Nên khen ngợi các bà đỡ Hê-bơ-rơ vì đã nói dối không?

Trong hành trình nghiên cứu Kinh Thánh, có những phân đoạn đặt ra những câu hỏi đạo đức sâu sắc, buộc chúng ta phải đào sâu không chỉ vào hành động, mà còn vào tấm lòng, động cơ và bối cảnh thần học. Câu chuyện về hai bà đỡ người Hê-bơ-rơ, Sê-phơ-ra và Phu-a, trong Xuất Ê-díp-tô Ký chương 1 là một trường hợp như vậy. Liệu chúng ta nên khen ngợi các bà đỡ vì đã nói dối không? Câu trả lời không đơn giản là "có" hay "không", mà mở ra một cuộc khảo sát phong phú về sự kính sợ Đức Chúa Trời, sự bảo vệ sự sống, sự khôn ngoan thiêng liêng, và cách Đức Chúa Trời nhìn xem tấm lòng con người trong những tình huống cực đoan của tội ác và áp bức.

Chúng ta bắt đầu với chính văn bản: Xuất Ê-díp-tô Ký 1:15-21 (Kinh Thánh Tin Lành Việt Ngữ 1925):

"Vua xứ Ê-díp-tô cũng phán cùng các bà đỡ của người Hê-bơ-rơ, một người tên Sếp-ra và một người tên Phu-a, rằng: Khi các ngươi đi rước thai cho người đàn bà Hê-bơ-rơ, hễ thấy sanh con trai, thì hãy làm cho chết đi; còn con gái, thì hãy để sống. Nhưng các bà đỡ kính sợ Đức Chúa Trời, chẳng làm theo lời vua Ê-díp-tô phán dặn, đều để sống các con trai. Vua xứ Ê-díp-tô bèn đòi các bà đỡ mà phán rằng: Sao các ngươi làm như vậy, để sống các con trai? Các bà đỡ tâu rằng: Ấy tại người đàn bà Hê-bơ-rơ chẳng phải như người đàn bà Ê-díp-tô; vì họ mạnh mẽ hơn, đã sanh nở trước khi bà đỡ đến. Đức Chúa Trời ban ơn cho các bà đỡ; dân sự gia thêm và trở nên đông đúc. Ấy vậy, vì bà đỡ có lòng kính sợ Đức Chúa Trời, nên Ngài làm cho nhà họ được thạnh vượng."

Bối cảnh ngay sau khi Giô-sép qua đời, một vị vua mới lên ngôi tại Ai Cập "chẳng biết Giô-sép" (câu 8). Sự thịnh vượng và gia tăng dân số của dân Y-sơ-ra-ên khiến Pha-ra-ôn lo sợ, dẫn đến các chính sách áp bức lao động khổ sai (câu 11-14). Khi biện pháp đó không hiệu quả, Pha-ra-ôn chuyển sang chính sách diệt chủng thụ động, ra lệnh cho các bà đỡ giết các bé trai sơ sinh người Hê-bơ-rơ. Đây là một mệnh lệnh trực tiếp vi phạm ý muốn tối cao của Đức Chúa Trời về sự tôn trọng sự sống (Sáng Thế Ký 9:6).

Hành động đầu tiên và căn bản của các bà đỡ được ghi lại: "các bà đỡ kính sợ Đức Chúa Trời, chẳng làm theo lời vua Ê-díp-tô phán dặn" (câu 17). Động cơ của họ rõ ràng: sự kính sợ Đức Chúa Trời (tiếng Hê-bơ-rơ: יָרֵא אֱלֹהִים, "yare Elohim") lớn hơn nỗi sợ hãi trước quyền lực của Pha-ra-ôn. Đây là nguyên tắc nền tảng: vâng phục Đức Chúa Trời hơn là vâng phục người ta (Công Vụ 5:29).

