Định Nghĩa Của Thần Học
Trong hành trình đức tin, mỗi tín hữu đều có những câu hỏi căn bản: Đức Chúa Trời là ai? Ngài có bản tính như thế nào? Mối quan hệ giữa Đức Chúa Trời với con người và thế giới này ra sao? Làm thế nào để biết và sống đẹp ý Ngài? Công cuộc tìm kiếm câu trả lời có hệ thống và dựa trên nền tảng mặc khải của Đức Chúa Trời chính là công việc của thần học. Đối với Cơ Đốc nhân, thần học không phải là môn học khô khan dành riêng cho giới học giả trong tháp ngà, mà là nền tảng sống động, thiết yếu cho mọi sự hiểu biết, thờ phượng và nếp sống đạo của chúng ta.
Thuật ngữ "Thần học" (Theology) bắt nguồn từ hai từ Hy Lạp: "Theos" (Θεός) có nghĩa là "Đức Chúa Trời", và "Logos" (λόγος) có nghĩa là "lời nói", "lý lẽ", "học thuyết" hoặc "nghiên cứu". Ghép lại, "theologia" có nghĩa đen là "lời nói về Đức Chúa Trời" hoặc "nghiên cứu về Đức Chúa Trời". Tuy nhiên, định nghĩa này cần được làm rõ trong ánh sáng của Kinh Thánh.
Thần học Cơ Đốc không phải là sự suy đoán thuần túy của con người về một thực thể thần thánh mơ hồ. Trái lại, nó là môn học có hệ thống nhằm tìm hiểu, giải thích và áp dụng những lẽ thật về Đức Chúa Trời dựa trên chính sự mặc khải của Ngài – mà đỉnh cao và trung tâm là Kinh Thánh, và được bày tỏ trọn vẹn qua Con Ngài là Chúa Cứu Thế Giê-xu. Nhà cải chánh John Calvin đã định nghĩa trong tác phẩm Khái Lược Thần Học Cơ Đốc rằng sự hiểu biết thật về Đức Chúa Trời đi đôi với sự hiểu biết về chính mình. Thần học chân chính luôn dẫn đưa chúng ta đến sự thờ phượng và vâng phục.
Kinh Thánh bày tỏ mục đích của sự hiểu biết này: "Ấy chính Ngài là Đá bị các ngươi xây nhà bỏ ra, rồi trở nên Đá góc nhà. Chẳng có sự cứu rỗi trong đấng nào khác; vì ở dưới trời, chẳng có danh nào khác ban cho loài người, để chúng ta phải nhờ đó mà được cứu" (Công vụ 4:11-12). Thần học, vì thế, xoay quanh và hướng về Chúa Cứu Thế Giê-xu.
Thần học Cơ Đốc khác biệt căn bản với mọi nỗ lực tôn giáo khác ở chỗ nó bắt đầu từ sự mặc khải (revelation) chứ không phải từ sự tìm kiếm của con người. Đức Chúa Trời là Đấng Tạo Hóa, vô hạn, siêu việt; còn con người là thọ tạo, hữu hạn, tội lỗi. Nếu Ngài không tự bày tỏ chính mình, chúng ta không bao giờ có thể biết Ngài cách chân thật. Có hai phương diện mặc khải:
1. Mặc Khải Tổng Quát (General Revelation): Đây là sự bày tỏ về quyền năng, thần tính và vinh quang của Đức Chúa Trời qua công trình sáng tạo và lương tâm con người.
"Vì các từng trời rao truyền sự vinh hiển của Đức Chúa Trời, Bầu trời giãi tỏ công việc tay Ngài." (Thi thiên 19:1).
"Vì điều chi có thể biết được về Đức Chúa Trời thì đã trình bày ra cho họ, Đức Chúa Trời đã tỏ điều đó cho họ rồi, Vì những sự trọn lành của Ngài mắt không thấy được, tức là quyền phép đời đời và bổn tánh Ngài, thì từ buổi sáng thế vẫn sờ sờ như mắt xem thấy, khi người ta xem xét công việc của Ngài." (Rô-ma 1:19-20).
