Tại Sao Pha-ra-ôn Lại Trao Cho Giô-sép Quyền Hành Lớn Đến Vậy?
Trong dòng chảy lịch sử cứu rỗi của Đức Chúa Trời, câu chuyện Giô-sép được lập làm tể tướng xứ Ai Cập (Sáng-thế Ký 41:41) là một bước ngoặt kỳ diệu, nơi sự quan phòng thần thượng giao thoa với quyết định của một vị vua ngoại bang. Việc Pha-ra-ôn – một vị vua hùng mạnh, được thần thánh hóa trong văn hóa Ai Cập – đột nhiên trao quyền tối thượng cho một nô lệ ngoại quốc, vừa mới ra khỏi ngục thất, là một hành động chưa từng có tiền lệ. Câu hỏi đặt ra không chỉ tìm hiểu động cơ chính trị của Pha-ra-ôn, mà quan trọng hơn, là khám phá bàn tay hành động của Đức Chúa Trời và những phẩm chất Ngài trang bị cho người Ngài chọn. Bài nghiên cứu chuyên sâu này sẽ phân tích bối cảnh, động lực và bài học thuộc linh từ sự kiện trọng đại này.
I. Bối Cảnh Khủng Hoảng: Những Giấc Mơ Khiến Pha-ra-ôn Bối Rối
Tình huống dẫn đến cuộc gặp gỡ định mệnh bắt đầu từ sự bất an của chính Pha-ra-ôn. Kinh Thánh chép: “Vả, cuối hai năm, Pha-ra-ôn nằm chiêm bao…” (Sáng-thế Ký 41:1). Hai giấc mơ với biểu tượng tương tự nhưng khác biệt (bảy con bà mập bị bảy con bà gầy nuốt, bảy gié lúa chắc bị bảy gié lúa lép nuốt) đã khiến tinh thần vua “bối rối” (câu 8). Từ ngữ Hê-bơ-rơ được dùng là “va-tippa’em rucho” – “và thần của ông (hồn/linh) bị kích động”. Đây là trạng thái bất an sâu sắc, nhận thức rằng điều này không phải là giấc mơ thông thường mà mang một sứ điệp hệ trọng.
Điều đáng chú ý là toàn bộ giới tinh hoa trí thức của Ai Cập – “các thuật sĩ, các người khôn ngoan” – đều bất lực. “Nhưng chẳng có ai bàn được điềm chiêm bao ấy cho Pha-ra-ôn hết” (Sáng-thế Ký 41:8). Sự thất bại này tạo ra một khoảng trống quyền lực – khoảng trống của sự khôn ngoan thật sự. Trong nền văn hóa coi trọng bói toán và giải mộng, việc không thể giải mã được giấc mơ của thần thể (Pha-ra-ôn) là một sự sỉ nhục và một mối đe dọa cho sự ổn định vương quốc. Bối cảnh này là mảnh đất màu mỡ cho một “người giải cứu” xuất hiện.
II. Sự Xuất Hiện Của Giô-sép: Từ Ngục Tù Đến Cung Điện
Giô-sép bước vào cảnh tượng này không phải bằng thế lực hay danh tiếng, mà qua lời chứng của một người đã từng được ông giúp đỡ – quan tửu chính. “Bấy giờ quan tửu chính tâu cùng Pha-ra-ôn rằng: … Có một kẻ trai trẻ Hê-bơ-rơ ở đó với chúng tôi, đã giải điềm chiêm bao cho chúng tôi…” (Sáng-thế Ký 41:9-12). Lời chứng này nhấn mạnh hai điều: (1) Giô-sép là “kẻ trai trẻ Hê-bơ-rơ” – một ngoại kiều, một dân tộc thiểu số không có địa vị; (2) Sự chính xác trong lời giải nghĩa trước đây của ông – “Người giải nghĩa ra sao, thì điều đó thành ra y vậy”.
