Kinh Thánh muốn nói gì khi phản đối 'đôi mắt kiêu ngạo'?

Trong Kinh Thánh, đặc biệt là sách Châm Ngôn, chúng ta bắt gặp cụm từ "đôi mắt kiêu ngạo" (hoặc "mắt tự cao") như một trong những điều Đức Giê-hô-va ghét cay ghét đắng. Điều này nhấn mạnh rằng sự kiêu ngạo không chỉ là một khuyết điểm nhỏ, mà là một tội lỗi nghiêm trọng trước mặt Chúa. Bài viết này sẽ khám phá ý nghĩa của "đôi mắt kiêu ngạo" dưới ánh sáng của Lời Chúa, nguyên nhân tại sao Chúa ghét nó, hậu quả của sự kiêu ngạo, và quan trọng hơn, cách chúng ta có thể sống khiêm nhường theo gương Chúa Giê-su Christ.

Ý nghĩa của "đôi mắt kiêu ngạo" trong Kinh Thánh

Trước tiên, hãy xem xét đoạn Kinh Thánh chính nói về "đôi mắt kiêu ngạo": "Có sáu điều Đức Giê-hô-va ghét, Và bảy điều Ngài lấy làm gớm ghiếc: Mắt tự cao, lưỡi dối trá, Tay làm đổ huyết vô tội, Lòng toan những mưu ác, Chân vội vàng chạy đến điều dữ, Kẻ làm chứng gian và nói điều dối, Và kẻ gây bất hòa giữa anh em." (Châm Ngôn 6:16-19, Bản Truyền Thống 1925). Ở đây, "mắt tự cao" (haughty eyes) đứng đầu danh sách bảy điều gớm ghiếc.

Trong tiếng Hê-bơ-rơ, cụm từ được dùng là "עֵינַיִם רָמוֹת" (đọc là "eynayim ramot"), có nghĩa đen là "đôi mắt được nâng lên". Điều này không chỉ nói đến hành động ngước mắt lên một cách kiêu hãnh, mà còn biểu thị thái độ tự cao, coi mình hơn người khác, xem thường người xung quanh. Một đôi mắt như vậy phản ánh một tấm lòng đầy sự kiêu ngạo.

Chúa Giê-su dạy: "Con mắt là đèn của thân thể. Nếu mắt ngươi sáng sủa thì cả thân thể ngươi được sáng láng; nhưng nếu mắt ngươi xấu, thì cả thân thể ngươi phải tối tăm." (Ma-thi-ơ 6:22-23). Qua đó, Ngài cho thấy rằng thái độ nội tâm được biểu lộ ra bên ngoài qua ánh mắt. Một đôi mắt kiêu ngạo phản chiếu một tấm lòng đầy sự tự cao và thiếu kính sợ Đức Chúa Trời.

Nhiều phân đoạn khác trong Kinh Thánh cũng nói về "mắt kiêu ngạo" hoặc "mắt tự cao", thường đi kèm với "lòng kiêu ngạo":

• "Kẻ nào có con mắt tự cao và lòng kiêu ngạo, ta chẳng thể chịu được." (Thi Thiên 101:5).
• "Mắt tự cao và lòng kiêu ngạo, Và đèn của kẻ ác, đều là tội lỗi." (Châm Ngôn 21:4).
• "Con mắt ngạo mạn của loài người sẽ bị hạ xuống, Và sự kiêu căng của người ta sẽ bị dằn xuống; Chỉ một mình Đức Giê-hô-va sẽ được tôn cao trong ngày đó." (Ê-sai 2:11).
• "Kẻ kiêu ngạo sẽ bị hạ xuống, mắt tự cao sẽ bị dằn xuống." (Ê-sai 5:15).
• "Chúa sẽ cứu dân khốn khổ, Nhưng hạ kẻ có mắt tự cao." (Thi Thiên 18:27).

