Người Ê-phơ-rát là ai?

Trong hành trình khám phá Kinh Thánh, chúng ta thường bắt gặp những danh xưng mang đậm dấu ấn lịch sử và thần học, trong đó có cụm từ “người Ê-phơ-rát”. Danh xưng này không chỉ đơn thuần chỉ về một địa danh hay một nhóm người, mà còn ẩn chứa những bài học sâu sắc về sự trung tín của Đức Chúa Trời, về dòng dõi được chọn, và về Đấng Mết-si-a sẽ đến. Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu khai phá ý nghĩa đa tầng của “người Ê-phơ-rát” dưới lăng kính Kinh Thánh, ngôn ngữ gốc và ứng dụng cho đời sống đức tin hôm nay.

I. Giải Nghĩa Từ Nguyên và Bối Cảnh Đầu Tiên

Danh từ “Ê-phơ-rát” (tiếng Hê-bơ-rơ: אֶפְרָת – ’Ephrath) có nghĩa gốc là “màu mỡ” hoặc “sinh sôi nảy nở”. Trong Kinh Thánh, từ này xuất hiện với ba lớp nghĩa chính có liên hệ mật thiết với nhau: (1) Một địa danh (còn gọi là Bết-lê-hem), (2) Tên một phụ nữ, và (3) Một cách gọi để chỉ dân cư hoặc đặc điểm của vùng đất đó.

Lần đầu tiên chúng ta bắt gặp “Ê-phơ-rát” trong Sáng-thế Ký 35:16-19, thuật lại sự kiện bi thương khi Ra-chên, vợ yêu của Gia-cốp, sinh hạ Bên-gia-min và qua đời: “Đoạn, đi từ Bê-tên đến, còn cách Ê-phơ-rát một quãng đồng, thì Ra-chên sanh nở. Trong cơn sanh đẻ, nàng bị khó nhọc. … Ra-chên sanh được một đứa trai; nhưng vì cớ đau đớn, nàng gần thác, bèn đặt tên đứa trai đó là Bê-nô-ni; song cha đặt là Bên-gia-min. Vậy, Ra-chên thác, được chôn ở bên đường đi về Ê-phơ-rát, tức là Bết-lê-hem.” (Sáng-thế Ký 35:16-19). Ngay trong câu 19, Kinh Thánh đã đồng nhất Ê-phơ-rát với Bết-lê-hem (בֵּית לֶחֶם – Beit Lechem, nghĩa là “Nhà Bánh”).

Ngoài ra, Ê-phơ-rát còn là tên của vợ Hếp-rôn (Sáng-thế Ký 35:19, 1 Sử-ký 2:19), mẹ của Hu-rơ, tổ phụ của Bết-lê-hem. Điều này càng củng cố mối liên hệ chặt chẽ giữa tên người và tên đất.

II. “Người Ê-phơ-rát” Trong Lịch Sử và Lời Tiên Tri

Cụm từ “người Ê-phơ-rát” (הָאֶפְרָתִי – ha-Ephrati) trước hết để chỉ một cư dân thuộc thị tộc hay gia đình sống tại vùng Ê-phơ-rát (tức Bết-lê-hem và vùng phụ cận). Danh xưng này mang tính địa phương và gia tộc rất rõ.

1. Trong Sách Ru-tơ – Câu Chuyện Về Sự Trung Tín và Chuộc Tội: Sách Ru-tơ cung cấp bối cảnh rõ ràng nhất. Ê-li-mê-léc, chồng của Na-ô-mi, được mô tả là “một người Ê-phơ-rát, ở tại Bết-lê-hem xứ Giu-đa” (Ru-tơ 1:2). Con trai của họ là Ma-ki-lôn và Kê-li-ôn cũng là “người Ê-phê-rát ở Bết-lê-hem” (Ru-tơ 1:2, 2:1). Quan trọng hơn, Bô-ô, người chuộc sản nghiệp và là hình bóng của Đấng Christ, cũng được giới thiệu: “Na-ô-mi có một người bà con bên chồng, người có quyền thế và giàu, về họ hàng Ê-li-mê-léc, tên là Bô-ô.” (Ru-tơ 2:1). Bô-ô được các trưởng lão tại cổng thành xác nhận là “người Ê-phơ-rát” (Ru-tơ 4:11). Chính từ dòng dõi trung tín này—từ người Ê-phơ-rát Bô-ô và người Mô-áp Ru-tơ—mà vua Đa-vít đã được sinh ra (Ru-tơ 4:17, 22).