Khi được đưa đến, Giô-sép đã trải qua một sự biến đổi nhanh chóng: “Người bèn truyền đem Giô-sép ra khỏi ngục, cạo mặt mày cho, thay đổi áo xống, rồi vào chầu Pha-ra-ôn” (câu 14). Hành động này tẩy đi dấu vết của tù nhân, chuẩn bị cho ông một diện mạo có thể chấp nhận được trước mặt vua. Tuy nhiên, phẩm chất bên trong mới là thứ sẽ gây ấn tượng mạnh.
III. Những Phẩm Chất Khiến Pha-ra-ôn Kính Nể Và Tin Tưởng
Cuộc đối thoại giữa Pha-ra-ôn và Giô-sép (Sáng-thế Ký 41:15-36) là then chốt để hiểu quyết định của nhà vua. Chúng ta có thể phân tích những phẩm chất Giô-sép thể hiện:
1. Sự Khiêm Nhường Và Tôn Vinh Đức Chúa Trời Tuyệt Đối: Ngay lời mở đầu, Giô-sép đã định vị rõ ràng nguồn sức mạnh của mình: “Pha-ra-ôn phán: Ta có một điềm chiêm bao, mà không ai bàn ra. Nhưng ta nghe nói rằng khi người nghe một điềm chiêm bao, thì giải được. Giô-sép tâu rằng: Chẳng phải tôi, nhưng ấy là Đức Chúa Trời sẽ phụng sự sự bình an cho Pha-ra-ôn” (câu 15-16). Từ ngữ Hê-bơ-rơ “bil’aday” – “không phải tôi” – là một sự từ chối mạnh mẽ mọi vinh quang cá nhân. Ông không phải là một nhà giải mộng tài ba, mà chỉ là kênh dẫn truyền cho sự mặc khải của Đức Chúa Trời. Trong một môi trường mà các thuật sĩ tìm cách đề cao bản thân, thái độ này gây sốc và tạo uy tín rất lớn.
2. Sự Khôn Ngoan Siêu Nhiên Và Khả Năng Diễn Giải Rõ Ràng: Giô-sép không chỉ giải nghĩa giấc mơ (7 năm được mùa tiếp theo 7 năm đói kém), mà còn nhấn mạnh tính cấp bách và chắc chắn của nó: “Điềm chiêm bao của Pha-ra-ôn là một. Đức Chúa Trời đã tỏ ra cho Pha-ra-ôn điều Ngài sẽ làm” (câu 25). Ông giải thích một cách logic, dùng hiện tượng lặp lại để khẳng định “Đức Chúa Trời đã quyết định việc nầy, và Ngài sẽ mau mau làm thành” (câu 32). Sự khôn ngoan này không phải từ suy luận, mà từ sự mặc khải (“Đức Chúa Trời cho Pha-ra-ôn thấy điều Ngài sẽ làm” – câu 28).
3. Tinh Thần Lãnh Đạo Chiến Lược Và Kế Hoạch Cụ Thể: Đây có lẽ là yếu tố thuyết phục nhất đối với một nhà cai trị. Giô-sép không dừng lại ở việc báo tin xấu. Ông đưa ra một kế hoạch hành động chi tiết, khả thi: “Vậy bây giờ, Pha-ra-ôn khá chọn một người thông minh trí sáng, và lập người đó cai quản xứ Ê-díp-tơ… Trong bảy năm được mùa dư dật, hãy thâu một phần năm của số lúa gặt… Lương thực nầy để dành cho xứ…” (câu 33-36). Ông đề xuất một cơ cấu quản lý, tỷ lệ thu thuế (1/5), hệ thống kho dự trữ và mục tiêu rõ ràng. Điều này chứng tỏ một tầm nhìn xa và tư duy tổ chức xuất sắc, biến một lời tiên tri thành một chính sách kinh tế-xã hội.
