Câu Chuyện Về A-háp Và Giê-sa-bên
Trong lịch sử của vương quốc Y-sơ-ra-ên phía Bắc, cặp vợ chồng A-háp và Giê-sa-bên nổi tiếng vì sự gian ác, thờ hình tượng, và sự đàn áp các tiên tri của Đức Giê-hô-va. Câu chuyện của họ được ghi lại chủ yếu trong các sách 1 Các Vua và 2 Các Vua, với sự xuất hiện của tiên tri Ê-li, người được Đức Chúa Trời sai đến để đối đầu với họ. Bài viết này sẽ khám phá chi tiết câu chuyện về A-háp và Giê-sa-bên, bối cảnh lịch sử, ý nghĩa thuộc linh và những bài học áp dụng cho đời sống Cơ đốc nhân ngày nay.
A-háp (trong tiếng Hê-bơ-rơ: אַחְאָב, có thể có nghĩa "anh của cha") là con trai của Vua Ôm-ri, lên ngôi vua Y-sơ-ra-ên vào khoảng năm 874 TCN và trị vì 22 năm tại Sa-ma-ri (1 Các Vua 16:29). Ôm-ri đã thiết lập một triều đại mạnh mẽ và củng cố liên minh với các nước láng giềng, trong đó có hiệp ước hôn nhân giữa A-háp và công chúa Giê-sa-bên, con gái của vua Ê-the-ba-anh (Ethbaal) xứ Si-đôn (1 Các Vua 16:31). Giê-sa-bên (אִיזֶבֶל, có nguồn gốc từ tiếng Phê-ni-xi, nghĩa là "Ba-anh là vua" hoặc "Ba-anh tồn tại") là một tín đồ nhiệt thành của thần Ba-anh và nữ thần A-sê-ra. Cuộc hôn nhân này, dù có lợi về mặt chính trị, lại vi phạm nghiêm trọng luật pháp Đức Chúa Trời cấm dân Y-sơ-ra-ên kết hôn với người ngoại bang thờ hình tượng (Phục Truyền 7:3-4).
Theo Kinh Thánh, A-háp "làm điều ác trước mặt Đức Giê-hô-va nhiều hơn các vua trước mình" (1 Các Vua 16:30). Ông không chỉ tiếp tục tội thờ bò vàng do Giê-rô-bô-am lập ra, mà còn thờ Ba-anh do ảnh hưởng của Giê-sa-bên. A-háp xây một đền thờ và bàn thờ cho Ba-anh tại Sa-ma-ri, dựng lên một hình tượng A-sê-ra, và khiến cả nước sa vào sự thờ hình tượng (1 Các Vua 16:32-33). Giê-sa-bên thì tích cực tiêu diệt các tiên tri của Đức Giê-hô-va, giết hại nhiều người và nuôi dưỡng 450 tiên tri Ba-anh cùng 400 tiên tri A-sê-ra (1 Các Vua 18:4,13,19). Bà trở thành biểu tượng của sự độc ác, mưu mô và thờ thần tượng trong toàn bộ Kinh Thánh.
Giữa bối cảnh suy đồi thuộc linh đó, Đức Chúa Trời sai tiên tri Ê-li đến tuyên bố rằng sẽ không có mưa hoặc sương nếu không bởi lời ông (1 Các Vua 17:1). Hạn hán kéo dài ba năm rưỡi (Gia-cơ 5:17) gây ra nạn đói khủng khiếp. Sau thời gian ẩn mình, Ê-li được lệnh đến gặp A-háp và đề nghị một cuộc thử thách trên núi Cạt-mên để xác định ai thật sự là Đức Chúa Trời: Đức Giê-hô-va hay Ba-anh.
Trên núi Cạt-mên, Ê-li đối diện với 450 tiên tri Ba-anh và 400 tiên tri A-sê-ra, cùng với đông đảo dân chúng Y-sơ-ra-ên (1 Các Vua 18:19-20). Ông đặt ra điều kiện: mỗi bên chuẩn bị một con bò làm của lễ thiêu, đặt trên củi, nhưng không đốt; rồi họ sẽ kêu cầu thần của mình, thần nào đáp lời bằng lửa thì là Đức Chúa Trời thật. Các tiên tri Ba-anh kêu cầu từ sáng đến trưa, nhảy múa, rạch mình, nhưng chẳng có tiếng trả lời (1 Các Vua 18:26-29). Đến phiên Ê-li, ông sửa lại bàn thờ Đức Giê-hô-va đã đổ nát, đặt của lễ, rồi đổ nước lên trên ba lần cho nước chảy đầy xung quanh. Ông cầu nguyện một lời ngắn gọn, và lửa từ trời giáng xuống thiêu hóa của lễ, củi, đá, bụi và cả nước trong mương. Dân chúng sấp mặt xuống tuyên xưng: "Giê-hô-va là Đức Chúa Trời! Giê-hô-va là Đức Chúa Trời!" (1 Các Vua 18:39). Ê-li ra lệnh bắt giết các tiên tri Ba-anh tại khe Ki-sôn.
