Ý Nghĩa Dụ Ngôn Hai Người Con
Trong hành trình chức vụ công khai của Chúa Giê-xu, Ngài thường dùng những dụ ngôn giản dị nhưng chứa đựng những lẽ thật thuộc linh sâu sắc, nhắm thẳng vào tấm lòng và sự giả hình của con người. Một trong những dụ ngôn đầy tính đối chất và thức tỉnh đó là dụ ngôn “Hai người con” được chép trong Ma-thi-ơ 21:28-32. Dụ ngôn này không chỉ là một câu chuyện đạo đức, mà là một lời tuyên án thần học về bản chất thật của sự vâng phục và ăn năn, được Chúa Giê-xu trực tiếp công bố cho giới lãnh đạo tôn giáo đương thời.
I. Bối Cảnh Ngữ Cảnh: Một Cuộc Chất Vấn Thẩm Quyền
Để hiểu trọn vẹn sức nặng của dụ ngôn, chúng ta phải đặt nó vào đúng ngữ cảnh lịch sử và thần học. Dụ ngôn này được kể ngay sau sự kiện Chúa Giê-xu “làm sạch đền thờ” (Ma-thi-ơ 21:12-17) và bị các nhà lãnh đạo Do Thái giáo chất vấn: “Bởi quyền phép nào mà Ngài làm những điều nầy, và ai đã ban quyền phép ấy cho Ngài?” (Ma-thi-ơ 21:23). Trước câu hỏi đầy thách thức đó, Chúa Giê-xu đáp lại bằng một câu hỏi về phép báp-tem của Giăng, khiến họ lúng túng (Ma-thi-ơ 21:24-27). Sau khi vạch trần sự giả dối trong tư tưởng họ, Chúa Giê-xu bắt đầu bằng câu: “Các ngươi nghĩ làm sao?” (Ma-thi-ơ 21:28a) và kể ra ba dụ ngôn liên tiếp: Hai người con (21:28-32), Những người trồng nho bội bạc (21:33-46), và Tiệc cưới (22:1-14). Cả ba đều nhắm vào cùng một đối tượng: các thầy tế lễ cả, trưởng lão, và người Pha-ri-si – những người tự xem mình là con cái vâng lời của Đức Chúa Trời nhưng thực chất đang chống lại ý muốn Ngài.
II. Phân Tích Cấu Trúc và Nội Dung Dụ Ngôn (Ma-thi-ơ 21:28-31a)
Chúng ta hãy cùng đọc và phân tích từng phần của dụ ngôn:
“Các ngươi nghĩ làm sao? Một người kia có hai con trai. Người đến nói với con thứ nhất rằng: Con ơi, bữa nay con hãy ra làm vườn nho. Đứa ấy thưa rằng: Vâng, song rồi nó không đi. Đoạn, người cha đi đến nói với con thứ hai cũng như vậy. Đứa nầy thưa rằng: Tôi không muốn đi. Nhưng sau ăn năn, rồi đi. Trong hai đứa đó, đứa nào làm theo ý muốn của cha?” (Ma-thi-ơ 21:28-31a).
Nhân vật: Một người cha và hai người con trai. Người cha hình ảnh của Đức Chúa Trời. Hai người con đại diện cho hai loại thái độ, hai nhóm người khác nhau trước lời kêu gọi của Đức Chúa Trời.
Mệnh lệnh: “Con ơi, bữa nay con hãy ra làm vườn nho.” Trong Kinh Thánh, “vườn nho” thường biểu tượng cho dân Y-sơ-ra-ên, cho công việc của Đức Chúa Trời (Ê-sai 5:7; Giăng 15:1). Lời kêu gọi “làm việc” trong vườn nho là lời kêu gọi bước vào sự vâng phục, cộng tác trong chương trình và ý muốn của Đức Chúa Trời.