IV. Phản Ứng Của Pha-ra-ôn: Nhận Diện “Thần Linh” Trong Con Người
Phản ứng của Pha-ra-ôn và quần thần rất đáng chú ý: “Lời nầy đẹp lòng Pha-ra-ôn và quần thần” (câu 37). Tại sao? Vì Giô-sép đã trình bày một giải pháp toàn diện cho cơn khủng hoảng mà họ nhận thấy nhưng không thể giải quyết. Pha-ra-ôn nhận ra ngay rằng Giô-sép sở hữu một điều mà các cố vấn của ông không có:
“Pha-ra-ôn phán cùng quần thần rằng: Chúng ta há dễ tìm được một người như người nầy, có Thần của Đức Chúa Trời trong người chăng?” (Sáng-thế Ký 41:38).
Cụm từ “Thần của Đức Chúa Trời trong người” (Heb: “Ruach Elohim”) là then chốt. Dù là một vị vua thờ đa thần, Pha-ra-ôn nhận biết được nguồn gốc siêu nhiên của sự khôn ngoan nơi Giô-sép. Ông không chỉ thấy một nhà giải mộng, mà thấy một người được Đấng Tối Cao xức dầu để lãnh đạo. Sự công nhận này dẫn đến kết luận tất yếu: “Vì Đức Chúa Trời xui cho người biết các điều nầy, thì còn ai được thông minh trí sáng bằng người? Vậy, người sẽ cai quản nhà ta; hết thảy dân sự ta sẽ vâng lời người chỉ bảo…” (câu 39-40).
Quyết định của Pha-ra-ôn là một tính toán chính trị sáng suốt. Ông trao quyền cho Giô-sép vì:
(1) Giô-sép có sự khôn ngoan thiết yếu để cứu vương quốc.
(2) Giô-sép không thuộc về bất kỳ thế lực chính trị nào trong triều, nên trung lập và trung thành trực tiếp với Pha-ra-ôn.
(3) Việc thăng chức một nô lệ lên làm tể tướng là một cú sốc có kiểm soát, phá vỡ các phe phái hiện có và củng cố quyền lực tuyệt đối của nhà vua.
(4) Pha-ra-ôn tin rằng bằng cách ủy quyền cho người có “Thần của Đức Chúa Trời”, ông đang đặt vận mệnh đất nước dưới sự bảo vệ của quyền năng siêu nhiên đó.
Các biểu tượng quyền lực được trao – nhẫn, áo vải gai mịn, dây chuyền vàng, xe ngựa thứ hai – không chỉ là trang sức. Chúng là sự ủy quyền hợp pháp, biến Giô-sép từ một tù nhân vô danh thành người đại diện cho chính ngai vàng (Sáng-thế Ký 41:41-43).
V. Ứng Dụng Thực Tế Cho Đời Sống Cơ Đốc Nhân Ngày Nay
Câu chuyện này không chỉ là lịch sử, mà là một khuôn mẫu về cách Đức Chúa Trời chuẩn bị và tôn cao người Ngài chọn.
1. Sự Chuẩn Bị Trong Nơi “Tối Tăm”: Trước khi đứng trước Pha-ra-ôn, Giô-sép đã trải qua những “nhà tù” – hố ở Đô-ta-in, làm nô lệ nhà Phô-ti-pha, ngục tù. Đó là nơi Đức Chúa Trời rèn giũa tính cách, sự trung tín và kỹ năng quản lý (Sáng-thế Ký 39:2-6, 21-23). Bài học: Đừng khinh thường những giai đoạn thử thách, bị giới hạn hay bị lãng quên. Đó chính là “trường đào tạo” của Đức Chúa Trời để trang bị cho chúng ta cho sứ mạng tương lai. Hãy trung tín trong việc nhỏ (Lu-ca 16:10).