Qua những câu này, chúng ta thấy "đôi mắt kiêu ngạo" là dấu hiệu bên ngoài của một tâm linh kiêu căng, không chịu khuất phục trước Đức Chúa Trời và không tôn trọng người khác.

Tại sao Đức Chúa Trời ghét "đôi mắt kiêu ngạo"?

Sự kiêu ngạo đối lập hoàn toàn với bản tính của Đức Chúa Trời. Kinh Thánh cho biết: "Đức Chúa Trời chống cự kẻ kiêu ngạo, nhưng ban ơn cho kẻ khiêm nhường." (Gia-cơ 4:6; 1 Phi-e-rơ 5:5). Chúa là Đấng Tạo Hóa, mọi sự đều thuộc về Ngài, thế nhưng Ngài lại hạ mình để yêu thương con người. Chúa Giê-su, dù là Đức Chúa Trời, đã "tự bỏ mình đi, lấy hình tôi tớ... hạ mình xuống, vâng phục cho đến chết, thậm chí chết trên cây thập tự" (Phi-líp 2:7-8). Trái lại, kiêu ngạo là bản chất của Sa-tan, kẻ đã nói: "Ta sẽ lên trời, sẽ nhắc ngai ta lên trên các ngôi sao Đức Chúa Trời... Ta sẽ bằng Đấng Rất Cao." (Ê-sai 14:13-14). Vì sự kiêu ngạo đó, hắn đã bị đuổi khỏi thiên đàng (Ê-xê-chi-ên 28:17).

Khi con người có "đôi mắt kiêu ngạo", họ đang phản chiếu tinh thần của Sa-tan: tự tôn, tự cho mình là trung tâm, không nhận biết mình lệ thuộc vào Chúa. Đó là thái độ phản loạn chống lại quyền tể trị của Đức Chúa Trời. Chúa ghét điều đó vì nó phá vỡ mối tương giao giữa Ngài và con người, đồng thời là nguồn cơn của mọi tội lỗi khác. Trong danh sách bảy điều gớm ghiếc, "mắt tự cao" đứng đầu, có lẽ vì nó là gốc rễ dẫn đến các tội như nói dối, làm đổ máu vô tội, toan mưu ác, v.v.

Châm Ngôn 8:13 tuyên bố: "Sự kính sợ Đức Giê-hô-va là ghét điều ác; Ta ghét sự kiêu ngạo, xấc xược, đường ác, và miệng gian tà." Rõ ràng, sự kính sợ Chúa không thể đi đôi với thái độ kiêu ngạo. Chúa ghét sự kiêu ngạo vì nó đi ngược lại với sự thờ phượng và vâng phục mà Ngài đáng nhận.

Hậu quả của sự kiêu ngạo

Kinh Thánh không thiếu những cảnh báo về hậu quả thảm khốc của sự kiêu ngạo. Một trong những câu nổi tiếng nhất là: "Sự kiêu ngạo đi trước, sự bại hoại theo sau, Và tánh tự cao đi trước sự sa ngã." (Châm Ngôn 16:18). Sự kiêu ngạo dẫn đến sự sụp đổ, cả về mặt thuộc linh lẫn thực tế.

Chúa Giê-su phán: "Ai tự nhắc mình lên sẽ bị hạ xuống, còn ai hạ mình xuống sẽ được tôn lên." (Ma-thi-ơ 23:12). Nguyên tắc này được thấy qua nhiều câu chuyện trong Kinh Thánh:

• Vua Nê-bu-cát-nết-sa kiêu ngạo khoe khoang về thành Ba-by-lôn do quyền năng và vinh hiển của mình, liền bị Đức Chúa Trời hạ xuống, phải sống như thú vật bảy năm cho đến khi nhận biết Ngài là Đấng Tối Cao (Đa-ni-ên 4:30-33).
• Vua Hê-rốt mặc áo hoàng báu, nhận sự tôn vinh của dân chúng như một vị thần, thì lập tức bị thiên sứ của Chúa đánh và chết (Công vụ 12:21-23).
• Người Pha-ri-si tự hào về sự công chính của mình, nhưng bị Chúa Giê-su quở trách và cảnh báo về sự đoán phạt (Lu-ca 18:9-14).