Người con thứ nhất:
– Lời đáp ban đầu: “Tôi không muốn đi.” (Trong nguyên văn Hy Lạp: οὐ θέλω - ou thelō), một sự từ chối trực tiếp, thẳng thừng, thậm chí thô lỗ. Đây là thái độ của sự bất phục tùng công khai.
– Hành động sau đó: “Nhưng sau ăn năn, rồi đi.” Từ “ăn năn” ở đây trong tiếng Hy Lạp là μεταμέλομαι (metamelomai), có nghĩa là hối tiếc, thay đổi tâm trí, quay đầu lại. Dù lời nói ban đầu là “không”, nhưng hành động cuối cùng chứng minh sự vâng phục thật. Sự ăn năn dẫn đến hành động đảo ngược hoàn toàn.
Người con thứ hai:
– Lời đáp ban đầu: “Vâng.” (Nguyên văn: ἐγώ, κύριε - egō, kyrie - “Thưa, lạy chúa”). Đây là một lời đáp lịch sự, tôn kính, tỏ ra vâng phục ngay lập tức.
– Hành động sau đó: “Song rồi nó không đi.” Lời nói đẹp đẽ không đi đôi với việc làm. Đây là hiện thân của sự giả hình: ngoài miệng thừa nhận thẩm quyền (“lạy chúa”) nhưng trong lòng và hành động thì từ chối.
Câu hỏi then chốt: “Trong hai đứa đó, đứa nào làm theo ý muốn của cha?” Câu hỏi này buộc người nghe phải đưa ra phán quyết dựa trên hành động cuối cùng, chứ không phải lời nói ban đầu. Các nhà lãnh đạo đã trả lời một cách chính xác về mặt đạo đức: “Đứa thứ nhất” (Ma-thi-ơ 21:31a).
III. Giải Nghĩa và Áp Dụng Trực Tiếp (Ma-thi-ơ 21:31b-32)
Sau khi để chính các nhà lãnh đạo tôn giáo đưa ra phán quyết, Chúa Giê-xu trút một gáo nước lạnh vào sự tự mãn của họ bằng cách áp dụng dụ ngôn một cách trực tiếp và gây sốc:
“Quả thật, ta nói cùng các ngươi, những kẻ thâu thuế và phường đĩ điếm sẽ vào nước Đức Chúa Trời trước các ngươi. Vì Giăng đã theo đường công bình đến cùng các ngươi, nhưng các ngươi không tin; còn những kẻ thâu thuế và phường đĩ điếm đã tin. Các ngươi đã thấy đều đó, mà sau không ăn năn đặng tin Ngài.” (Ma-thi-ơ 21:31b-32).
Đây là một tuyên bố động trời, đảo lộn mọi thứ tự ưu tiên trong xã hội tôn giáo đương thời.
- “Những kẻ thâu thuế và phường đĩ điếm” chính là hình ảnh của người con thứ nhất. Cuộc đời họ là một lời nói “KHÔNG” công khai với Đức Chúa Trời, phản nghịch lại luật pháp và tiêu chuẩn đạo đức. Họ là những tội nhân công khai, bị xã hội khinh miệt. Tuy nhiên, khi Giăng Báp-tít và Chúa Giê-xu rao giảng, họ đã “ăn năn” (thay đổi tâm trí) và “tin”. Hành động ăn năn và tin này chính là việc “đi làm vườn nho”. Họ bước vào sự vâng phục thật.
- “Các ngươi” – tức các thầy tế lễ cả, trưởng lão, người Pha-ri-si – chính là hình ảnh của người con thứ hai. Họ có vẻ ngoài đạo đức, giữ luật tỉ mỉ, luôn nói “VÂNG, LẠY CHÚA” trong nhà hội và các nghi lễ. Nhưng khi Đấng Mê-si-a thật đến, khi “Giăng theo đường công bình” (tức là sống và rao giảng một cách công chính, thánh khiết) để chỉ về Chúa Giê-xu, họ lại “không tin” và “không ăn năn”. Lời nói vâng phục của họ là trống rỗng. Hành động cuối cùng của họ là từ chối ý muốn Đức Chúa Trời.
