rô‑ma 8:15–16).
3. Đức Thánh Linh đã được ban xuống
Đấng Mê‑si hứa sẽ ban Thánh Linh (Giăng 14:16–17), và lời hứa đó được ứng nghiệm vào Lễ Ngũ Tuần (Công vụ 2). Thánh Linh là dấu hiệu của thời kỳ mới; Ngài ban cho tín hữu năng lực, sự dạy dỗ, và sự hiện diện của Đức Chúa Trời. Ngài cũng là “ấn chứng” (Ê‑phê‑sô 1:13) và “của cầm” cho sự cứu rỗi cuối cùng.
4. Hội Thánh – dân mới của Đức Chúa Trời
Hội Thánh được thành lập, bao gồm những người từ mọi dân tộc, trở thành dân tộc thánh của Đức Chúa Trời (1 Phi‑e‑rơ 2:9). Sự hiệp một giữa người Do Thái và Dân Ngoại trong Hội Thánh là bằng chứng về ân điển của Đức Chúa Trời trong thời kỳ sau rốt (Ê‑phê‑sô 2:14–18).
5. Quyền năng của sự sống lại đang hoạt động
Mặc dù thân thể vật lý của chúng ta chưa được biến hóa, nhưng Phao‑lô dạy rằng chúng ta đã được “làm cho sống” cùng với Đấng Christ và được ngồi trong các nơi trên trời (Ê‑phê‑sô 2:5–6). Quyền năng phục sinh của Chúa Giê‑xu hiện đang hoạt động trong chúng ta, giúp chúng ta sống đời sống mới (Rô‑ma 6:4).
III. Những Khía Cạnh “Chưa Hoàn Tất” (Not Yet)
Bên cạnh những điều đã xảy ra, Kinh Thánh cũng dạy rằng nhiều lời hứa vẫn chưa được ứng nghiệm trọn vẹn. Chúng ta sống trong sự trông đợi sự hoàn tất cuối cùng.
1. Sự tái lâm hữu hình của Chúa Giê‑xu
Các thiên sứ nói với các môn đồ: “Giê‑xu nầy… sẽ trở lại cũng một cách như các ngươi đã thấy Ngài lên trời vậy” (Công vụ 1:11). Ngày ấy, “mọi mắt sẽ thấy Ngài” (Khải Huyền 1:7). Đây là hy vọnh lớn lao của Hội Thánh (Tít 2:13).
2. Sự sống lại của thân thể và sự phán xét cuối cùng
Khi Chúa trở lại, những người chết trong Christ sẽ sống lại với thân thể vinh hiển, không hư nát (1 Cô‑rinhtô 15:52–53). Tất cả mọi người sẽ đứng trước ngai phán xét: người tin được vào sự sống đời đời, kẻ không tin bị hình phạt đời đời (Khải Huyền 20:11–15).
3. Sự tiêu diệt cuối cùng của tội lỗi, Sa‑tan và sự chết
Mặc dù Chúa Giê‑xu đã đánh bại Sa‑tan trên thập tự giá (Cô‑lô‑se 2:15), nhưng hắn vẫn còn hoạt động như kẻ cáo buộc (Khải Huyền 12:10) và như sư tử rống (1 Phi‑e‑rơ 5:8). Đến ngày cuối cùng, hắn sẽ bị quăng vào hồ lửa (Khải Huyền 20:10). Tội lỗi và sự chết cũng sẽ bị tiêu diệt (1 Cô‑rinhtô 15:26).
4. Trời mới đất mới
Đức Chúa Trời sẽ tạo dựng trời mới đất mới, nơi công bình ngự trị (2 Phi‑e‑rơ 3:13; Khải Huyền 21:1). Tại đó, Đức Chúa Trời sẽ ở cùng dân Ngài, lau sạch mọi nước mắt, không còn sự chết, đau đớn, hay khóc lóc (Khải Huyền 21:3–4).
5. Sự hiện diện trọn vẹn của Đức Chúa Trời
Hiện nay chúng ta biết Chúa cách gián tiếp qua đức tin và Thánh Linh, nhưng đến lúc đó chúng ta sẽ thấy Ngài mặt đối mặt (1 Cô‑rinhtô 13:12; Khải Huyền 22:4).
IV. Sống Trong Sự Căng Thẳng “Đã” và “Chưa”
Đời sống Cơ Đốc nhân diễn ra trong khoảng giữa hai lần đến của Đấng Christ. Chúng ta vừa kinh nghiệm phước hạnh của vương quốc đã đến, vừa mong đợi sự hoàn tất. Sự căng thẳng này không phải là mâu thuẫn, mà là động lực cho đức tin, hy vọng và tình yêu.
- Hy vọng vững chắc: Chúng ta có lời hứa chắc chắn về tương lai vì Thánh Linh là của cầm (2 Cô‑rinhtô 5:5).