Ngoài ra, Ê-sai 2:12-17 mô tả ngày của Đức Giê-hô-va khi Ngài sẽ trừng phạt mọi sự kiêu ngạo: "Vì sẽ có một ngày của Đức Giê-hô-va vạn quân nghịch cùng mọi vật kiêu ngạo, cao tự đại, nghịch cùng mọi vật tự cao; và nó sẽ bị hạ xuống... Bấy giờ sự kiêu căng của loài người sẽ bị dằn xuống, sự ngạo mạn của người ta sẽ bị hạ đi; chỉ một mình Đức Giê-hô-va sẽ được tôn cao trong ngày đó."

Sự kiêu ngạo cũng gây tổn hại cho mối quan hệ giữa người với người. Nó khiến chúng ta xem thường anh em, không sẵn lòng tha thứ, và dễ xét đoán người khác. Nó làm chúng ta trở nên mù quáng trước lỗi lầm của mình và không chịu tiếp nhận sự sửa dạy.

Sự khiêm nhường – đối trọng với kiêu ngạo

Đối lập với "đôi mắt kiêu ngạo" là tấm lòng khiêm nhường. Khiêm nhường là đức tính được Chúa Giê-su thể hiện trọn vẹn và được Kinh Thánh hết lời ca ngợi.

Phi-líp 2:5-8 mô tả gương khiêm nhường tuyệt đỉnh của Chúa Giê-su: "Hãy có đồng một tâm tình như Đấng Christ đã có, Ngài vốn có hình Đức Chúa Trời, song chẳng coi sự bình đẳng với Đức Chúa Trời là sự nên nắm giữ; chính Ngài đã tự bỏ mình đi, lấy hình tôi tớ và trở nên giống như loài người; Ngài đã hạ mình xuống, vâng phục cho đến chết, thậm chí chết trên cây thập tự." Chúa Giê-su cũng rửa chân cho các môn đồ, dạy họ bài học về sự phục vụ khiêm nhường (Giăng 13:1-17).

Chúa dạy: "Phàm ai tự nhắc mình lên sẽ bị hạ xuống, còn ai tự hạ mình xuống sẽ được nhắc lên." (Lu-ca 14:11). "Hãy mang lấy ách của Ta, và học theo Ta; vì Ta nhu mì, khiêm nhường trong lòng; thì tâm hồn các ngươi sẽ được yên nghỉ." (Ma-thi-ơ 11:29).

Khiêm nhường không phải là tự hạ thấp mình một cách giả tạo, mà là nhận biết đúng vị trí của mình trước mặt Đức Chúa Trời và người khác: chúng ta là tạo vật, là tội nhân được cứu bởi ân điển, và mọi điều tốt lành đều đến từ Chúa. Người khiêm nhường không tìm kiếm vinh quang cho mình, nhưng quy vinh hiển về cho Chúa.

Những lời hứa dành cho người khiêm nhường thật phước hạnh: "Đức Chúa Trời chống cự kẻ kiêu ngạo, nhưng ban ơn cho kẻ khiêm nhường." (Gia-cơ 4:6). "Hãy hạ mình xuống dưới tay quyền phép của Đức Chúa Trời, hầu cho đến kỳ thuận hiệp Ngài nhắc anh em lên." (1 Phi-e-rơ 5:6). Khiêm nhường mở đường cho sự thông công mật thiết với Chúa và nhận được sự bình an Ngài ban.

Áp dụng thực tiễn – Làm thế nào để từ bỏ "đôi mắt kiêu ngạo"?

Đối diện với sự kiêu ngạo trong đời sống, chúng ta cần có những bước cụ thể để nuôi dưỡng tâm linh khiêm nhường và loại bỏ "đôi mắt kiêu ngạo".