Chúa Giê-xu phán: “Sẽ vào… trước các ngươi.” Cụm từ “vào trước” (προάγουσιν - proagousin) không chỉ về thứ tự thời gian, mà còn có ý nghĩa thay thế. Những người bị họ khinh thường lại đang đi trên con đường vào Nước Trời, trong khi họ, những người tự cho mình đứng đầu hàng, lại đang đứng ngoài. Đây là lời cảnh cáo nghiêm khắc về sự cứng lòng.
IV. Bài Học Thuộc Linh Sâu Sắc và Ứng Dụng Thực Tiễn
Dụ ngôn này vang vọng xuyên suốt thời đại, đặt ra những câu hỏi căn bản cho mọi Cơ Đốc nhân.
1. Bản Chất Của Sự Vâng Phục Thật: Hành Động, Không Chỉ Lời Nói
Đức Chúa Trời đo lường sự vâng phục của chúng ta không phải bằng những lời tuyên xưng hay hứa hẹn đẹp đẽ trong giờ nhóm lại, mà bằng những bước đi cụ thể trong đời sống hằng ngày. Sứ đồ Giăng cảnh báo: “Hỡi con cái bé mọn, chớ yêu mến bằng lời nói và lưỡi, nhưng bằng việc làm và lẽ thật.” (I Giăng 3:18). Sứ đồ Gia-cơ cũng nhấn mạnh: “Hãy làm theo lời, chớ lấy nghe làm đủ mà lừa dối mình.” (Gia-cơ 1:22). Dụ ngôn này đánh thẳng vào căn bệnh “ngôn hành bất nhất” – căn bệnh trầm kha của những người mang danh Cơ Đốc nhưng sống tách biệt giữa đức tin và hành động.
2. Quyền Năng Của Sự Ăn Năn Thật
Tin mừng vĩ đại từ dụ ngôn này là: Một lời nói “KHÔNG” trong quá khứ không định đoạt số phận đời đời của bạn, nếu bạn biết ăn năn. Ăn năn (trong tiếng Hy Lạp Tân Ước thường dùng là μετάνοια - metanoia) có nghĩa là thay đổi tâm trí, quay đầu 180 độ. Người con thứ nhất đã làm điều đó. Đây là cánh cửa hy vọng cho mọi tội nhân. Dù bạn đã từng chối bỏ Chúa, sống phóng đãng, hay làm tổn thương người khác, ân điển của Đức Chúa Trời vẫn đủ mạnh để biến đổi một lời “không” thành hành động “vâng lời”. Như Sứ đồ Phao-lô đã kinh nghiệm: “Tôi cảm ơn Đấng ban thêm sức cho tôi, là Đức Chúa Jêsus Christ, Chúa chúng ta, vì Ngài đã xét tôi là trung tín, lập tôi làm kẻ giúp việc,” dù trước kia ông là kẻ bắt bớ Hội thánh (I Ti-mô-thê 1:12-16).
3. Sự Nguy Hiểm Của Hình Thức Tôn Giáo Trống Rỗng
Người con thứ hai là hình ảnh cảnh tỉnh cho những ai sinh ra trong môi trường Cơ Đốc, quen thuộc với các nghi thức, giáo lý, và dễ dàng thưa “Vâng, lạy Chúa” một cách máy móc. Sự nguy hiểm nằm ở chỗ: họ tưởng rằng lời nói đúng đắn, kiến thức giáo lý, hay việc tham dự các sinh hoạt nhà thờ đều đặn là bằng chứng của đức tin thật. Họ có thể rất nhiệt thành bảo vệ truyền thống (như các người Pha-ri-si), nhưng lại bỏ qua “điều hệ trọng hơn trong luật pháp, là sự công bình, thương xót và trung tín” (Ma-thi-ơ 23:23). Chúa Giê-xu cảnh báo: “Không phải hễ các ngươi nói với ta rằng: Lạy Chúa, lạy Chúa, thì đều được vào nước thiên đàng đâu; nhưng chỉ kẻ làm theo ý muốn của Cha ta ở trên trời mà thôi.” (Ma-thi-ơ 7:21).