Khi A-háp thuật lại sự việc cho Giê-sa-bên, bà tức giận và sai sứ đến nói với Ê-li: "Các thần giáng họa cho tôi nếu ngày mai giờ này ta không làm cho mạng sống ngươi giống như mạng sống của một người trong bọn họ" (1 Các Vua 19:2). Ê-li sợ hãi chạy trốn vào đồng vắng, đến núi Hô-rếp, nơi ông được Đức Chúa Trời an ủi và tiếp tục sứ mệnh.
Câu chuyện vườn nho của Na-bốt (1 Các Vua 21) cho thấy rõ hơn bản chất tham lam và tàn ác của A-háp và Giê-sa-bên. Na-bốt người Gít-rê-ên có một vườn nho gần cung điện mùa hè của A-háp tại Gít-rê-ên. A-háp muốn có mảnh đất đó để làm vườn rau, nên đề nghị mua hoặc đổi bằng một vườn nho khác tốt hơn. Nhưng Na-bốt từ chối vì kính sợ Đức Giê-hô-va; theo luật pháp Môi-se, đất đai là sản nghiệp gia đình, không được bán đứt (Lê-vi 25:23-28). A-háp trở về cung, nằm quay mặt vào vách, chán nản không ăn uống gì. Giê-sa-bên thấy vậy liền hỏi nguyên do, rồi bà mỉa mai: "Ông há chẳng cai trị trên Y-sơ-ra-ên sao? Hãy chổi dậy, ăn và vui lòng. Tôi sẽ ban cho ông vườn nho của Na-bốt" (1 Các Vua 21:7).
Giê-sa-bên bèn viết thư nhân danh A-háp, đóng ấn vua, gởi cho các trưởng lão và kỳ mục trong thành của Na-bốt. Thư yêu cầu họ tổ chức một phiên tòa, xui hai kẻ làm chứng gian buộc tội Na-bốt đã phạm thượng chống lại Đức Chúa Trời và vua. Họ làm y như vậy: Na-bốt bị ném đá đến chết. Ngay khi Na-bốt chết, Giê-sa-bên báo tin cho A-háp biết, và vua liền xuống chiếm lấy vườn nho.
Đức Giê-hô-va sai Ê-li đến gặp A-háp trong vườn nho vừa chiếm được và tuyên án phán xét: "Ngươi đã giết người, lại còn chiếm lấy sản nghiệp của người nữa sao? ... Chó sẽ liếm máu ngươi tại chỗ chó đã liếm máu Na-bốt" (1 Các Vua 21:19). Đối với Giê-sa-bên, Đức Chúa Trời phán: "Chó sẽ ăn thịt Giê-sa-bên tại thành lũy Gít-rê-ên" (câu 23). A-háp nghe lời tiên tri liền xé quần áo, mặc bao gai, ăn năn và đi nhuốm nhơ. Nhìn thấy sự hạ mình của A-háp, Đức Giê-hô-va tuyên bố sẽ giáng tai họa xuống nhà ông vào đời con trai ông, tức là Ngài hoãn sự phán xét đối với A-háp (câu 27-29).
Sau sự kiện vườn nho, A-háp còn sống thêm một thời gian. Trong 1 Các Vua 22, A-háp liên minh với Giô-sa-phát, vua Giu-đa, để tái chiếm Ra-mốt Ga-la-át từ tay vua Sy-ri. Trước khi ra trận, Giô-sa-phát muốn thỉnh ý Đức Giê-hô-va. A-háp triệu tập khoảng 400 tiên tri, tất cả đều báo điềm lành. Nhưng Giô-sa-phát nghi ngờ và hỏi còn có tiên tri nào khác của Đức Giê-hô-va không. A-háp nhắc đến Mi-chê, nhưng nói rằng ông ta thường nói xấu về vua. Dù vậy, Mi-chê được gọi đến và ban đầu cũng nói thuận theo đám đông, nhưng khi A-háp thúc ép, ông tiên tri rằng dân Y-sơ-ra-ên sẽ bị tan lạc và vua sẽ chết. Ông còn mô tả một cảnh tượng trên thiên đàng: một thần linh đề nghị trở thành thần dối trá để dụ A-háp đi đến chỗ chết (1 Các Vua 22:19-23). A-háp tức giận, ra lệnh giam Mi-chê.