Mặc khải tổng quát đủ để khiến mọi người không thể bào chữa về tội lỗi, nhưng không đủ để ban cho sự cứu rỗi.
2. Mặc Khải Đặc Biệt (Special Revelation): Đây là sự bày tỏ trực tiếp và rõ ràng của Đức Chúa Trời về chính Ngài, ý chỉ cứu rỗi, và con đường cứu chuộc cho nhân loại. Mặc khải đặc biệt được bày tỏ qua:
- Lời phán của các tiên tri.
- Các phép lạ và việc làm quyền năng.
- Và trên hết, qua Chính Con Ngài, Ngôi Lời nhập thể: "Đức Chúa Trời, là Đấng đã phán dặn ánh sáng từ trong sự tối tăm soi sáng lấy, đã soi sáng lòng chúng tôi, đặng sự sáng của sự hiểu biết vinh hiển Đức Chúa Trời soi trên mặt Đức Chúa Jêsus Christ." (2 Cô-rinh-tô 4:6).
Sự mặc khải đặc biệt này được ghi chép lại một cách trung tín và đầy đủ thẩm quyền trong Kinh Thánh. Vì vậy, Kinh Thánh là nguồn tài liệu tối cao, đầy đủ và không sai lầm cho công việc thần học. "Cả Kinh Thánh đều là bởi Đức Chúa Trời soi dẫn, có ích cho sự dạy dỗ, bẻ trách, sửa trị, dạy người trong sự công bình, hầu cho người thuộc về Đức Chúa Trời được trọn vẹn và sắm sẵn để làm mọi việc lành." (2 Ti-mô-thê 3:16-17).
Để nghiên cứu cách có trật tự, thần học thường được chia thành các phân ngành, mỗi ngành tập trung vào một phương diện của lẽ thật Đức Chúa Trời:
1. Thần Luận (Theology Proper): Nghiên cứu về chính Đức Chúa Trời: Các thuộc tính của Ngài (Toàn năng, Toàn tri, Toàn tại, Thánh khiết, Yêu thương...), Ba Ngôi (Đức Chúa Cha, Đức Chúa Con, Đức Chúa Thánh Linh), ý chỉ và sự tiền định của Ngài.
2. Đấng Christ Luận (Christology): Nghiên cứu về thân vị và công việc của Chúa Giê-xu Christ. Đây là trung tâm của thần học. Kinh Thánh dạy về thần tánh trọn vẹn và nhân tánh trọn vẹn của Ngài: "Vì trong Ngài [Christ] muôn vật đã được dựng nên... Ngài có trước muôn vật, và muôn vật đứng vững trong Ngài." (Cô-lô-se 1:16-17). Về công việc, Ngài là Đấng Trung Bảo, là Chiên Con chịu chết chuộc tội: "Vì ấy là nhờ ân điển, bởi đức tin, mà anh em được cứu, điều đó không phải đến từ anh em, bèn là sự ban cho của Đức Chúa Trời." (Ê-phê-sô 2:8).
3. Thánh Linh Luận (Pneumatology): Nghiên cứu về thân vị và công việc của Đức Thánh Linh. Ngài cáo trách tội lỗi, tái sinh tín hữu, ngự trị, ban năng lực, ban các ân tứ và ấn chứng cho sự cứu chuộc. "Nếu ai chẳng nhờ Thánh Linh mà sinh lại, thì không thể vào nước Đức Chúa Trời được." (Giăng 3:5).
4. Nhân Luận và Tội Luận (Anthropology & Hamartiology): Nghiên cứu về con người theo ý định nguyên thủy của Đức Chúa Trời (được dựng nên theo hình ảnh Ngài), sự sa ngã, và bản chất của tội lỗi. "Vì mọi người đều đã phạm tội, thiếu mất sự vinh hiển của Đức Chúa Trời." (Rô-ma 3:23).