4. Ứng Dụng Cụ Thể Trong Đời Sống Cơ Đốc Nhân
- Kiểm Tra Lòng Mình: Thường xuyên tự hỏi: “Tôi có đang giống người con thứ hai không? Tôi có dễ dàng nói ‘Vâng’ trong lời cầu nguyện, trong lời hứa nguyện, nhưng rồi trì hoãn hoặc không thực hiện không?”
- Ưu Tiên Hành Động: Khi nhận biết ý muốn Chúa qua Lời Ngài, hãy lập tức vâng theo, dù cảm xúc ban đầu có thể miễn cưỡng. Sự vâng phục thường dẫn đầu, rồi cảm xúc vui mừng sẽ theo sau.
- Ăn Năn Tức Thì: Khi nhận ra mình đã nói “không” với Chúa (qua tội lỗi, sự ích kỷ, thờ ơ), đừng chìm trong cảm giác tội lỗi, hãy lập tức ăn năn, quay lại và bắt đầu vâng lời ngay từ bước nhỏ nhất.
- Đánh Giá Người Khác Bằng Ân Điển: Đừng vội kết tội những người có quá khứ tội lỗi (người con thứ nhất), vì họ có thể đang trên hành trình ăn năn thật. Cũng đừng mù quáng tôn trọng những người có vẻ ngoài đạo đức (người con thứ hai), vì lòng họ có thể xa cách Chúa.
V. Kết Luận: Lời Mời Gọi Vâng Phục Từ Tấm Lòng
Dụ ngôn Hai người con kết thúc mà không ghi lại câu trả lời của các nhà lãnh đạo tôn giáo cho lời áp dụng của Chúa Giê-xu. Sự im lặng của họ là một sự lên án. Nhưng câu chuyện vẫn còn mở ra cho chúng ta ngày hôm nay.
Chúa Giê-xu Christ, qua sự chết và sống lại của Ngài, đã trở thành Người Con vâng phục trọn vẹn duy nhất: “Song Ngài đã vì tội lỗi chúng ta… như một con chiên… Ngài bị hiếp đáp, nhưng cam chịu… Ngài đã đổ mạng sống mình ra cho đến chết.” (Ê-sai 53:7,12). Ngài không bao giờ nói “không” với ý muốn của Cha. Sự vâng phục trọn vẹn của Ngài mở ra con đường cứu rỗi cho cả người con thứ nhất lẫn người con thứ hai.
Hôm nay, tiếng gọi của Người Cha vẫn vang lên: “Con ơi, hãy ra làm vườn nho của Ta.” Tiếng gọi đó có thể đến qua Lời Chúa, qua sự thúc giục của Thánh Linh, hay qua nhu cầu của người lân cận. Câu hỏi đặt ra cho mỗi chúng ta không phải là: “Lời đáp ban đầu của tôi có hoàn hảo không?” mà là: “Hành động cuối cùng của tôi là gì? Tôi có thực sự đi làm theo ý muốn Cha không?”
Ước mong chúng ta, qua sức của Thánh Linh, không phải là những Cơ Đốc nhân của lời nói suông, mà là những người con thật, biết ăn năn khi vấp ngã và thể hiện đức tin chân thật qua sự vâng phục cụ thể trong mọi khía cạnh của đời sống. Hãy nhớ lời Chúa phán: “Nếu các ngươi yêu mến ta, thì giữ các điều răn ta.” (Giăng 14:15). Sự vâng lời là bằng chứng tối cao của tình yêu.