2. Khiêm Nhường Là Chìa Khóa Để Nhận Lãnh Và Gây Ảnh Hưởng: Giô-sép luôn quy mọi vinh quang về Đức Chúa Trời. Thái độ này không làm giảm giá trị của ông, trái lại, nó gia tăng uy tín và khiến người ta chú ý đến Đức Chúa Trời ông phục vụ. Bài học: Trong công việc, học tập hay chức vụ, hãy để sự xuất sắc của chúng ta làm sáng Danh Chúa, chứ không phải để tự tôn. “Sự kiêu ngạo đi trước sự bại hoại, và sự tự cao đi trước sự sa ngã” (Châm-ngôn 16:18).
3. Khôn Ngoan Thuộc Linh Và Năng Lực Thực Tế Đi Đôi Với Nhau: Giô-sép được Đức Chúa Trời ban cho sự mặc khải, nhưng ông cũng có khả năng lập kế hoạch, tổ chức và quản lý tuyệt vời. Bài học: Là Cơ Đốc nhân, chúng ta cần tìm kiếm sự khôn ngoan từ trên cao (Gia-cơ 1:5), đồng thời phát triển năng lực chuyên môn, kỹ năng sống. Đức tin và sự xuất sắc không mâu thuẫn; chúng bổ sung cho nhau để chúng ta trở nên “muối” và “sáng” thật sự trong đời (Ma-thi-ơ 5:13-16).
4. Đức Chúa Trời Dùng Cả Người Ngoại Để Thực Hiện Ý Muốn Của Ngài: Pha-ra-ôn, một vua ngoại giáo, trở thành công cụ để thăng tiến Giô-sép và bảo tồn dòng dõi Y-sơ-ra-ên. Bài học: Chúng ta không nên giới hạn Đức Chúa Trời trong những khuôn mẫu tôn giáo. Ngài có thể dùng bất kỳ ai, bất kỳ hoàn cảnh nào – kể cả những người không tin Chúa – để mở đường và ban phước cho con dân Ngài. Hãy có cái nhìn rộng mở về sự quan phòng của Ngài.
Kết Luận
Pha-ra-ôn trao quyền hành lớn cho Giô-sép không phải chỉ vì ông giải được giấc mơ, mà vì ông nhìn thấy nơi Giô-sép một tổ hợp hiếm có: sự khiêm nhường tôn vinh Đức Chúa Trời, sự khôn ngoan siêu nhiên, tầm nhìn chiến lược và tinh thần lãnh đạo đáng tin cậy. Động thái này xuất phát từ nhu cầu thực tế của một quốc gia sắp lâm nguy và sự nhận biết khôn ngoan rằng quyền năng đứng sau Giô-sép lớn hơn tất cả các thần của Ai Cập.
Nhìn xa hơn, đây là một mảnh ghép quan trọng trong bức tranh quan phòng vĩ đại của Đức Chúa Trời. Ngài đã đưa Giô-sép đến Ai Cập “để bảo tồn sự sống cho nhiều người” (Sáng-thế Ký 50:20), bao gồm cả gia đình Gia-cốp – từ đó sẽ hình thành dân tộc Y-sơ-ra-ên, và cuối cùng đưa đến sự giáng sinh của Chúa Cứu Thế Giê-xu. Quyết định của một vị vua ngoại bang, trên hết, được hướng dẫn bởi bàn tay tể trị của Đấng Tạo Hóa để hoàn thành mục đích cứu rỗi của Ngài.
Đối với mỗi chúng ta ngày nay, câu chuyện nhắc nhở rằng: Hãy sống trung tín và khôn ngoan trong mọi hoàn cảnh, luôn quy vinh quang về cho Đức Chúa Trời. Khi thời điểm của Ngài đến, chính Ngài sẽ mở những cánh cửa không ai có thể đóng lại, và tôn cao chúng ta vào đúng vị trí để phục vụ và làm chứng về Ngài. Như lời Chúa Giê-xu phán: “Vì ai tự nâng mình lên sẽ bị hạ xuống, còn ai tự hạ mình xuống sẽ được nâng lên” (Ma-thi-ơ 23:12).