A-háp quyết định cải trang để tránh bị nhận diện trong trận, còn Giô-sa-phát mặc vương bào. Vua Sy-ri ra lệnh cho các binh sĩ chỉ tập trung vào A-háp. Ban đầu họ tưởng Giô-sa-phát là A-háp nhưng nhận ra không phải và rút lui. Nhưng một người lính Sy-ri giương cung bắn đại, mũi tên trúng A-háp giữa khe áo giáp. Vua bị thương nặng, ra lệnh rút quân, đến chiều thì chết. Xe của vua được đem về Sa-ma-ri, và người ta rửa xe tại ao Sa-ma-ri, nơi chó đến liếm máu của vua, đúng như lời Ê-li đã tiên tri (1 Các Vua 22:34-38).
Sau khi A-háp chết, con trai là A-cha-xia lên ngôi rồi cũng chết, sau đó là Giô-ram (cũng gọi là Giô-ram) – con thứ của A-háp – làm vua. Đức Chúa Trời đã sử dụng Giê-hu, một viên tướng, để trừng phạt nhà A-háp. Tiên tri Ê-li-sê (học trò của Ê-li) xức dầu cho Giê-hu làm vua Y-sơ-ra-ên (2 Các Vua 9:1-10). Giê-hu đi đến Gít-rê-ên, nơi vua Giô-ram đang dưỡng bệnh. Giô-ram và A-cha-xia vua Giu-đa (cháu ngoại) ra đón Giê-hu. Khi Giô-ram thấy Giê-hu đến với vẻ mặt giận dữ, ông hỏi: "Có bình an chăng, Giê-hu?" Giê-hu đáp: "Bình an gì, trong lúc sự dâm loạn của Giê-sa-bên mẹ ngươi và thuật phù chú của bà còn nhiều như vậy?" (2 Các Vua 9:22). Giê-hu giương cung bắn Giô-ram, xác vua bị ném vào ruộng của Na-bốt, ứng nghiệm lời Đức Chúa Trời.
Khi Giê-hu vào thành, Giê-sa-bên đã nghe tin. Bà trang điểm, ngồi bên cửa sổ, và khi thấy Giê-hu, bà nói: "Hỡi kẻ giết chủ, ngươi có bình an chăng?" (2 Các Vua 9:31). Giê-hu ngước lên nhìn cửa sổ, hỏi: "Ai thuộc về ta? Ai?" Hai hoặc ba hoạn quan liếc xuống. Ông bảo: "Hãy ném nó xuống!" Họ ném Giê-sa-bên xuống, máu bà văng lên tường và ngựa, rồi bị ngựa chà đạp. Sau đó, khi Giê-hu vào ăn uống, ông nhớ đến Giê-sa-bên và ra lệnh chôn cất bà vì bà là con gái vua. Nhưng khi người ta đến thì chỉ còn thấy sọ, chân và bàn tay. Các tôi tớ báo: "Đó là lời của Đức Giê-hô-va đã phán bởi tôi tớ Ngài là Ê-li rằng: Chó sẽ ăn thịt Giê-sa-bên; thây của Giê-sa-bên sẽ như phân trên đồng ruộng, đến nỗi người ta không thể nói: Đây là Giê-sa-bên" (2 Các Vua 9:36-37). Đúng như lời tiên tri, chó đã ăn thịt bà, chỉ còn lại xương cốt.
Sau đó, Giê-hu tiêu diệt toàn bộ dòng dõi A-háp, giết 70 con trai của vua, các thân tín, thầy tế lễ của Ba-anh, và phá hủy đền thờ Ba-anh, hoàn thành sự phán xét của Đức Chúa Trời đối với nhà A-háp (2 Các Vua 10).
Câu chuyện về A-háp và Giê-sa-bên không chỉ là một ghi chép lịch sử, mà còn mang nhiều bài học thuộc linh sâu sắc cho mọi thời đại. Dưới đây là một số nguyên tắc có thể áp dụng vào đời sống cá nhân và cộng đồng:
A-háp đã vi phạm luật Chúa khi kết hôn với một người ngoại bang thờ hình tượng. Sự thỏa hiệp này đã dẫn dắt ông và cả dân tộc vào con đường thờ lạy thần tượng và xa rời Chúa. Đối với Cơ đốc nhân ngày nay, Lời Chúa cảnh báo: "Chớ mang ách chung với kẻ chẳng tin" (2 Cô-rinh-tô 6:14). Sự liên kết mật thiết với những người không cùng niềm tin có thể khiến chúng ta bị lôi kéo xa khỏi Chúa. Cần cẩn trọng trong các mối quan hệ, đặc biệt là hôn nhân, để không đánh mất lòng trung thành với Đấng Christ.