Khi bị Pha-ra-ôn chất vấn, họ đã đáp: "Ấy tại người đàn bà Hê-bơ-rơ chẳng phải như người đàn bà Ê-díp-tô; vì họ mạnh mẽ hơn, đã sanh nở trước khi bà đỡ đến." Đây có phải là một lời nói dối trắng trợn không?

• Cách giải nghĩa thứ nhất (Nghĩa đen): Lời nói này có thể chứa đựng một phần sự thật. Phụ nữ Hê-bơ-rơ, có lẽ do đời sống lao động vất vả, có thể có sức khỏe tốt và sinh nở nhanh. Các bà đỡ có thể "cố ý đến trễ" hoặc bố trí công việc để không kịp có mặt, do đó lời giải thích này không hoàn toàn sai sự thật về mặt kỹ thuật, nhưng nó che giấu ý định chủ động bất tuân mệnh lệnh của họ.
• Cách giải nghĩa thứ hai (Hành động khôn ngoan): Một số nhà giải kinh xem đây là một hình thức "sự khôn ngoan của con rắn" (Ma-thi-ơ 10:16) trong tình thế nguy hiểm. Họ không trực tiếp thừa nhận sự bất tuân, cũng không tố giác dân chúng, mà đưa ra một lời giải thích khiến Pha-ra-ôn khó lòng kiểm chứng hoặc bác bỏ, nhằm bảo vệ mạng sống của chính họ và tiếp tục công việc cứu mạng các trẻ thơ.
• Từ ngữ then chốt: Kinh Thánh không trực tiếp ghi nhận "Đức Chúa Trời khen ngợi họ vì lời nói dối đó". Điều được ghi nhận là: "Đức Chúa Trời ban ơn cho các bà đỡ... Ấy vậy, vì bà đỡ có lòng kính sợ Đức Chúa Trời, nên Ngài làm cho nhà họ được thạnh vượng." (câu 20-21). Sự ban ơn và ban phước của Đức Chúa Trời dựa trên lòng kính sợ Ngài và hành động bảo vệ sự sống vô tội của họ, chứ không nhất thiết phê chuẩn từng lời nói cụ thể.

Để hiểu đúng, chúng ta phải đặt câu chuyện này trong toàn bộ sự dạy dỗ của Kinh Thánh về sự thật.

• Điều Răn Thứ Chín: "Ngươi chớ nói chứng dối cho kẻ lân cận mình" (Xuất Ê-díp-tô Ký 20:16). Đây là tiêu chuẩn tuyệt đối của Đức Chúa Trời.
• Tân Ước dạy: "Vậy mỗi người trong anh em hãy chớ nói dối với kẻ lân cận mình" (Ê-phê-sô 4:25). Sự dối trá xuất phát từ ma quỷ, là cha của sự nói dối (Giăng 8:44).

Tuy nhiên, Kinh Thánh cũng ghi lại những trường hợp tương tự mà những người kính sợ Đức Chúa Trời đã nói những lời không đầy đủ sự thật để cứu mạng người: Ra-háb giấu các thám tử và nói dối quân của vua Giê-ri-cô (Giô-suê 2:4-6), và bà được khen về đức tin (Hê-bơ-rơ 11:31), không phải về lời nói dối. Tương tự, Đa-vít đã giả vờ điên cuồng để thoát khỏi tay vua A-kích (I Sa-mu-ên 21:13).

Điều này cho thấy một nguyên tắc quan trọng: Kinh Thánh ghi chép lịch sử một cách trung thực, kể cả những sai sót của các anh hùng đức tin, nhưng không có nghĩa là tán thành mọi hành động của họ. Sự ban ơn của Đức Chúa Trời thường là hành động của ân điển Ngài dành cho đức tin bất toàn, chứ không phải là sự phê chuẩn thần học cho mọi phương tiện họ sử dụng. Chúng ta thấy điều này rõ ràng trong đời sống của các tổ phụ như Áp-ra-ham (nói dối về Sa-ra) hay Gia-cốp (lừa gạt cha).