2. Trong Lịch Sử Đa-vít – Vị Vua Được Xức Dầu: Đa-vít, con trai Gie-sê, nhiều lần được xác định là đến từ Bết-lê-hem. Khi được tiên tri Sa-mu-ên xức dầu, Đức Giê-hô-va phán: “Hãy đứng dậy, xức dầu cho nó; ấy là nó đây.” (1 Sa-mu-ên 16:12). Trong tiếng Hê-bơ-rơ, câu 1 Sa-mu-ên 17:12 mô tả Gie-sê là “một người Ê-phơ-rát” (אִישׁ אֶפְרָתִי – ish Ephrati), từ vùng Bết-lê-hem. Điều này xác lập mối liên hệ không thể tách rời: Vua Đa-vít, đấng chăn chiên được Đức Chúa Trời lựa chọn, xuất thân từ dòng “người Ê-phơ-rát”.

3. Trong Lời Tiên Tri Mê-si – Nguồn Gốc Của Đấng Cứu Thế: Tiên tri Mi-chê, khoảng 700 năm trước Chúa, đã công bố lời tiên tri vĩ đại: “Hỡi Bết-lê-hem Ép-ra-ta, ngươi nhỏ hơn hết trong hàng ngàn làng của Giu-đa, song từ nơi ngươi sẽ ra cho ta một Đấng cai trị trong Y-sơ-ra-ên; gốc tích của Ngài bởi từ đời xưa, từ trước vô cùng.” (Mi-chê 5:2). Ở đây, tiên tri dùng tên kép “Bết-lê-hem Ép-ra-ta” (Bết-lê-hem thuộc Ép-ra-ta). “Ép-ra-ta” là dạng thức khác của “Ê-phơ-rát”. Lời tiên tri này khẳng định địa vị nhỏ bé của thị trấn nhưng lại làm nổi bật sự vinh hiển thiên thượng của Đấng sẽ ra từ đó. Sứ đồ Ma-thi-ơ đã trích dẫn chính xác lời tiên tri này để chứng minh Chúa Giê-xu chính là Đấng Mết-si-a (Ma-thi-ơ 2:6).

III. Phân Biệt: Ê-phơ-rát (Bết-lê-hem) và Chi Phái Ép-ra-im

Một điểm dễ gây nhầm lẫn cần được làm rõ: “Người Ê-phơ-rát” (Ephrathite) của Bết-lê-hem, thuộc chi phái Giu-đa, hoàn toàn khác với “người Ép-ra-im” (Ephraimite) thuộc chi phái Ép-ra-im (con trai Giô-sép).

• Ê-phơ-rát (Ephrath/Ephratah): Là địa danh thuộc Giu-đa, gắn với dòng dõi Đa-vít và Chúa Giê-xu.
• Ép-ra-im (Ephraim): Là tên một trong 12 chi phái Y-sơ-ra-ên, con trai thứ của Giô-sép, thường được dùng để chỉ Vương quốc phía Bắc sau khi phân chia.

Trong tiếng Hê-bơ-rơ, hai từ này khác nhau: אֶפְרָת (Ephrath) và אֶפְרַיִם (Ephrayim). Bản Kinh Thánh Truyền Thống 1925 dịch rất chuẩn xác, giúp chúng ta phân biệt rõ ràng.

IV. Ứng Dụng Thực Tiễn Cho Đời Sống Cơ Đốc Nhân

Lịch sử và thần học về “người Ê-phơ-rát” không chỉ là kiến thức, mà còn mang đến cho chúng ta những bài học quý báu:

1. Đức Chúa Trời Làm Việc Trong Những Điều “Nhỏ Bé”: Bết-lê-hem là một “làng nhỏ” (Mi-chê 5:2), không phải thành Giê-ru-sa-lem nguy nga. Gie-sê thuộc dòng dõi vua Đa-vít nhưng đang sống đời bình thường. Tuy nhiên, Đức Chúa Trời lại chọn nơi nhỏ bé ấy, gia đình bình thường ấy, để khởi đầu kế hoạch cứu rỗi vĩ đại. Điều này nhắc nhở chúng ta rằng Chúa có thể và sẵn sàng sử dụng bất cứ ai, ở bất cứ nơi đâu, miễn là họ sẵn lòng trung tín. “Ấy vậy, hỡi anh em, hãy kén lấy trong anh em bảy người có danh tốt, đầy dẫy Đức Thánh Linh và trí khôn, rồi chúng ta sẽ giao việc nầy cho.” (Công-vụ 6:3). Danh tiếng tốt và đời sống đầy dẫy Thánh Linh quan trọng hơn địa vị xã hội.