A-háp thèm muốn vườn nho của Na-bốt dẫn đến âm mưu giết người và chiếm đoạt tài sản. Hành động này vi phạm Điều răn thứ mười (Xuất Ê-díp-tô 20:17) và Điều răn thứ sáu (cấm giết người). Lòng tham không bao giờ được thỏa mãn; nó luôn đòi hỏi nhiều hơn và dẫn đến nhiều tội lỗi khác. Trong thời đại tiêu thụ ngày nay, chúng ta dễ bị cuốn vào sự ham muốn của cải vật chất, địa vị, hay thành công. Kinh Thánh dạy: "Sự tham tiền bạc là cội rễ của mọi điều ác" (1 Ti-mô-thê 6:10). Cơ đốc nhân cần tập luyện lòng biết đủ và công bình trong mọi giao dịch.
A-háp đã nghe nhiều lời tiên tri từ Ê-li và Mi-chê nhưng vẫn cứng lòng, cuối cùng hứng chịu sự phán xét. Dù có lúc ông ăn năn và được hoãn hình phạt, nhưng hậu quả vẫn đến với dòng dõi ông. Điều này nhắc nhở chúng ta phải khiêm nhường lắng nghe Lời Chúa và vâng theo sự sửa dạy của Ngài. "Hôm nay, nếu các ngươi nghe tiếng Ngài, thì chớ cứng lòng" (Hê-bơ-rơ 3:15).
Giê-sa-bên đã có ảnh hưởng lớn đến A-háp, xúi giục ông làm điều ác. A-háp không đủ mạnh mẽ để chống lại ảnh hưởng xấu của vợ. Điều này nhấn mạnh tầm quan trọng của việc chọn bạn đời kính sợ Chúa và cùng nhau xây dựng gia đình trên nền tảng Lời Chúa. Vợ chồng cũng có trách nhiệm giúp nhau sống công chính, chứ không dụ dỗ nhau phạm tội (1 Cô-rinh-tô 7:14; Ê-phê-sô 5:22-33).
Qua câu chuyện này, chúng ta thấy Đức Chúa Trời vừa công bình vừa nhân từ. Ngài không khoan nhượng tội lỗi, nhưng khi thấy A-háp ăn năn, Ngài đã hoãn sự phán xét. Điều này cho thấy Chúa luôn sẵn sàng tha thứ khi con người thật lòng hối cải. Tuy nhiên, sự trì hoãn không có nghĩa là bỏ qua; nếu không có sự thay đổi thật, hậu quả vẫn đến. "Đức Giê-hô-va chậm giận và đầy lòng nhân từ; Ngài tha thứ gian ác và tội lỗi; nhưng không kể kẻ có tội là vô tội" (Dân Số 14:18).
Tiên tri Ê-li đã đứng lên một mình chống lại sự thờ hình tượng và bất công. Ông là hình ảnh của những người can đảm sống cho lẽ thật, bất chấp sự chống đối. Trong xã hội hôm nay, Cơ đốc nhân cần có tinh thần đó: không thỏa hiệp với tội lỗi, dám lên tiếng cho công lý và chân lý, luôn nhớ rằng "Đức Chúa Trời chúng ta ở cùng chúng ta" (2 Các Vua 6:16).
Câu chuyện về A-háp và Giê-sa-bên là một bức tranh bi thảm về sự sa ngã của con người khi từ bỏ Đức Chúa Trời để chạy theo thần tượng và tham vọng. Tuy nhiên, qua đó, chúng ta cũng thấy được quyền năng và sự công bình của Đức Chúa Trời, Đấng không chịu bỏ qua tội lỗi nhưng cũng ban cơ hội ăn năn. Bài học từ cuộc đời họ nhắc nhở mỗi chúng ta phải cẩn trọng trong mọi lựa chọn, trung thành với Chúa, và khiêm nhường lắng nghe tiếng Ngài. Dù xung quanh có nhiều thách thức, chúng ta có thể tin cậy rằng Chúa vẫn đang cai trị và sự vâng lời Ngài luôn mang lại phước hạnh đời đời.