1. Tự xét mình dưới ánh sáng Lời Chúa: Hãy thường xuyên cầu nguyện như Đa-vít: "Hãy dò xét tôi, Đức Chúa Trời ôi! và biết lòng tôi; hãy thử thách tôi, và biết tư tưởng tôi. Xin xem thử tôi có lối ác nào chăng, Xin dắt tôi vào con đường đời đời." (Thi Thiên 139:23-24). Tự hỏi: tôi có thường xuyên nhìn người khác với thái độ coi thường, phán xét hay tự cho mình hơn không? (Ga-la-ti 6:3).
2. Nhận biết ân điển cứu rỗi: "Vì nhờ ân điển, bởi đức tin, mà anh em được cứu, điều đó không phải đến từ anh em, bèn là sự ban cho của Đức Chúa Trời. Ấy chẳng phải bởi việc làm đâu, hầu cho không ai khoe mình." (Ê-phê-sô 2:8-9). Mọi thành tựu, tài năng, địa vị chúng ta có đều do Chúa ban. Chúng ta là tội nhân được cứu chỉ bởi ân điển; vậy chẳng có gì để tự hào về bản thân.
3. Sống khiêm nhường trong mối quan hệ: "Đừng làm sự gì vì lòng tranh cạnh hoặc vì hư vinh, nhưng hãy khiêm nhường, coi người khác như tôn trọng hơn mình. Mỗi người trong anh em chớ chăm về lợi riêng mình, nhưng phải chăm về lợi kẻ khác nữa." (Phi-líp 2:3-4). Hãy chủ động phục vụ người khác, làm những việc nhỏ nhất với tấm lòng yêu thương. Tham gia các công việc khiêm tốn trong Hội Thánh và cộng đồng.
4. Học theo gương Chúa Giê-su: Dành thời gian suy ngẫm về sự khiêm nhường của Chúa Giê-su qua các sách Phúc Âm. Ngài đã sống thế nào? Ngài đối xử với người tội lỗi, người bị xã hội khinh rẻ ra sao? Hãy noi gương Ngài.
5. Cầu nguyện và lắng nghe Lời Chúa: Cầu xin Chúa mỗi ngày giúp chúng ta nhận ra và từ bỏ sự kiêu ngạo. Xin Thánh Linh làm mới tâm trí, đem đến trái của Thánh Linh là "lòng nhân từ, khiêm nhường" (Ga-la-ti 5:22-23). Đọc Kinh Thánh đều đặn để được sửa dạy (2 Ti-mô-thê 3:16).
6. Tìm kiếm sự khuyên bảo và sự khiêm nhường trong cộng đồng Hội Thánh: Hãy ở trong mối thông công với các tín hữu trưởng thành, sẵn sàng tiếp nhận sự góp ý, sửa dạy. Khích lệ nhau sống khiêm nhường và nhắc nhở nhau tránh xa sự kiêu ngạo.

Kết luận

"Đôi mắt kiêu ngạo" là biểu hiện của một tấm lòng tự cao, đứng đầu trong danh sách bảy điều Đức Giê-hô-va ghét. Chúa ghét sự kiêu ngạo vì nó phản lại bản tính thánh khiết và khiêm nhường của Ngài, đồng thời là nguồn cơn của mọi tội lỗi. Hậu quả của kiêu ngạo là sự sụp đổ và đoán phạt. Ngược lại, Chúa ban ơn cho người khiêm nhường và hứa sẽ nâng họ lên. Là con cái Chúa, chúng ta được kêu gọi sống khiêm nhường như Chúa Giê-su Christ, Đấng đã hạ mình vì chúng ta. Hãy thường xuyên tự xét, nhận biết ân điển, phục vụ người khác, học theo Chúa và ở trong Lời Ngài. Nhờ đó, chúng ta có thể từ bỏ "đôi mắt kiêu ngạo" và bước đi trong sự khiêm nhường đẹp lòng Đức Chúa Trời.