- Chiến đấu thuộc linh: Mặc dù chúng ta đã được giải thoát khỏi quyền lực của tội lỗi (Rô‑ma 6:18), chúng ta vẫn phải chiến đấu chống lại tội lỗi, thế gian và ma quỷ. Tuy nhiên, chúng ta chiến đấu từ vị trí chiến thắng của Christ.
- Kiên trì trong khổ nạn: Khổ nạn là phần của hiện tại, nhưng chúng ta biết rằng “sự đau đớn bây giờ chẳng đáng so sánh với sự vinh hiển hầu đến” (Rô‑ma 8:18).
- Lời cầu nguyện “Nước Cha được đến”: Khi cầu nguyện theo mẫu Chúa dạy, chúng ta xin Vương quốc Đức Chúa Trời được thể hiện đầy đủ trên đất cũng như đã được thể hiện nơi thiên đàng (Ma‑thi‑ơ 6:10).
V. Ứng Dụng Thực Tiễn Cho Đời Sống Cơ Đốc Nhân
Thuyết Cánh Chung Khai Mạc không chỉ là giáo lý trừu tượng; nó có ảnh hưởng thiết thực đến cách chúng ta sống mỗi ngày.
1. Sống với sự hiện diện của Vương Quốc
Vì vương quốc đã đến, chúng ta phải tìm kiếm nó trước hết (Ma‑thi‑ơ 6:33). Điều này có nghĩa là ưu tiên ý muốn Đức Chúa Trời, vâng phục Chúa Giê‑xu là Vua, và sống theo các giá trị của thiên đàng. Chúng ta không thuộc về thế gian này, nhưng chúng ta được sai vào thế gian để làm chứng cho vương quốc.
2. Dự phần vào sứ mạng của Chúa
Chúa Giê‑xu truyền lệnh: “Hãy đi dạy dỗ muôn dân, hãy nhân danh Đức Cha, Đức Con, và Đức Thánh Linh mà làm phép báp‑tem cho họ, và dạy họ giữ hết cả mọi điều mà ta đã truyền cho các ngươi” (Ma‑thi‑ơ 28:19–20). Sứ mạng rao giảng Phúc Âm và làm môn đồ là sự mở rộng của vương quốc. Chúng ta tham gia vào công việc đẩy lùi sự tối tăm và mang ánh sáng cứu rỗi đến cho mọi người.
3. Sống bởi Thánh Linh
Thánh Linh là dấu ấn của thời đại mới. Mỗi tín hữu được Thánh Linh ngự trị, và chúng ta phải bước đi theo Thánh Linh (Ga‑la‑ti 5:16). Nhờ đó, chúng ta kinh nghiệm bông trái Thánh Linh – yêu thương, vui mừng, bình an, nhịn nhục… (Ga‑la‑ti 5:22–23). Đồng thời, Thánh Linh ban cho chúng ta các ân tứ để phục vụ Hội Thánh (1 Cô‑rinhtô 12:7).
4. Kiên trì và hy vọng trong khổ nạn
Thế gian sẽ thù ghét Cơ Đốc nhân vì họ không thuộc về nó (Giăng 15:19). Nhưng chúng ta có niềm hy vọng lớn lao: Chúa sẽ trở lại và ban thưởng cho sự trung tín. Khi đối diện với khó khăn, chúng ta hãy nhớ lời Phao‑lô: “Vì tôi đoán rằng sự đau đớn bây giờ chẳng đáng so sánh với sự vinh hiển hầu đến, là sự sẽ bày ra trong chúng ta” (Rô‑ma 8:18).
5. Cầu nguyện “Nước Cha được đến”
Mỗi khi cầu nguyện, chúng ta hãy nhớ đến mục tiêu cuối cùng của Đức Chúa Trời và cầu xin Ngài mau đến. Lời cầu này củng cố chúng ta trong sự trông đợi tích cực và thôi thúc chúng ta sống thánh khiết (2 Phi‑e‑rơ 3:11–12).
Kết Luận
Thuyết Cánh Chung Khai Mạc là một khung thần học quý báu giúp chúng ta hiểu Kinh Thánh và đời sống Cơ Đốc. Nó cho thấy rằng qua Chúa Giê‑xu Christ, những lời hứa về thời kỳ sau rốt đã bắt đầu được ứng nghiệm, và chúng ta đang sống trong thời kỳ khai mạc của cánh chung. Chúng ta đã được cứu, đã nhận Thánh Linh, và đang nếm trước sự tốt lành của vương quốc. Đồng thời, chúng ta hướng về ngày hoàn tất, khi Chúa tái lâm, sự chết bị tiêu diệt, và Đức Chúa Trời sẽ ở cùng dân Ngài đời đời. Sống trong sự căng thẳng giữa “đã” và “chưa” không phải là bất ổn, mà là cơ hội để chúng ta sống bằng đức tin, tràn đầy hy vọng, và hăng hái phục vụ Chúa. Hãy để lẽ thật này định hình mọi khía cạnh đời sống chúng ta, giúp chúng ta bền đỗ cho đến cuối cùng.