2. Sự Trung Tín Trong Gia Tộc và Giao Ước: Câu chuyện của Bô-ô, người Ê-phơ-rát, là một hình ảnh tuyệt đẹp về người chuộc tội (Go’el). Ông không chỉ chuộc lại sản nghiệp cho gia đình, mà còn cưới Ru-tơ, bảo tồn dòng dõi và danh cho người đã khuất. Điều này phản chiếu chính Chúa Giê-xu Christ, Đấng Chuộc Tội của chúng ta, Đấng đã dùng chính huyết Ngài để chuộc chúng ta về và ban cho chúng ta danh phận mới trong gia đình của Đức Chúa Trời. “Ấy vậy, anh em không phải là kẻ làm mướn, nhưng là con; mà đã là con, thì cũng là kẻ kế tự bởi Đức Chúa Trời.” (Ga-la-ti 4:7). Chúng ta được kêu gọi sống trung tín với giao ước của Chúa, yêu thương và gánh vác trách nhiệm với gia đình thuộc linh lẫn thuộc thể.

3. Gốc Tích và Căn Tính Trong Đấng Christ: Đa-vít được nhớ đến là “con trai của người Ê-phơ-rát” từ Bết-lê-hem. Nhưng căn tính quan trọng nhất của ông là “người theo lòng Đức Chúa Trời” (Công-vụ 13:22). Tương tự, danh hiệu “người Ê-phơ-rát” gắn liền với Đấng Christ qua lời tiên tri, cho thấy Ngài đến với một lịch sử rõ ràng, một gốc tích nhân loại, nhưng cũng là “gốc tích từ trước vô cùng.” Đối với chúng ta, dù xuất thân từ đâu, quá khứ thế nào, căn tính cuối cùng và vĩnh cửu của chúng ta là “một tạo vật mới trong Đấng Christ” (2 Cô-rinh-tô 5:17). Chúng ta thuộc về thành của Đức Chúa Trời hằng sống, là dân tộc thánh, dòng dõi được lựa chọn của Ngài (1 Phi-e-rơ 2:9).

4. Sự Sinh Sôi Nảy Nở Thuộc Linh: Như nghĩa gốc của từ “Ê-phơ-rát” (màu mỡ, sinh sôi), Đức Chúa Trời muốn đời sống chúng ta, dù xuất phát điểm nhỏ bé, phải trở nên màu mỡ và kết quả cho vương quốc Ngài. Sự kết quả đó đến từ việc ở trong Christ. “Ta là gốc nho, các ngươi là nhánh. Ai cứ ở trong ta và ta trong họ thì sinh ra lắm trái; vì ngoài ta, các ngươi chẳng làm chi được.” (Giăng 15:5).

Kết Luận

“Người Ê-phơ-rát” không phải là một khái niệm mơ hồ, mà là một danh xưng cụ thể, gắn liền với địa lý, lịch sử và quan trọng nhất là công cuộc cứu chuộc của Đức Chúa Trời. Từ cánh đồng Bết-lê-hem nơi Ra-chên an nghỉ, đến gia đình trung tín của Bô-ô và Ru-tơ, đến sự ra đời của vua Đa-vít, và cuối cùng hội tụ nơi sự giáng sinh của Chúa Cứu Thế Giê-xu – mọi sự đều được Đức Chúa Trời an bài trong chương trình kỳ diệu của Ngài.

Là Cơ Đốc nhân ngày nay, chúng ta có thể nhìn vào dòng lịch sử đó với lòng biết ơn và niềm tin vững chắc. Đấng Christ, “gốc tích của Ngài bởi từ đời xưa”, đã bước vào dòng lịch sử nhân loại từ một “người Ê-phơ-rát” nhỏ bé, để cứu chuộc chúng ta. Giờ đây, chúng ta được kêu gọi sống với căn tính mới trong Ngài, trung tín trong những phạm vi nhỏ bé Chúa đặt để, và tin cậy rằng Ngài có thể dùng đời sống chúng ta để sinh ra nhiều kết quả cho vinh quang của Danh Ngài.

“Hãy cảm tạ Đức Chúa Trời, vì sự nhân từ Ngài còn đến đời đời.” (1 Sử-ký 16:34).