5. Cứu Rỗi Luận (Soteriology): Nghiên cứu về sự cứu rỗi: Ân điển, đức tin, sự xưng công bình, sự tái sinh, sự nên thánh, và sự bảo đảm cứu rỗi. "Hễ ai kêu cầu danh Chúa thì sẽ được cứu." (Rô-ma 10:13).
6. Hội Thánh Luận (Ecclesiology): Nghiên cứu về bản chất, mục đích, chức vụ và sự quản trị của Hội Thánh – là thân thể của Đấng Christ. "Vả, như thân là một, mà có nhiều chi thể, và như các chi thể của thân dầu có nhiều, cũng chỉ hiệp thành một thân mà thôi, Đấng Christ cũng vậy... Vả, anh em là thân của Đấng Christ, và là chi thể của thân, ai riêng phần nấy." (1 Cô-rinh-tô 12:12, 27).
7. Tương Lai Luận (Eschatology): Nghiên cứu về những sự cuối cùng: Sự tái lâm của Chúa Giê-xu, sự phục sinh, sự phán xét, thiên đàng và địa ngục. "Vì Chúa chúng ta sẽ ở từ trời giáng xuống... và những kẻ chết trong Đấng Christ sẽ sống lại trước hết." (1 Tê-sa-lô-ni-ca 4:16).
Thần học không phải là một môn học trừu tượng. Nó có những ứng dụng sống động và thiết thực cho mọi tín hữu:
1. Để Biết và Yêu Chúa Cách Chân Thật: Mục đích tối thượng của thần học là đưa chúng ta vào một mối tương gôn sâu nhiệm hơn với chính Đức Chúa Trời. Chúng ta không thể yêu một Đấng mà chúng ta không biết. Việc nghiên cứu về các thuộc tính của Đức Chúa Trời (như sự thánh khiết và tình yêu thương) không phải để thỏa mãn trí óc, mà để lòng chúng ta kính sợ, tin cậy và yêu mến Ngài hơn.
2. Để Xây Dựng Đức Tin Vững Vàng và Chống Lại Tà Giáo: Một đức tin mơ hồ dễ bị lung lay bởi hoàn cảnh và dễ bị lừa dối bởi các giáo lý sai lầm. Thần học lành mạnh cung cấp một hệ thống chân lý vững chắc. Sứ đồ Phao-lô khuyên Ti-mô-thê: "Hãy đem lòng trung tín giữ lấy mẫu mực của các sự lành đạc, là sự con đã nghe nơi ta, với đức tin và sự yêu thương trong Đức Chúa Jêsus Christ. Hãy giữ lấy sự phó thác tốt lành ấy, bởi Đức Thánh Linh ngự trong chúng ta." (2 Ti-mô-thê 1:13-14). Hiểu biết rõ ràng về thần tánh của Đấng Christ (Giăng 1:1) sẽ bảo vệ chúng ta khỏi những giáo lý phủ nhận thần tính của Ngài.
3. Để Sống Một Đời Sống Thờ Phượng và Vâng Phục: Lẽ thật thần học phải dẫn đến sự thờ phượng. Khi chúng ta hiểu về sự cứu chuộc toàn vẹn qua thập tự giá (Cứu Rỗi Luận), lòng chúng ta tràn ngập lời cảm tạ. Khi hiểu về sự thánh khiết của Đức Chúa Trời (Thần Luận), chúng ta khao khát nên thánh. "Vậy, ấy là sự thờ phượng phải lẽ của anh em." (Rô-ma 12:1).
4. Để Truyền Giáo và Môn Đồ Hóa Có Hiệu Quả: Làm sao chúng ta có thể chia sẻ Tin Lành cách rõ ràng nếu chính chúng ta không hiểu rõ những khái niệm căn bản như tội lỗi, ân điển, đức tin và sự xưng công bình? Thần học cung cấp nội dung cho sự truyền giáo và nền tảng cho việc môn đồ hóa. "Nhưng hãy tôn Đấng Christ, là Chúa, làm thánh trong lòng mình, hãy thường thường sẵn sàng để trả lời mọi kẻ hỏi lẽ về sự trông cậy trong anh em, nhưng phải hiền hòa và kính sợ." (1 Phi-e-rơ 3:15).