Câu chuyện này không được dùng như "giấy phép" để Cơ Đốc nhân nói dối trong những tình huống khó khăn. Thay vào đó, nó dạy chúng ta những bài học sâu sắc:

1. Thứ tự ưu tiên trong sự vâng phục: Khi luật pháp của con người mâu thuẫn trực tiếp với luật pháp của Đức Chúa Trời (ở đây là bảo vệ sự sống vô tội), nhiệm vụ của chúng ta là vâng phục Đức Chúa Trời. Sự "kính sợ Đức Chúa Trời" phải là la bàn đạo đức tối cao.
2. Đức Chúa Trời nhìn thấy tấm lòng: Đức Chúa Trời ban phước cho lòng kính sợ Ngài và sự dũng cảm đứng về phía sự sống của các bà đỡ. Ngài thấu hiểu những lựa chọn khó khăn của họ trong một hệ thống độc ác. Điều này an ủi chúng ta khi phải đối mặt với những tình thế tiến thoái lưỡng nan về đạo đức, rằng Chúa xét đoán dựa trên động cơ và sự kính sợ Ngài trong lòng chúng ta.
3. Sự khôn ngoan thiêng liêng trong thế giới phức tạp: Sống là Cơ Đốc nhân trong một thế giới sa ngã đôi khi đòi hỏi sự khôn ngoan phi thường (Gia-cơ 1:5). Chúng ta được kêu gọi phải "thật thà như chim bò câu, khôn ngoan như con rắn" (Ma-thi-ơ 10:16). Điều này có thể liên quan đến việc biết khi nào cần im lặng, khi nào cần nói, và cách nói để bảo vệ người vô tội mà không phạm vào tội ác khác.
4. Ân điển bao phủ sự bất toàn: Câu chuyện này là một minh họa đẹp về ân điển. Các bà đỡ không hoàn hảo, nhưng đức tin và lòng kính sợ Chúa của họ đã đẹp lòng Ngài. Họ được kể vào trong dòng lịch sử cứu rỗi, góp phần bảo vệ dân tộc mà qua đó Đấng Mê-si-a sẽ ra đời. Hành động của họ, dù không hoàn hảo, đã phục vụ cho mục đích cao cả của Đức Chúa Trời.

Vậy, chúng ta nên khen ngợi các bà đỡ Hê-bơ-rơ? Có, nhưng không phải vì "lời nói dối" của họ. Chúng ta khen ngợi và học tập từ họ về:

• Lòng kính sợ Đức Chúa Trời vượt trên mọi nỗi sợ trần gian.
• Lòng can đảm bất tuân mệnh lệnh bất chính để bảo vệ sự sống vô tội.
• Đức tin hành động trong hoàn cảnh nguy hiểm.
• Tấm lòng đặt ý muốn và luật pháp của Đức Chúa Trời lên trên hết.

Kinh Thánh không trình bày họ như những hình mẫu của sự trung thực hoàn hảo, mà như những nữ anh hùng của đức tin thực tế trong một thế giới đầy tội ác. Sự ban phước của Đức Chúa Trời dành cho họ nhắc nhở chúng ta rằng, Ngài tìm kiếm những tấm lòng hướng về Ngài và về điều thiện. Trong những tình huống cực kỳ khó xử về đạo đức, thay vì tìm cách biện minh cho sự thiếu trung thực, chúng ta hãy cầu xin sự khôn ngoan từ trên cao (Gia-cơ 3:17) để vừa giữ được lòng trung tín với Chúa, vừa thể hiện tình yêu thương và công lý cách sáng suốt. Cuối cùng, câu chuyện chỉ về Đấng Cứu Rỗi sẽ đến từ dòng dõi những đứa trẻ được cứu sống đó – Chúa Giê-xu Christ – Đấng là con đường, là lẽ thật, và là sự sống (Giăng 14:6). Trong Ngài, chúng ta tìm thấy sự tha thứ cho những thất bại của mình và ân điển để sống một đời sống đẹp lòng Đức Chúa Trời.