5. Để An Ủi và Vững Lòng Trong Hoạn Nạn: Hiểu biết về chủ quyền tối cao của Đức Chúa Trời (Ngài vẫn đang cai trị), về tình yêu thương vô điều kiện của Ngài trong Đấng Christ, và về niềm hy vọng phục sinh, sẽ nâng đỡ tín hữu qua mọi cơn bão tố của cuộc đời. Thần học tốt dẫn đến sự bình an sâu xa.
Có một quan niệm sai lầm rằng thần học chỉ dành cho mục sư, giáo sư hay nhà thần học. Kinh Thánh cho thấy điều ngược lại. Lời cầu nguyện của Sứ đồ Phao-lô cho tất cả tín hữu tại Ê-phê-sô là: "Xin Đức Chúa Trời của Chúa chúng ta là Đức Chúa Jêsus Christ, là Cha vinh hiển, ban thần trí của sự khôn sáng và của sự tỏ ra trong sự hiểu biết Ngài cho anh em." (Ê-phê-sô 1:17). Mọi Cơ Đốc nhân đều được kêu gọi lớn lên trong sự hiểu biết về Đức Chúa Trời.
Tuy nhiên, thần học Cơ Đốc chân chính luôn khiêm nhường và lệ thuộc vào Đức Thánh Linh. Sự hiểu biết thuộc linh không đến bởi trí óc tự nhiên, mà nhờ sự soi sáng của Đức Thánh Linh: "Vì chưng loài người không nhận được những việc của Thánh Linh Đức Chúa Trời; bởi chúng nó coi sự đó như là sự dồ dại, và không thể hiểu được, vì phải xem xét cách thiêng liêng." (1 Cô-rinh-tô 2:14). Vì vậy, việc nghiên cứu thần học phải luôn đi kèm với sự cầu nguyện, tấm lòng khao khát vâng phục, và sự khiêm nhường sẵn sàng được Lời Chúa sửa dạy.
Hơn nữa, thần học chân chính luôn dẫn đến tình yêu thương. Sứ đồ Phao-lô cảnh báo: "... nếu tôi được hết thảy sự biết, và được biết các lẽ mầu nhiệm, mà không có tình yêu thương, thì tôi chẳng ra gì." (1 Cô-rinh-tô 13:2). Kiến thức thần học mà không làm mềm lòng, không khiến chúng ta yêu Chúa và yêu người lân cận hơn, thì đó là kiến thức chưa trưởng thành.
Định nghĩa cuối cùng và thiết thực nhất về thần học đối với một Cơ Đốc nhân có lẽ là: Sự tìm kiếm không ngừng để hiểu biết Đức Chúa Trời nhiều hơn, qua sự mặc khải của Ngài trong Kinh Thánh và trong Chúa Cứu Thế Giê-xu, với mục đích yêu mến Ngài trọn vẹn, vâng theo ý chỉ Ngài trung tín, và tôn vinh Ngài trong mọi khía cạnh của đời sống.
Hành trình thần học này không bao giờ kết thúc trên đất, vì sự vô hạn của Đức Chúa Trời luôn vượt quá sự hiểu biết hữu hạn của chúng ta. Nhưng đó là một hành trình đầy vui mừng, kinh ngạc và biến đổi. Mỗi tín hữu chúng ta đều là một "nhà thần học" tại gia. Hãy bước vào hành trình đó với Kinh Thánh trong tay, Đức Thánh Linh dẫn dắt, tấm lòng khiêm nhường và đôi tay sẵn sàng phục vụ. Khi chúng ta tìm kiếm để biết Ngài, chúng ta sẽ khám phá rằng chính Ngài đã tìm và biết chúng ta trước, và trong ánh sáng của lẽ thật về Ngài, cuộc đời chúng ta sẽ được định hình, thanh tẩy và sử dụng cho vinh hiển của Danh Ngài.